С.Қ. Малыбаев, Н. А. Данияров, А. Ж. Қарсақова

 
 
Локомотивтерді  қарау  немесе  жөндеу  кезіндегі  жағу  материалдарының 
тәуліктік шығыны: 
                                       
,
1000
∑
⋅
=
p
р
р
N
q
С
 т,                                            (5.24)        
   
мұнда 
 - қарастырылып  отырған  жөндеу  түрі немесе  қызмет  көрсету 
бірлігіне кететін жағудың шығыны, кг, 24 кестеге сай қабылданады[1]. 
p
q
Жабдықтау  пунктіндегі  құмның  тәуліктік  шығыны  формула  арқылы 
анықталады: 
                     
c
p
п
q
N
П
⋅
=
,  м
3
/тәул.,                                           (5.25)   
 
мұнда  - құмды шығындау нормасы, м
3
/тәул. 
c
q
Құрғақ құм қоймасының сиымдылығы анықталады:  
                                            
t
П
E
п
⋅
=
,м
3
,                                                 (5.26)    
мұнда 
t
 – қор нормасы, 
t
= 150 тәулік. 
 
 
 
                                                                   
108
                            

 
 
ҚОРЫТЫНДЫ 
 
ХХ  ғасырдың 80-ші  жылдарына  дейін  барлық  әлемде  темір  жол  көлігі 
нарықтық экономика елдерінің ең  жақсы реттелетін салаларының бірі болып 
табылды,  бұл  темір  жол  көлігінің  өте  ауыр  қаржылық  жағдайына,  дамушы 
технологияларды  ендірудің  тоқтатылуына,  негізгі  қорлардың  рухани  және 
сыртқы пішінінің тозуына және ақырында экономика ресурстарының тиімсіз 
тұтынылуына әкелді. Қазақстан Республикасын қосқанда, бұрынғы Одақтың  
барлық  аумағында,  сәйкес  түрде,  темір  жол  кәсіпорындарының 
реформаландырылуы,  мемлекеттік  саясат  пен  реттеу  принциптерінің 
өзгерістері  қосылатын  темір  жол  саласын  терең  реформаландыру  процесі 
басталды.  Әлемдегі  темір  жол  көлігін  реформаландырудан  болатын  
экономикалық  тиімділік  тасымалдау  көлемдерін,  қызметтердің  өнімділігі 
мен сапасын жоғарылатудан, олардың құнын төмендетуден білінеді. 
Осы  міндеттерді  шешу  жолдарының  бірі  жылжымалы  құрамның 
сенімділігі мен пайдаланылу сапасын жоғарылату болып табылады. 
Соңғы  жылдарда  локомотивтерді  жасауға  тепловоздар  мен  электровоз-
дардың  қуатын  ұлғайту  тән  болып  табылады.  Локомотив  жасауды  дамыту, 
сондай-ақ  ауыр  жағдайларда  жұмыс  істеуге  қабілетті  электрондық 
сұлбаларды  қолдану  арқылы  қазіргі  тепловоздарға  электрлік  басқаруды 
ендіру  бағытында  жүріп  жатыр.  Бұдан  басқа,  шуды  азайтумен  және 
қоршаған ортаның ластануын азайтумен байланысты  эргонометриялық және 
экологиялық  сипаттамаларды  жақсарту  сияқты  мәселелерге  үлкен  көңіл 
бөлінеді  /6/. Электр  тартымында  жұмыс  істеген  кезде  тепловоздағыға 
қарағанда  отынның  аса  төмен  сорттары  пайдаланылуы  мүмкін,  ал  тек 
гидроэлектрстанциясынан    электрмен  жабдықтау  жағдайында  отын  мүлдем 
қолданылмауы мүмкін. Электр тартымның техника-экономикалық тиімділігі 
өнеркәсіптік жиілікті тұрақты токты жүйенің ендірілуімен жоғарылайды, ол 
тұрақты  токты  жүйемен  салыстырғанда  электр  поездарына  келтірілетін 
кернеудің  едәуір  жоғарылауы  есебінен,  түйіспе  желігі  салу  кезінде  мысты 
үнемді,  тартымдық  қосалқы  станциялар  үшін  аз  жабдықты  талап  етеді, 
электрмен  жабдықтау  құрылғыларын  басқаруды  оңай  автоматтандыруға 
мүмкіндік  береді.  Темір  жолдардың  вагон  паркінің  жұмысын  жақсартудың 
маңызды резерві бірінші кезекте олардың статикалық жүктелуін жоғарылату 
есебінен,  вагондардың  жүк  көтергіштігін  және  сыйымдылығын  орынды 
пайдалану болып табылады. 
Сонымен  бірге  темір  жолдардың  жылжымалы  құрамының  тұрақты 
жұмысының  тиімді  бағыттарының  бірі  көлікте  ресурстарды  сақтау 
технологияларын  ендіру  болып  табылатынын  атап  өту  қажет,  олардың 
арасында  энергетикалық  ресурстарды  үнемдеуге  және  тиімді  пайдалануға 
бағытталған шаралар аса маңызды болып табылады. 
Жоғарыда  айтылғандарға  байланысты    тасымалды  ұйымдастыру  және 
басқару  жөніндегі  инженер  үшін  жылжымалы  құрамның  конструкцияларын 
зерделеумен,  оны  әр  түрлі  жағдайларда  пайдалану  ерекшеліктерімен 
                                                                   
