Рис. 5. Роза повторяемости

Сур. 6. Сүттің бас жоспары:

1 - кеңсе ғимараты; 2 - ғимараттар арасындағы өтулер; 3 - сүт ұнтағы цехы; 4 - қаймақ-сүзбе дүкені; 5 - сүт қабылдау ғимараты;

6 - суды кері салқындату қондырғысы; 7 - көп мақсатты ғимарат; 8 - қазандық;

9 - су үшін резервуарлар; 10 - автожол; 11 - өткізу пункті;

12 - санитарлық қорғау аймағы; 13 – тұрақ

Бас жоспарларды әзірлеудің негізгі өлшемдері: аумақты аймақтарға бөлу; жүк пен адам ағындарын бөлу және оқшаулау; ықшам дамуды қамтамасыз ету; жоспарлау элементтерін (панельдер, кварталдар, жолдар, жүретін жолдар, дәліздер, утилиталар) және аумақты дамытуды біріздендіру және модульдік үйлестіру; кәсіпорынның дамуы мен кеңеюіне мүмкіндіктер беру.

Кәсіпорынның бас жоспарын құру кезінде негізгі өндіріс процесін қамтамасыз ететін жекелеген цехтар, құрылымдар мен құрылғылар арасындағы шикізат импортынан бастап, дайын өнім экспортымен, оның ішінде өндірістік қалдықтарды көмуге дейінгі ең үнемді және ыңғайлы өндірістік байланыстарды табу қажет.

Ауданға бөлу жеке шеберханаларды, құрылыстар мен құрылғыларды белгілі бір сипаттамаларға сәйкес топтарға біріктіруден басталады, содан кейін осы топтар арасында аумақтар бөлінеді. Ауданға бөлу өндірістік негізде, дүкендердің еңбек сыйымдылығы деңгейіне, өндірістің зияндылық дәрежесіне, өрттің және жарылыстың қауіптілігіне сәйкес жүзеге асырылады.

Мысалы, жобаланған кәсіпорынның аумағы төрт аймаққа бөлінген (6-сурет):

I - көмекші ғимараттар орналасқан зауытқа дейінгі (әкімшілік ғимараттар, жеңіл автомобильдер парктері);

II - негізгі және қосалқы цехтар орналасқан өндіріс;

III - энергетикалық объектілерге және инженерлік желілерді салуға арналған коммуналдық бөлме;

IV - шикізат пен дайын өнімді қабылдау пункттері бар қойма.

ҚНжЕ ұсыныстарына сәйкес зауыттың өсімдікке дейінгі аумағы негізгі бөлікте орналасуы керек

жұмысшылардың кіруі және жақындауы, және оның мөлшері есептеледі: 1000 қызметкерге 0,5 ... 0,8 га.

Бақылау пункттерінен негізгі шеберханалардың санитарлық құрылыстарына дейінгі қашықтық, әдетте, 800 метрден аспауы керек.

5 га-дан асатын учаскелері бар кәсіпорындарда кемінде екі кіреберіс болуы керек.

Өрт және жарылыс қаупінің жоғарылауы бар өнеркәсіптік аймақ басқа ғимараттар мен құрылыстарға қатысты көтерілу жағында орналасуы керек.

Энергетикалық қондырғылар негізгі тұтынушыларға жақын орналасқан. Олар жылу, газ, бу құбырлары мен электр желілерінің ең қысқа ұзындығына ие болуы керек.

Қоймалар кірме жолдар мен теміржол көлігін тиімді пайдалану мақсатында кәсіпорынның сыртқы шекараларына жақын орналасқан. Жолдардан ғимараттарға дейінгі қашықтық нормативтік құжаттармен анықталады.

Жүк және адам ағындарын бөлу және оқшаулау. Олар персоналдың қауіпсіздігін және сонымен бірге көлік коммуникацияларының белсенді жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін қолданылады. Ол үшін жұмысшылар мен тауарлар үшін бөлек жүретін жолдарды, сондай-ақ өтпелі көпірлерді, көлік өткелдерін және өтпелі галереяларды орнатуды қарастырыңыз.

Ықшам дамуды қамтамасыз ету. Бұл ғимараттар мен құрылыстарды қоршау және ғимараттардың қабаттарының санын көбейту арқылы жүзеге асырылады. Әдетте, үй-жайлар топтары екі және көп қабатты ғимараттарды пайдалануға тырысып, бір ғимаратқа орналастырылады (өндірістік негізде). Бұл елді мекендердің азаюына, байланыс ұзақтығының қысқаруына, жылу шығынын азайтуға және адамдар мен тауарлардың қозғалыс жолының төмендеуіне әкеледі.

