Сабақтарды өткізу әдістемелік құрал

4 

мұғалімі  зертханалық,  практикалық  сабақтарда  зерттеу  әрекеттерінің  түрлі 

формаларын  шебер 

үйлестіре  білуі  маңызды.  Олардың  ішіндегі  ең 

маңыздылары:  

1. 

Жануарлар  мен өсімдіктерге  бақылау  жүргізу,  ағзалардың  тіршілік 

функцияларын оқып үйрену;  

2. 

Ресурстық орталық жанындағы тәжірибелік - практикалық жұмыстар;  

3.Табиғатта 

жүргізілетін 

бақылаудың 

көмегімен 

жергілікті 

биоценоздардың флорасы мен фаунасын оқып үйрену;  

4. 

Фенологиялық бақылау жүргізу;  

5. 

Түрлі тақырыптар бойынша көрнекіліктер әзірлеу;  

6. 

Ойындар, ертеңгіліктер, кештердің тақырыптық жоспарларын құру;  

7. 

Ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу;  

8. 

Тәжірибенің жаңа нұсқасын әзірлеу;  

9. 

Тәжірибенің қойылу әдістемесіне өзгерістер енгізу;  

10. 

Жаңаларды қолданып биологиялық оқу жобасын құру;  

11. 

Практика, 

зертханалы

қ 

тәжірибелерінің 

мульти

медиялық 

презентацияларын сабаққа көрнекілік ретінде әзірлеу;  

12.   

Күрделі  биологиялық  және  экологиялық  үрдістерді  компьютермен 

модельдеу;  

13. 

Компьютерлік  программалар  арқылы  саяхаттау  кезіндегі  кездейсоқ 

жағдайлардан шығуға түрлі ойындар әзірлеу;  

14. 

Оқулықпен жұмыс: жаңаны үйрену, кестелермен жұмыс;  

15. 

Үйлестірмелі материалдармен жұмыс;  

16. 

Қосымша әдебиеттермен жұмыс;  

17. 

Өтілген тақырыптар бойынша тірек-сызбалар әзірлеу;  

18. 

Сабаққа қосымша материалдардардан хабарламалар әзірлеу;  

19. 

Ғылыми  практикалық  конференцияларға,  семинарларға  баяндамалар 

әзірлеу.  

Мұғалімнің  мақсаты:  биология  бөліміндегі  зертханалық,  практикалық 

сабақтарды  жоспарлап  өткізу.  Дұрыс  ұйымдастырылған  зертханалық  және 

практикалық сабақтың оқушы үшін тиімділігі төмендегідей:  

1. Оқушы тақырыпқа байланысты ауы зша алған түсінігін тәжірибе жасау 

арқылы толық меңгереді.  

2.  Ал

ған  білімін  іс  жүзінде  қолдану  іскерлігі  мен  дағдысын 

қалыптастырады.  

3.  М

ұғалімнің  түсіндіруі  арқылы  алған  біліміндегі  маңызды 

құбылыстардың  қасиеті  мен  құрылысы  туралы  білімін  нақтылап  мәнін  терең 

түсінеді.  

4. Зертханалық жұмыс істеу тәсілдерімен әдістерін игереді.  

5. Сабақта танысқан өсімдіктердің ішкі құрылысын, дене бөліктерін толық 

ажыратуға дағдыланады.  

6.  Зертханалық,  практикалық  сабақ  барысында  оқушылардың  биология 

ғылымының салаларына деген қызығушылығы артады.  

7.  Зертханалық,  практикалық  жұмыс  кезінде  пайдаланатын  құрал –

жабдықтармен жұмыс жасау тәртібімен танысып, үйренеді.  

5 

8.  Зерханалық,  практикалық  жұмыс  барысында  оқушылар  еңбекке, 

ұйымшылдыққа тәрбиеленеді және әсемдік тәрбие беріледі.  

9. Бақылау сұрақтарына жауап береді.  

Зертханалық сабақтардың жүру барысы:  

1. 

Әрбір зертханалық сабақтың мақсаты болады.  

2. Керекті құрал–жабдықтар.  

3.  Жұмыстың  барысы.  Зертханалық  аспаптармен  жабдықтарды  к өрсетіп, 

оларды  сабаққа  қалай  пайд алану  керектігі,  жұмыстың  барысынан  қысқаша 

түсінік береді.  

4.  Зерттеуге  алынған  препаратты,  онымен  қалай  жұмыс  жасау  керектігі 

туралы айтады.  

5. Жұмыс жасау тәсілдерін айтады.  

6.  Оқушылар  арнайы  зертханалық  жұмысты  қорытындылау  дәптеріне 

жұмыстың жүру барысын жазып, жұмыстың нәтижесін түсіндіреді.  

Практикалық сабақтың кезеңдері:  

1. 

Жұмыстың мақсатын ескертетін мәселе қою;  

2. 

Техникалық және ұйымдастыру жөніндегі инструктаж;  

3. 

Жұмысты орындау (анықтау, бақылау, тәжірибе қою);  

4. 

Нәтижесін бекіту;  

5. 

Қойылған мақсатқа сай қорытынды;  

6. 

Есеп немесе өз жұмысы туралы хабарлама.  

Әрбір практикалық жұмыста мынадай кезеңдерді атауға болады:  

1. 

Алдын ­ ала зерттеу сипатындағы жұмыстар.  

2. 

Практикалық түсінікті бекітетін ары қарай істелетін жұмыстар. Бірінші 

кезең  оқушылар  жұмысты  бастағанға  дейін  беріледі,  ал  екінші  мәселені 

талқылап болған соң теориялық білімді практикада пайдаланады.  