109
                            

 
 
байланысты  мәселелер  үлкен  мәнге  ие  болады. 050901 «Тасымалды 
ұйымдастыру  және  басқару»  мамандығын  бітіруші  темір  жол  көлігіндегі 
жылжымалы  құрамның  тартымдық  есептерін  сауатты  орындай  білу  және 
алынған  есептік  деректер  бойынша  темір  жолдардың  өткізу  және  тасу 
қабілетін анықтай білу, қозғалыс кестесін құрастыра білу және өнеркәсіптік 
көлік пен темір жол желісінің әр түрлерінің өзара әрекеттесуін ұйымдастыру 
бойынша шараларды әзірлей білу керек /7/. 
 
                                                                   
110
                            

 
 
 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
 
1. Данияров А.Н., Малыбаев С.К., Тазабеков И.И. и др. Основы органи-
зации  перевозок  и  управления  на  промышленном  транспорте.  Караганда: 
ҚарПТИ, 1992. 85 с. 
2. Борцов  П.И.,  Валетов  В.А.,  Кельперис  П.И.,  Менжинский  Л.И.  и  др. 
Подвижной состав и основы тяги поездов. М.: Транспорт, 1990. 336 с. 
3. Қазақстан  Республикасының  темір  жол  көлігін  реформаландыру 
Бағдарламасының  2001-2005 жылдарға  арналған  негізгі  ережелері.  Астана,  
2001. 116 б. 
4. Василенко  М.С.,  Еременко  В.Н.,  Ерошенко  А.И.,  Иваницкий  Н.М., 
Макаров  Н.В.  Нормативно-справочный  материал  по  использованию  грузо-
подъемности и вместимости вагонов. Ростов на Дону: РИИЖТ, 1988. 28 с. 
5. Гавриленков  А.В.,  Переселенков  Г.С.  Изыскания  и  проектирование 
железных дорог. М.: Транспорт, 1990. 167 с. 
6. Нестеров  Э.И.,  Егоров  А.Т.  и  др.  Новости  зарубежного  тепловозо-
строения. М.: Транспортное оборудование (ЦНИИТЭИ тяжмаш), 1980. 60 с. 
7. Данияров Н.А. Методические указания к курсовой работе по дисцип-
лине «Подвижной состав и тяга поездов» для студентов специальности 30.01 
«Организация перевозок». Караганда: ҚарМТУ, 2000. 18 с. 
                                                                   
111
                            

 
 
А қосымшасы  
ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАРДЫ ОРЫНДАУҒА АРНАЛҒАН 
КЕСТЕЛЕР  
1 - кесте   – Жөндеудің жиілігі  
Электровоздар 
Зауыттан 
карьердікі
Бір секция дизеледьді 
қуатты  
 
 
 
Жөндеу түрі 
шыққан  
1000 
а.к. 
және 
одан да 
көп  
1000 а.к. 
аз 
қ
локомотивтер: 
      
  зауыттық 5 
жыл 5 
жыл 6 
жыл 5 
жыл 
  көтеру 2 
жыл 15 
ай. 2 
жыл 15 
жыл 
  үлкен жиілікті 1 
жыл 7-8 
ай 1 
жыл 7-8 
ай 
  аз жиілікті 1,5 
ай 1,5 
ай 2 
ай 2 
ай 
  профилактикалық тексеріс
0,5 ай 0,5 
ай 0,5 
ай 0,5 
ай 
вагондар:  
 
 
 
      зауыттық - 
- 
- 
- 
                                                                   
112
                            

 
 