Аумақты жоспарлау және дамыту элементтерін біріктіру және модульдік үйлестіру. Бұл өндірісті одан әрі дамытуға ықпал ететін, дамуды жеңілдететін бас жоспардың құрылымдық құралдарының бірі. Бұл ғимараттар, құрылыстар, инженерлік құрылғылар мен технологиялық желілерге арналған стандартты шешімдерді кеңінен қабылдауға алғышарттар жасайды.

Жоспарлау параметрлерінің бірнеше болуы керек бастапқы модуль - бұл 6 м-ге тең модуль, бұл кәсіпорынның дамуы мен кеңеюіне мүмкіндік береді. Бас жоспардың орналасуы аумақтың қорларын олардың болашақтағы даму тәртібін анықтаумен қамтамасыз етілуі мүмкін. Кәсіпорынның кеңеюін бұрын салынған ғимараттар мен құрылыстарды бұзбай-ақ қарастыру керек. Кәсіпорындардың магистральдық магистральдар мен бағыттар бойынша кеңеюіне жол берілмейді. Кәсіпорынның перспективалық кеңеюі үшін резервтік алаң тиісті негіздемемен жобалау тапсырмасында болған жағдайда ғана қамтамасыз етіледі.

Жекелеген өндірістік кәсіпорындарды біртіндеп іске қосқан кезде әр кезеңде құрылыстың басымдылығын және белгілі бір сәулеттік толықтығын қамтамасыз ету принципін сақтау қажет.

Өндіріс аймағының жоспарын жасау кезінде жобаланған өндірістің жалпы технологиялық ағымы бағытында орналастырудың дәйектілігі мен дәйектілігін сақтай отырып, жеке цехтардың орналасуы алдын-ала жоспарланады. Жоспардың ең ұтымды шешімі ғимарат пен дамудың тікбұрышты құрылымымен алынады.

Жеке шеберханалар бір ғимаратта орналасқан кезде ғимарат оқшаулануы мүмкін.

Ғимараттар мен құрылыстар арасындағы бөлінген аумақты дамыту жүйесінде минималды өрт пен санитарлық алшақтықты қалдыру қажет. Мысалы, ет өңдеу зауыттарының аумағында азық-түлік дүкендерін зиянды әсерлерден қорғау үшін санитарлық үзілістер ұйымдастыру жоспарлануда: мал сою базасынан бастап, құс және құс бордақылау базасынан тоңазытқыш пен шұжық зауытының экспедициясына дейін кемінде 50 м; азық-түлік өнімдерін жүктеу орнынан 25 м-ден кем емес жабық кеңістікке, қатты отын қоймаларына кемінде 30 м, күл алаңына 50 м-ден кем емес.

Тұрғын үй кварталдарында тамақ өнімдерін шығаратын кәсіпорындарды салу олармен бірге мамандандырылған дүкендерді жобалауға мүмкіндік береді, оларға кіру жолдың тротуарынан, ал кәсіпорыннан өнімдер көлік құралдарын айналып өтіп, тікелей контейнерлерде жеткізілетін болады.

Азық-түлік кәсіпорнының ғимараттары мен құрылыстарын белгіленген жерге, көлік құралдарының кіреберістеріне, тұрғын үйлердің орналасқан жеріне және т.б. ескеру қажет. Әкімшілік ғимараттың қасбеттері, фабриканың кіре берісі, кіреберіс залы көшеге шығуы керек. Ықтимал шу көздері - шикізатты түсіруге арналған пандустар, дайын өнімді тиеуге арналған пандустар аулада болуы керек.

Бас жоспарда жер асты, жер үсті және жердегі коммуникациялардың орналасуы көрсетілген (сумен жабдықтау, канализация, электр және байланыс желілері, газ құбыры, жылу құбыры және т.б.). Байланыс желілері құрылыс сызықтарына параллель магистральды магистральдар бойымен тік сызықты секциялар түрінде жасалған. Өткізгіштердің құбыр желілерімен қиылысы өту осіне дұрыс бұрышта орналасуы керек.

Жер асты желілерін жолдың жүріс бөлігінде төсеу мүмкін емес. Жоғары көтерілген инженерлік желілер тіректерге, жол өтпелеріне, галереяларға немесе ғимараттар мен құрылыстардың қабырғаларына орналастырылуы керек. Желілерді жерге орналастыру кезінде оларды механикалық зақымданудан және атмосфераның қолайсыз әсерінен қорғауды қамтамасыз ету қажет. Ол үшін оларды шпалдардың үстіне, аумақтың жоспарлау белгілерінен төмен белгілерге қою керек. Газ құбырлары мен жанғыш және жанғыш заттардың құбырларын ғимараттар, автомобиль жолдары мен темір жолдардың астына қоймаңыз.

