С т а н р е с п у б л и ка г к г м Х л у л а т и э н е ъ1лы м м ™ с т р л п бұзаубақова К. Ж. Ойлайық та ойнайық Тараз 2003

Бере берсін тілеуді,
Бейбітшілік жасасын,
Білме жасап, жүдеуді,
Ширап бойың жарасып,
Шыныға бер болаттай,
Елге жауды жолатпай,
Қатаң еақта тәртіпті,
Тура жүрген сағатгай.
Сәбиге берілетін бата.
Көрініс  түрінде  жас  сәбидің  әжесі  немесе  елге  сыйлы, 
күрметті  ақсақал  ат  қою  үшін  Қүраннан  “Фатиха”  сүресін 
айтады.  Сонан  кейін  қүлағына  үш  рет  аты  айтылып,  бата 
беріледі, соңы әнге үласады.
Мен бір бата берейін,
Бергенде бата не дейін.
Әуелі қүдай оңдасын,
Еш жамандық болмасын.
Ата-баба әруағы,
Әрқашанда қолдасын.
Көтерейік білекті,
Нүрға бөлеп жүректі,
Бөбекке бата берейік,
Ағынан атып тілекті.
Сәбиіміз сүйкімді болсын,
Өнер-білімге икемді болсын.
Бәйтеректей бойшаңцанып,
Өрен-өршіл, өркенді болсын,
Жақсы жолды таңдасын,
Жамандық тәлім алмасын,
Даналардың дәстүрін,
Жаңаласын -  жалғасын,
Шүғылалы шуақ күн кешсін,
Басын сүр бүяг шалмасын,
Қырандай биік самғасын.
Ары адал, жаны жаз,
Қүрбысынан қалмасын!
55

Тілек айту.
Бата мен тілек егіз қозыдай ұғым.  Тілек дегеніміз -  бата, 
бата  дегеніміз  -   тілек.  “Үйің  қүтты  болсын”,  “Сапарың  оң 
болсын”,  “Жақсы  жатып,  жайлы  тұрыңыз”  деген  тіркестерде 
бата да,  тілек те  бар.  бата мен тілек,  негізінен,  адам баласына 
жақсылық ойлау. Мысалы, дастархан басында берілетін батада 
қаншама  ізгі  тілектер  жатыр.  “Дастархан  байлығын  берсін, 
деннің  саулығын  берсін”.  Сапарға  шығып  бара  жатқан  жасқа 
берілетін тілек.
Сапарың оң болсын,
Сәтті жол болсын,
Басыңа бақ қонсын,
Жолың ак болсын.
Тыйым сөздер.
Адамгершілік тәрбиесіне қатысты әдіс-тәсілдер қатарына 
тыйым  сөздерді  де  жатқызуға  болады.  Мұндай  сөздер 
оқушыларды  айналасындағы  әр  нәрсені  қадірлеп,  қастерлей 
білуге,  қатыгездік  пен  көргенсіздіктен  аулақ  болуға,  обал- 
сауапты білуге баулиды. Мысалы, “нанды аяққа баспа”, “Анаңа 
қатты сөйлеме”, “Малды басқа үрма”, т.б.
Осындай  сөздердің  бір  тобы  окушыларды  тәртіпілікке, 
сыпайылыққа,  сақтыққа  шақыра  отырып,  әр  түрлі  жаман 
әдетген жиіркендіреді. Атап айтқанда, “Адамға қарап түкірме”, 
“Кешке  қарай  көңіл  сүрама”,  “Біреуге  қару  кеземе”, 
“Пышақтьщ жүзін жалама”, “Мойныңа белбеу салма”, т.б.
“Күлді  шашпа”,  “Ағынды  суға  кір  жума”,  “Шашты  аяқ 
астына  тастама”,  “Қүдыққа  түкірме”  сияқты  тыйым  сөздер 
оқушыларды  тазалыққа,  үқыптылыққа,  табиғатты  қастерлеуге 
шақырады.
Сабақ соңында “Бата” әні айтылады.
Үй-іші, ауыл -  аймақ аман болсын, 
Тыныштық баршамызға заман болсын, 
Табиғат таусылмайтын ризық беріп, 
Тартулы дастарханың тағам болсын.
56

Абырой, амандығың арта берсін,
Бақ-дәулет қызығымен қатар берсін,
Қонағың жақсы көрген жиі келіп,
Таусылмас дәм-түзыңды тата берсін.
Осындай ойын-сауық бола берсін,

жүктеу 9,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: