С.Қ. Малыбаев, Н. А. Данияров, А. Ж. Қарсақова

 
 
Егер  есептеу  кезінде  қатты  қызу  температурасы  рауалыдан  жоғары 
болып  шықса,  онда  оны  төмендету  үшін  келесі  шараларды  қабылдайды: 
поезды  лимиттеуші учаскеде итермелеуді ұйымдастыру, құрамның массасын 
азайту және т.б. 
 
 
 
2.9  Тепловоздардың  отынды  және  электровоздардың  электр  энер-
гиясын жұмсауын анықтау 
 
Тепловоздардың 
отынды 
жұмсауын 
жылдамдықтың 
салынған 
қисықтары  және  поездың  учаске  бойымен  қозғалу  уақыты  бойынша 
анықтайды. 
Тепловоздармен отынның жиынтық жұмсалуы мына формула бойынша 
анықталады: 
   
 
,     кг,                                      (2.45) 
x
n
i
x
t
g
t
G
Е
∑
=
+
Δ
=
1
 
мұнда 
 - тепловоздың  қозғалуының  сәйкес  орташа  жылдамдығы  кезінде 
тартым режимінде отынның жұмсалуы, кг/мин; 
-  тепловоздың бос жүріс 
режимінде  отынды  жұмсауы,  кг/мин; 
G
x
g
t
Δ  - локомотивтің  тартым  режимінде 
отынды  жұмсауы,  мин; 
-
 
поездың
 
бос  жүрісте  қозғалу  уақыты,  мин;  - 
қозғалыс жылдамдығы қисығының элементтер саны. 
x
t
i
Отынның меншікті жұмсалуы былай анықталады: 
 
   
   
QS
Е
е
4
10
=
,  
кг/ткм, 
                          (2.46) 
мұнда   - тасымалданған жүктің массасы, т; 
Q
S
 - жол учаскесінің ұзындығы, 
км. 
Электр жылжымалы құрамның электр энергиясын жұмсауын анықтауды 
сондай-ақ  жылдамдықтың  салынған  қисықтарын  және  поездың  темір  жол 
учас-кесі бойынша қозғалу уақытын  пайдалану арқылы орындайды. 
Электровоздың  тартымдық  электр  қозғалтқыштарымен  тұтынылатын 
энергияны мына формула бойынша есептейді: 
   
1000
*
60
)
(
.
∑
Δ
=
t
I
U
А
ср
э
,   кВТ*ч, 
 
                        (2.47) 
 
мұнда 
U
 - түйіспе  желідегі  кернеу,  В;  
-  тұрақты  токты    электр 
жылжымалы  құрамның  орташа  тогы  немесе  электр  жылжымалы  құрамның 
токты  тұтыну  қисығы  желісінің  әрбір  тура  сызықты  бөлігіндегі  токтың 
бастапқы  және  соңғы  мәндерінің  жартылай  сомасы  ретінде  анықталатын, 
ср
э
I
.
                                                                   61
                            

 
 
айнымалы  ток  кезіндегі    орташа  активті  ток,  А; 
t
Δ
 - оның  бойында  токты 
тұтыну қисығындағы ток тура сызықты өлшенетін уақыттың бір бөлігі, мин. 
Коэффициенттер: 60 – минуттарды  сағатқа  айналдыру  үшін  және 1000 – 
ваттарды   киловаттарға ауыстыру үшін енгізілген. 
Электр  энергиясының  меншікті  жұмсалуы  мына  формула  бойынша 
анықталады: 
 
 
QS
А
а
1000
=
,    Вт*ч/ткм.  
                                 (2.48) 
 
2.10  Пойыз қозғалысының теңдеуі 
 
Егер  пойызды  оған  үдетуші  күш 
  әсер  ететін, 
  массалы 
математикалық  нүкте  түрінде  берсек,  онда  Ньютонның  екінші  заңы 
бойынша: 
у
F
m
 
 
 
 
m
F
a
y
=
,    м/с
2
, 
 
                      
      (2.49) 
 
мұнда   - пойыз қозғалысының үдеуі, м/с
2
. 
а
Әдетте пойыз үдеуін  км/сағ
2 
өлшейді,  онда: 
 
 
 
 
m
F
a
y
96
.
12
=
,   км/сағ
2
                                            (2.50) 
 
Поезда  оның  барлық  бөліктері  үдемелі  қозғалуынан  басқа,  оның  жеке 
бөліктері  (доңғалақ  жұптары,  тісті  берілістердің  элементтері)  айналады. 
Үдемелі  қозғалыс  жылдамдығының  өзгеруімен  осы  бөліктердің  айналу 
жиілігі де өзгереді.  Осыдан, үдетуші күш 
 үдетілген үдемелі қозғалысты 
жасауға ғана емес, сонымен бірге пойыздың айналатын бөліктерін бұрауға да 
жұмсалады.  Айналушы бөліктердің поездың қозғалыс үдеуіне әсер етуін 
у
F
γ
 
коэффициентімен  есепке  алады,  ол  айналатын  бөліктерді  бұрауға  үдетуші 
күштің қандай бөлігін жұмсау керектігін көрсетеді. Есептеулерде пойыздың 
үдемелі  қозғалысы  кезіндегі  массасын 
γ
m
  шамасына  ұлғайта  отырып,  осы 
әсерді есепке алады және алынған массаны поездың 
 келтірілген массасы 
деп атайды. 
П
m
(
)
γ
γ
+
=
+
=
1
m
m
m
m
П
,                                      (2.51) 
 
мұнда 
(
)
γ
+
1
 - поездың айналатын бөліктерінің инерция коэффициенті. 
Айналатын  бөліктерді  есепке  алумен  пойыз  қозғалысының  теңдеуі 
келесі түрде болады: 
 
 
 
 
)
1
(
96
,
12
γ
+
=
m
F
a
y
,  км/сағ
2
.
       
  
                    (2.52)   
                                                                   62