- сүйір пішіндерді қолдану және т.б. болып табылады.
2.5 Пойыздың тежеу күштері
Механикалық тежеу кезінде тежеу күші доңғалақтардың жұмыстық
бетіне немесе доңғалақ жұптарына арнайы бекітілетін дисктерге тежегіш
қалыптарды қысу арқылы құрылады. Механикалық тежеуді қосқан кезде
қысылған ауа тежегіш цилиндрге келеді. Қысылған ауаның әсерімен әрбір
тежегіш қалып рычагты беріліс арқылы К күшімен айналып тұрған
доңғалаққа қысылады (2.4-сурет).
Түйіскен жерінде доңғалақтың айналуына қарсы әрекет ететін,
үйкеліс күші пайда болады:
1
В
К
К
В
ϕ
=
1
, кгс,
(2.23)
мұнда
К
ϕ
-
тежегіш қалыптың доңғалаққа үйкелу коэффициенті.
K
R
В
1
-ге тең
күш моментін,
моментіне ауыстырып, мынаны
аламыз:
1
В
K
R
B
2
55
1
2
B
B
=
, кгс.
(2.24)
2.4-сурет Тежеу күшінің пайда болу сұлбасы
Бұл күштер пойыз үшін ішкі күштер болып табылады да, оның
қозғалысына әсер ете алмайды. Доңғалақтың рельспен ілінісуі бар болғанда
- доңғалақ жұбының осінен рельске түсетін салмақтың әсер етуімен ілініс
нүктесінде пойыз үшін сыртқы болып табылатын және тежеу күші деп
аталатын
күші пайда болады. Ілініс салдарынан доңғалақ жұбы үшін
қажетті тіреу пайда болады да, поездың қозғалысына кедергі келтіретін күш
туады.
o
q
Т
B
Әрбір доңғалақ жұбының тежеу күші доңғалақтың рельспен ілінісуімен
шектелген:
K
R
O
q
Т
B
2
В
1
В
К
ψ
ϕ
o
К
Т
q
К
В
<
=
, кгс
(2.24)
мұнда
K
- тежегіш қалыптың доңғалаққа қысылу күші, кгс;
- доңғалақ
жұбының осінен рельстерге түсетін салмақ, кгс;
o
q
ψ
- доңғалақтың рельспен
ілінісу коэффициенті.
Тежегіштермен жабдықталған поездың барлық доңғалақ жұптарын
тежеу күштерінің жиынтығын поездың тежеу күші деп атайды:
∑
=
к
K
n
T
К
В
ϕ
1000
кгс.
(2.25)
K
күші тежегіш цилиндрдегі қысылған ауаның қысымына, тежегіш
цилиндрдің диаметріне және басқа факторларға байланысты болады.
Тежегіш қалыптың доңғалаққа үйкелу коэффициенті тежегіш
қалыптардың материалына және пойыздың қозғалу жылдамдығына
байланысты болады. Стандарттық шойын қалыптардың үйкелу коэффициент
ең аз, фосфордың құрамы жоғары шойын қалыптар бәрінен аз тозады.
Барлық поезд үшін үйкелу коэффициенті тұрақты болғандықтан:
∑
=
К
В
K
n
T
ϕ
1000
, кгс.
(2.26)
Пойыздың меншікті тежеу күші:
∑
=
Q
К
в
K
T
ϕ
1000
, кгс/тс,
(2.27)
мұнда - поездың салмағы, тс.
Q
∑
Q
К
қатынасын поездың есептік тежеу коэффициенті деп атайды және
p
ν
белгілейді /5/, онда:
р
K
T
в
ν
ϕ
1000
=
, кгс/тс.
(2.28)
р
ν
минимум мәндері шектелген:
- жүк поездары үшін
р
ν
≥ 0,33;
- жолаушылар поездары үшін
р
ν
≥ 0,6.
Осыған сәйкес тежеудің келесі түрлерін ажыратады:
- шұғыл,
р
ν
= 1 (кенеттен қауіп пайда болған жағдайда);
- қызметтік,
р
ν
= 0,5-0,6 (станцияларға және жеке пункттарға тоқтаған
кезде);
56
- толық қызметтік,
р
ν
= 0,8 (тұрақты сигналдарды орналастыру
кезінде).
2.6 Электрлік тежеу кезіндегі тежеу күштері
Электрлік тежеудің келесі түрлерін ажыратады: реостаттық және
рекуперациялық.
Реостаттық тежеу кезінде электр энергиясы локомотивте орнатылған
тежегіш реостатта сөндіріледі, яғни қоршаған кеңістікте сейілетін, жылу
энергиясына айналады.
Тартымдық электр қозғалтқыштардың орамалары және тежегіш реостат
бойымен өтетін токтарды және қозғалыстың әр түрлері үшін локомотивтің
тежеу күштерін анықтау үшін, ток
( )
ϑ
др
I
және тежеу
( )
ϑ
Т
В
сипаттамаларын
пайдаланады.
Ток сипаттамасы келесі формула бойынша құралады:
СФ
R
r
I
т
др
)
(
+
=
ϑ
, км/сағ,
(2.29)
мұнда
ϑ
- локомотивтің қозғалу жылдамдығы, км/сағ;
- тежегіш
реостаттың кедергісі, Ом;
- электр қозғалтқыштардың орамалары
бойынша өтетін ток, А;
т
R
др
I
r
- тартымдық электр қозғалтқыш орамаларының
кедергісі, Ом;
- магнит ағыны, Вб;
Ф
С
- электр жылжымалы құрамның
тұрақтысы, ол тісті берілістің берілістік қатынасына, локомотивтің
қозғалушы доңғалақтарының диаметріне және тартымдық қозғалтқыштың
конструкциялық тұрақтысына байланысты болады.
Бір доңғалақ жұбының тоғындарындағы тежеу күші:
,
6
,
3
В
СФI
В
др
д
Δ
+
=
Н, (2.30)
мұнда
В
Δ
- тартымдық электр қозғалтқыштағы магниттік және механикалық
шығындардан және тісті берілістегі шығындардан пайда болатын күш, H.
Локомотивтің тартымдық электр қозғалтқыштарының саны:
,
д
д
Т
В
n
В
=
Н, (2.31)
мұнда - локомотивтің тартымдық электр қозғалтқыштарының саны.
д
n
Рекуперациялық тежеу кезінде электр энергиясы қайтадан түйіспе
желісіне беріледі және тартым режимінде жұмыс істейтін, басқа
электровоздармен пайдаланылуы мүмкін. Егер де берілген сәтте желіде
энергияны тұтынушылар болмаса, онда артық электр энергиясы тартымдық
57
Достарыңызбен бөлісу: |
