26
Жаңа тақырыпты түсіндіре отырып, оқушыларға экологиялық тәрбие беру
мақсатында проблемалық оқыту, Дьяченконың жұптап оқыту, Тарасовтың
экологиялық оқыту және т.б. әдістерін пайдалана отырып зертханалық және
практикалық жұмыстарды қызықты өзкізуге болады.
Биология пәнінен зертханалық және практикалық жұмыстарды үш түрге
бөліп қарауға болады: бөлу материалымен, микроскоппен, өсімдіктер мен
жануарларды күту және өсіру бойынша.
«
Өсімдіктер» курсы бойынша зертханалық және практикалық жұмыстарды
қолдануда жыл бойына материалды оқып-үйрену кезінде зерттеу
элементтерінің ұлғаюына және суреттілігінің азаюын бақылауға болады. Гүлдің
бөлінуін және тұқымдардың құрылысын зерттеу оқытушының кең ауқымды
басшылығымен жүзеге асырылады және суреттік сипатты иеленеді, ал
жапырақты және гүлді бүршіктерді зерттеу бойынша практикалық жұмыс
ізденушілік болып табылады ж
әне тақтаға ж
азылған немесе карточкаға
басылған жеке тапсырма бойынша жүргізіледі. Ресурстық жағдайында
биология пәнінен жүргізілетін практикалық жұмыстарға жылыжайлар мен
қатар, биологиялық мұражайлардағы ақппараттар мен тұлыптарды да
қолдануға болады.
Зертханалық және практикалық жұмыстар кезінде микроскопппен жұмыс
биологиялық зерттеулердің ғылыми әдістерін көрсетеді. Оқушылар
микроскоппен ж
ұмыс істей отырып, онымен қалай жұмыс істеуге
болатындығын үйренеді, препараттарды дайындайды және аталған прибордың
көмегімен тиісті объектілерді оқып -үйренеді. Дербес іздену элементтерінің
біртіндеп артуы за
ңдылықпен жүреді, сондықтан егер оқытудың басында
аталған әдіс суреттік сипат алатын болса, ал жаттығулардың шамасына орай
іздеушілікке айналады.
Табиғат аясында өсімдіктердің және жануарларды күту бойынша, оқу-
тәжірибе алаңдарында (учаскесінде) өсімдіктерді өсіру бойынша оқушылардың
қызметінің өзіндік ерекшіліктері болады. Осы жағдайлардың бәрінде оқушылар
оқытушының тікелей немесе жанама басшылығымен оқу мақсатына орай еңбек
операцияларын орындайды. О
қу еңбегі белгілі бір биологиялық білімді
неғұрлым зерделеу үшін және өсімдіктерді өсіруді, жануарларды күтуді
меңгеру үшін қолданылады. Еңбек үрдісінде байқалған объектілердің
жаңғыруы олардың елеулі қасиеттерін түсінуге көмектеседі [5].
Тану және айқындау практикалық әдістердің түрі ретінде биологияның
барлық курстарындағы оқу үрдісіне қолданылады. Оқушылар өсімдіктің
жекелеген б
өліктерін, жануарлардың ағзаларын, содан кейін тұтастай
өсімдіктер мен жануарларды ажырата отырып, ағзалардың құрылымын
тұтастай түсінеді, соның негізінде олардың белгілі бір белгілері бойынша
анықтауды, топтастыруды үйренеді. Бұл әдістер ресурстық орталықтардың
материалдық-техникалық базасы арқылы жүзеге асырылады.
Айыра білу мен айқындау бойынша жұмы стар тек сабақтарда ғана емес,
сонымен қатар табиғатқа эксурсия кезінде де жүргізіледі. Сондай-ақ үйге және
жазғы демалыс кезінде берілетін тапсырмалар түрінде орындалуы да мүмкін.
Практикалық жұмыстың тақырыбы мен мақсатына, оқу материалының
27
мазмұны мен көлеміне, оқушылардың дайындық дәрежесіне сәйкес, сабақтың
құрылысы мен оқу әдісін ұдайы толықтырып отыруды мұғалім өзі белгілеп, өзі
таңдап алады.
Ресурстық орталықтарда биология пәнінен практикалық жұмыстарды
ұйымдастыруда оқыту әдісін таңдауға ықпал ететін шарттар:
1. Оқыту әдістерін оның мақсат -міндеттеріне, оқушылардың жас және
таным әрекетінің ерекшеліктеріне сай қолдану;
2. Ресурстық орталықтың материалдық - техникалық негізін ескеру;
3. Ресурстық орталықтың орналасқан жерін ескеру. Мысалы, қала
мектептерінде о
қушыларды өндіріс орындарына экскурсияға, ауыл
мектептерінде мектеп жанындағы учаскелерге, табиғатқа, ауылшаруашылық
өндірісіне апару;
4. Мұғалімнің шығармашылығы және шеберлігі. Оқытудың нәтижелі
өтуіне негіз болатын сабақ мақсатының айқындығы. Себебі оқу материалын
баяндауда негізгі идеясын немесе о
қушылардың іс -әрекетін анықтап алмай,
оқыту мақсатына жету мүмкін емес.
Зертханалық және практикалық сабақтарды өткізу кезінде бұрыннан келе
жатқан сабақ жоспарының модельі сақталғанымен, сабақ барысында әр ұстаз
өзінің шығармашылық даму деңгейіне қарай мүмкіндігінше түрлендіріп
отырады. Практикалық жұмыстар оқушылардың әртүрлі проблемаларды шешу
жолдарын іздестіруіне м
үмкіншілік туғызып, олардың логикалық ойлау
қабілетін дамытады, оқуға қызығушылығын арттырады.
І сессияда о
қушылар қиындық туатын аймақтарды айқындап, қалауы
бойынша курс таңдап (мысалы «Қызықты генетика», «Өсімдіктер әлемінде»
және т.б.), жоба тақырыбын бекітеді. Сессияаралық кезеңде дербес маршрут
парағы бойынша жұмыс портфолиосына тақырыбына сай ақпарат жинақтап,
зерттеулер жүргізеді. ІІ сессияда зерттеу барысындағы мәселені шешу
әрекеттері негізінде қалыптасатын құзырлықтар бағаланады. Сессияаралық
кезеңде талдау, бағыт беру әрекеттері жүргізіледі. Қаңтар айында өткізілетін
оқу сессиясы о
қушылардың оқып -үйренетін пәндерінің практикалық
бағытталуын тереңдетуді көздейді. Биология пәнінен зертханалық және
практикалық жұмыстар өткізіледі. Оқушыларға топтық және жекеше жұмыстар
ұйымдастырылады. Оқу сабақтарын тірек және магниттік мектептердің
мұғалімдері өткізеді.
Көктемгі ІІІ сессияда жобалар қорғалады, рефлексия жүреді. «Биология
пәнінен практикалық жұмыстар» атты ІІІ қорытынды сессияда жүргізілген
сабақ бойынша ресурстық орталық оқушыларының қиындық тудырған
аймақтарының бірі – генетикалық есеп шығару, өсімідіктерді бақылап, олардың
тұқым арқылы, көшеттеу арқылы көбейтуі туралы болды. Оқушылар ресурстық
орталық жағдайында биология пәнінен практикалық жұмыстарды арнайы
дидактикалық материалдармен қамтылған зертханаларда немесе виртуалды
өсімдіктердің көбеюін, олардың гендерінің доминанттылық немесе рецесивті
белгілерін бақылай отырып, ауру белгілерін анықтап есесптер шығру арқылы
жүргізіледі.
Сонымен қатар, сессия алдында ұйымдастырылатын магниттік мектеп