     жылдық - 
- 
- 
- 
Думпкарлар - 
- 
- 
- 
Ескерту:   1. Ыстық тасымалдарда  ыстық мартен  пешінің шлактарын, 
агломерат тасымалдау жатады.   
2. Кен өнімдерінің тасуға арналған ауыр пайдаланудағы вагондар жатады.  
3. Сызықтын астындағы сан зауыттық думпкарларға, сызықтың үстіндегі кен 
кәсіпорындарының думпкарларына жатады.  
2 - кесте  – Жөндеудегі және 7 сағаттық жұмыс күніндегі техникалық 
қараудағы жылжымалы құрамның бос тұрып қалу уақыты 
Бір секция дизеледьді 
қуатты  
 
Жөндеу және қызмет көрсету түрі
Электровоздар 
1000 а.к. 
және 
одан да 
көп  
1000 а.к. аз
д
р
Зауыттық 20 
тәулік 25 
тәулік
20 тәулік 
көтеру 6 
тәулік 7 
тәулік 6 
тәулік 
үлкен жиілікті 4 
тәулік 5 
тәулік 4 
тәулік 
                                                                   
113
                            

 
 
аз жиілікті 24 
сағат 36 
сағат 36 
сағат 
профилактикалық тексеріс 8 
сағат 7 
сағат 7 
сағат 
Күрделі - 
- 
- 
Жылдық  
- 
- 
- 
Периодты  
- 
- 
- 
Ағымды - 
- 
- 
 
 
 
 
 
 
                                                                   
114
                            

 
 
 
3 - кесте  - Локомотив пен вагон жөндеуге арналған бағаналар 
ұзындығы 
 
         Жөндеудегі бағана үзындығы, м 
Жылжымалы құрам 
ұзындығы 
көтеру -
локомотивтерді 
және жылдық  -
вагондарды 
үлкен 
жиілікпен 
локомотивтер
ді 
аз жиілікпен 
профилактикалы
қ қарау – 
лкомотивтерді 
және ағымды 
вагондарды 
Электровоздар 
 
 
 
150-т, арбалы, ЕЛ-1 54  45  30 
150-т, арбасыз,  
21 Е; 13 Е…………. 42  36  30 
IУ КП-I …………… 
36 
30 
24 
Тепловоздар:  
 
 
126-т, ТЭ-10, ТЭ-3……. 36 
33 
30 
84-т, ТЭ-2……………… 30 
27 
21 
                                                                   
115
                            

 
 
123-т; ТЭМ-2, ТЭ-1…… 36 
33 
27 
70-т, ТГМ-3……………. 30 
24 
21 
48-т, ТГМ-23, ТГМ-1…. 24 
18 
18 
25-т, ТГК-2, ТГК………. 18 
18 
15 
Вагондар:  
 
 
8-өсті…………………. 36 
- 
27 
6-өсті…………………. 36 
- 
24 
4-өсті…………………. 21 
- 
18 
2-өсті ………………… 
21 
- 
18 
Ескерту: 1. Жөндеу бағанының ұзындығы онда бір ғана секциялы локомотив 
тұрады деген шартпен келтірілген. 
 
     2.  Жөндеу бағаналарының ұзындығы дайындық жұмыстары мен 
бөренелер, арбаларды жөндеуге орын қардыру шартымен есептелген 
 
 
 
 
 
 
                                                                   
116
                            

 
 
4 - кесте  – Локомотив-вагон депо ғимараттарының ені және биіктігі 
бойынша өлшемдері  
Жөндеудегі өлшем мәні, м 
Өлшем аты 
көтеруде –
локомотивтерді 
және күрделі - 
вагондарды 
Үлкен жиілікті  
- локомотив 
және жылдық  
-вагондар 
аз жиілікті 
профилактикалы
қ тексерісте-
локомотивтер 
және ағымды-
вагондар 
Ұзындығы:  
   
  -  шеткі жолдан ішкіге    
 
 
    ішкі жолға дейін  
 
 
 
    Көлденең шегіне 
дейін  
 
 
 
    қабырғалар ………… 
8,2-9 
8,2 
3,8 
  - аралас жолдардың 
остерінің ……. 
6 6  6 
Деңгейлік биіктік  
 
 
 
    рельс басшасына 
дейінгі  
 
 
 
                                                                   
117
                            

 
                                                                   
                            
 
118
   жабу құрылысының 
астына дейінгі ………      
10,8 
10,8 
10,8 
 
ЕСКЕРТУ: Жүк көтергіштігі 20 т жоғары көпірлік крандарды  
пайдаланған кезде деңгейлік рельс басшасының биіктігінен рельс 
астының жоғарғы шегінің биіктігі есептеу арқылы жүзеге асырылады.  
 

 
 
 
 5 - кесте  – Жөндеуге кеткен жұмыс күшінің бірлік өлшемі, адам.-сағ.  
 