Тротуарлар басты және өндірістік жолдардың бойымен ені кемінде 1,5 м болуы керек, тротуарлар жолдан ені кемінде 0,8 м бөлу жолымен бөлінуі керек.Жолдың жүріс бөлігіне жақын орналасқан тротуарлардың орналасуына кәсіпорынның қайта құру жағдайында ғана рұқсат етіледі.

Азық-түлік кәсіпорындарының аумағында магистралды трассалар мен қоймалар алдындағы алаңдар мен экспедициялар асфальтбетонмен қамтамасыз етілуі керек. Жолдар мен ғимараттар қамтымайтын аумақтың қалған бөлігі жасылдандырылуы керек. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың учаскелерін көгалдандырудың негізгі элементі ретінде көгалдар болуы керек.

Азық-түлік өнімдерін өңдейтін кәсіпорындар орналасқан жерде гүлдену кезінде қабыршақты, талшықты заттар мен өсінділер шығаратын ағаш екпелерін пайдалануға тыйым салынады.

Өнеркәсіптік қалдықтарды жинауға және сақтауға арналған барлық жерлерде топырақтың, жер асты суларының, атмосфералық ауаның ластануын болдырмайтын және адамдардан оқшауланған арнайы құрылғылар болуы керек.

Атмосфераға зиянды газ шығаратын орындар мен тұрғын немесе қоғамдық ғимараттар арасында санитарлық қорғау аймағын қамтамасыз ету қажет. Аймақтың ені газ шығарындыларының қауіптілік класына байланысты нормативтік құжаттарға сәйкес қабылданады. Санитарлық-қорғаныш аймағы абаттандырылып, абаттандырылған.

Бас жоспар (6-сурет) рельефтің биіктігін көрсетеді (340, 343, 341), құрылыс геодезиялық торының осі (17A, 18A; 6B, 7B). Барлық өсімдік құрылымдары шартты нөлдік параллель мен шартты меридианнан қашықтықты көрсете отырып, координаталық торға «байланған». Осы байланыстырудан сіз шеберханалар арасындағы қашықтықты анықтай аласыз.

Мысал ретінде 3-цех пен 4-қойманың координаталық осьтерге байланысы көрсетілген. Нөмірдегі А әрпі бар сан шартты нөлдік параллельден км-ге дейінгі қашықтықты, ал + белгісі бар қосымша метрлерді көрсетеді. Номиналда В әрпі бар сан нөлдік меридианнан қашықтықты көрсетеді. Сонымен, ендік (нүктеден жоғары) нүктелерінің арасындағы қашықтық 17 км 40 м - 17 км 20 м = 20 м, ал бойлықта (солдан оңға қарай) 6 км 80 м - 6 км 10 м = 70 м.

Сол суретте құрылыс алаңын аймақтарға бөлу көрсетілген.

Өндіріс пен қойма учаскелерінде кәсіпорынды кеңейтуге арналған учаскелер қарастырылған. Айта кету керек, бұл суретте шартты түрде тротуарлар, көлік коммуникациялары, инженерлік желілер және объектінің қоршаулары көрсетілмеген.

Бас жоспарды әзірлеу кезінде негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштер бас жоспарға сәйкес есептелінеді, жобаланатын кәсіпорынның ауданы (га); зауыт ішіндегі темір жолдардың ұзындығы (км); учаскенің сыртқы шекарасы бойындағы қоршаулардың ұзындығы; даму, аумақты пайдалану және көгалдандыру коэффициенттері. Құрылыс коэффициенті барлық ғимараттар мен ашық қоймалар алып жатқан аумақтың қоршаудағы өнеркәсіптік кәсіпорынның жалпы алаңына қатынасы ретінде анықталады. Бұл коэффициенттің мәні 0,22-ден 0,5-ке дейін. Аумақты пайдалану коэффициенті барлық ғимараттар мен құрылыстардың, оның ішінде теміржолдар, автомобиль жолдары, инженерлік желілердің қоршаудағы жалпы аумаққа қатынасы ретінде анықталады және ол 0,5-тен 0,75-ке дейін. Сол сияқты көгалдандыру коэффициенті де анықталады.

Бұл көрсеткіштер әзірленген жобаны сапалы бағалауға, оның мәні мен қабылданған шешімдердің сәйкестігін анықтауға мүмкіндік береді. Бас жоспарды және оның негізгі элементтерін оңтайлы шешуге жобаның техникалық және экономикалық көрсеткіштерін жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың ұқсас қуат көрсеткіштерімен салыстыру арқылы қол жеткізі