Жұмыстың  мақсаты:  шағын  жинақты  мектептер  мен  ресурсты

қ 

орталықтарда  биология  пәнінен  зертханалық  және  практикалық  сабақтарды 

өткізудің ерекшеліктерін көрсету.  

Міндеттері:  

– 

«Биология» пәнінен зертханалық және практикалық сабақтарды өткізудің  

әдістемелік ерешеліктерін сипаттау; 

– 

«Биология» пәнінен зертханалық және практикалық сабақтарды өткізудің  

тиімді әдістерін жалпылау; 

– 

«Биология» пәнінен зертханалық және практикалық сабақтар үлгілерін  

әзірлеу. 

Оқушылар  талапқа  сай  бағдарламада  көрсетілген  әр  түрлі  зертханалық 

және  практикалық  жұмыстарды  орындап,  осы  шарттарды  қанағаттандырғанда 

ғана  олардың  тұрақты  білім  мен  білік  дағдылары  тәрбиеленеді  және  оны 

орындау қарқыны  өседі.  Осыған  орай,  ресурстық  орталық  базасында 

«Биология» пәнінен зертханалық және практикалық сабақтарды ұйымдастырып 

өткізудің әдістемесін ұсынамыз.  

 

 

6 

1  «Биология»  пәнінен  зертханалық  және  практикалық  сабақтарды 

өткізудің әдістемелік ерекшеліктері  

 

Биология  п

әнінен  зертханалық  және  практикалық  сабақтарды 

ұйымдастыру  –  өсіп  келе  жатқан  ұрпаққа  тіршілікті,  өмірді  аса  үлкен  зор 

құндылық  деп  түсінуді  қалыптастырады.  Биология  оқу  –  биосфераны қорғау 

азаматтың тіршілік етуі ғана емес, бүкіл тіршіліктің (оның ішінде адамда бар) 

сақталуы және дамуы үшін аса қажет жағдай екенін сезінуге әсерін тигізеді.  

Білім 

мазм

ұны 

жаңартылған 

мемлекеттік 

жалпыға 

міндетті 

стандартымызда Қазақстан  Республикасының  жалпы  орта  білім  және  білім 

мазмұнының  тұжырымдамаларын,  жаңа  базистік  оқу  жоспарын  құрастыру 

кезінде орталықтан басқарылатын білімнен бас тарту және оның үрдістік және 

дамытушылық  жағына,  өз  бетімен  білім  алу  тәсілдеріне  басымдылық  беру 

көзделген  [1].  Осы  стандарт  негізінде  әзірленген  «Биология»  пәніннің  оқу 

бағдарламасында  оқушылардың  жаратылыстану-ғылыми  көзқарасы  мен 

экологиялық  мәдениетін  қалыптастыруға  айтарлықтай  көңіл  бөлінген.  Оқу 

пәнінің  білім  мазмұны  «Жалпы  биологияны»  оқытуға  бағытталған  бөлімдер 

мен  тақырыптырды,  практикалық  дағдыларды   меңгеру  мақсатында

,

 

қоршаған 

орта мен адам денсаулығын сақтау мәселелері негізінде зертханалық жұмыстар 

берілген.  Биология  п

әнінің  оқу  бағдарламасында  зертханалық  және 

практикалық  жұмыстардың  тақырыптары  әр  сыныпқа  анық  көрсетілген.  Атап 

айтсақ:  

6-

сыныптағы  базалық  білім  мазмұны  келесі  зертханалық  және 

практикалық сабақтардан тұрады.  

Зертханалық жұмыстар:  

1. 

Споралы  және  тұқымды  (ашық  тұқымды  және  жабық  тұқымды) 

өсімдіктермен танысу: көкек мүгі, қырықжапырақ, кәдімгі қарағай, қызанақ;  

2. 

Ұлғайтқыш құралдармен және зертханалық құрал-саймандармен танысу; 

Пияз өңінің,  жапырақ  эпидермисінің  микропрепаратын  даярлау;  Осы 

микропрепараттарды ұлғайтқыш  құралдар  арқылы,  қарап  өсімiдік 

жасушасының құрылысын зерттеп білу;  

3. 

Даражарнақты  және  қосжарнақты  өсімдік  тұқымдарының  құрылысы. 

Көкөніс дақылдарының алуантүрлі тұқымдарымен танысу;  

4. 

Түрлі  өскіндерден  тамырдың  сыртқы  құрылысын  зерттеп  білу  (ас 

бұршақтың,  асқабақтың,  үрме  бұршақтың  және  бидайдың).  Тамырдың  өсу 

(созылу) аймағын тауып анықтау. Тамырдың түрөзгерістері;  

5. 

Вегетативтік  және  гүл  бүршіктерінің  құрылысы.  Жапырақтың  сыртқы 

құрылысы.  Жапырақтағы  лептесіктерді  табу.  Жапырақтың  ішкі  құрылысы. 

Жапырақтың  түр  өзгерістері.  Ағаштың  көлденең  кесіндісіндегі  жылдық 

сақиналарды  табу.  Тамырсабақтың  түйнектің  және  пиязшықтың  құрылысын 

қарау;  

6. 

Гүлдің  құрылысы  мен  танысу.  Бунақденелілермен  және  желмен 

тозаңданатын өсімдіктердің гүлдерін салыстыру;  

7. 

Бөлме өсімдіктерін қалемшелеу;  

8. 

Бір  жасушалы  және  көпжасушалы  балдырлардың  микроскоптық  және