Қызметтік салмақтағы 
өнеркәсіптік электровоздар, 
т  
Қызметтік салмақтағы 
тепловоздар, т  
Вагондар  
Жөндеу түрі 
150 125 100  80  70 
50 
35 и 
ниже 
8-осн 6-осн 4-осн 2-осн 
Көтеру 
2350
2000
1600
1200
1600 
1300 1000 - - - - 
Үлкен жиілікті 
260 
1000
180 
130 800 650 520 - - - - 
Аз жиілікті 
145 
300 
100 
70 250 200 160 - - - - 
                                                                   
119
                            

                                                  
              
 
120
Күрделі 
- - - -  -  -  - 500 
380 
260 
160 
Жылдық 
- - - -  -  -  - 210 
160 
110 
80 
Ағымды 
- - - -  -  -  -  16 
15 
14 
10 
Профилактикалық қарау 
-  20  -  -  16 
13 
10  13 12 11  8 
    2. Думкарларды жиілік жөндеуге кететін жұмыс күшінің шығыны платформалардың кезекті 
жөндеуіне қарағанда екі есе көп алынады.  
 
                 
              
                                 Хопперлер мен жол көліктерін жөндеуде 15 % -ға жоғары;  жарты вагондарды жөндеуде 20 
%-ға; ыстық агломераттарды тасымалдайтын вагондарды жөндеу кезінде 40 %-ға  және 
думпкарларды жөндеуде 60 %-ға.  
ЕСКЕРТУ:    1. Платформаларды жөндеу кезінде жұмыс күшінің шығыны белгіленген мөлшерден жоғары 
алынады:  
 

 6 - кесте  -  Жөндеуге қажетті жұмыс күшін бөлу  
 
Тепловоздар 
Қызмет атауы  
Электро-
воздар 
 элек-
трлік 
берілісп
ен  
с гид-
рав- 
ликалық 
берілісп
ен  
Вагонда
р және 
жол 
көліктер
і   
Көтеру-
көліктік 
құрылғы  
Механиктер 41,7 
52,7 
57,6 
44,4 
44,2 
Электриктер 26,7 
9,2 
1,7 
- 
6,3 
Станокшылар 12,7 
15 
16,5 
5,2 
20 
Жағушылар - 
- 
- 
21,4 
- 
Кузнец-
молотобойшылар 
1,6 5,7 5,8 3,2  5,6 
Рессоршылар 0,3 
0,5 
0,3 
1,7 
1,5 
Бандажшылар 0,2 
0,6 
0,2 
0,5 
 
Электрпісірушілер 2,7 2 3 
7,5 
6,3 
Газопісірушілер 0,3 
0,4 
1,2 
7,3 
6,2 
Мыс құюшылар 0,7 
1,7 
1,4 
1,1 
1,3 
 
 

 
 
Жаққыштар 1,3 
0,4 
0,5 
1,2 
0,9 
Қаттағыштар 0,3 
0,2 
0,3 
0,5 
0,5 
Хромдаушылар 0,5 
1,2 
1,3 
- 
0,6 
Лудилшылар-
пісірушілер 
0,5 0,2 0,5  -  1,3 
Аккумуляторшылар 2 1,6 
1,2 - 0,5 
Қаныққыштар 0,4 
0,1 
- 
- 
- 
Басқа да жұмысшылар 8,1  8,5  8,5  6,0  4,8 
Барлығы : 
100 
100 
100 
100 
100 
 
ЕСКЕРТУ: Локомотивтер үшін тек жөндеудің деполық түрі, ал 
вагондар үшін – жөндеудің барлық түрі ескерілген.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2

 
 
Оқу басылымы  
  
 
 
 
 
 
 
МАЛЫБАЕВ САКЕН ҚАДЫРКЕНОВИЧ, 
ДАНИЯРОВ НҰРЛАН АСЫЛХАНОВИЧ, 
ҚАРСАҚОВА АҚБӨПЕ ЖОЛАЕВНА 
 
 
 
 
 
ТЕМІРЖОЛ КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫ  
 
Оқу құралы 
 
 
 
 
 
 
 
 
Аудармашы: Сағадиева Қ.К.  
 
 
 
 
 
 
 
31.03.2004ж. берілген № 50 мемлекеттік баспа лицензиясы  
Басуға қол қойылды 01.07.2010ж.   Есептік баспа табағы 7,0.   Пішімі 60х90
/16
 
Тапсырыс 4508                            Таралымы 100 дана.               Бағасы келісімді 
---------------------------------------------------------------------------------------------------- 
ҚарМТУ-дың баспасы, 100027, Қарағанды, Бейбітшілік бульвары, 56
 
 
 
 
 
 
 
3

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
4