М.Әуезов. Шығармалар. 9-том.
А., 1969, 332-333-беттер).
Сөзбе-сөз тәржіме (подстрочник):
О, не беспокойтесь. Я служу ему, чтобы извлечь личную выгоду.
Не всем быть гоподами, не всем и господам иметь верных слуг: есть
много услужливых, преклоняющих колена дураков, которые,
влюбившись в собственное подобострастное рабство, тратят жизни,
подобно ослам своих хозяев, за один только корм. Когда они
сотарятся, их выгоняют. Пороть бы таких честных холуев! Есть
идругие, которые, приняв облик и лицо честно исполняемого долга, в
глубине сердца служат самим себе, угождая господам видимой
услужливостью, они благоденствуют за их счет, а когда набьют себе
карманы, воздают почет себе самим. В таких парнях есть толк. И я
причисляю себе к ним. Ибо, сударь, - это так же верно, как то, что вы
132
– Родриго, - будь я мавром, я б не был Яго. Служу ему не из любви, и
долга, я делаю тут вид, преследую свою личную цель. Ибо если мое
наружное поведение выказывало бы на людях то, что действительно
происходит в моем сердце и каким оно является, то вскоре я стал бы
ходить с душой нараспашку именя заклевал бы любой простак: Я не
то, что я есть. (М.Морозов. Избр. Статьи и переводы. М., 1954, стр.
468).
Бұл ұзақ монологтың қазақша нұсқасынан “Отеллоны”
аударғанда Мұхтар Әуезов ұстанған негізгі принциптер айқын көрінеді.
Ырғақ тудырушы – жол басында келетін ассонанс, аллитерация, ішкі
ұйқас. Тармақтағы буын сандары әр түрлі: 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14.
Кейде тармақ соңындағы сөздер де ұйқасып отырады.
Аудармашы ана тілінің лексикалық байлығын, синтаксистік
мүмкіндіктерін еркін пайдаланған. Түпнұсқадағы негізгі ойлар қалып
қоймай, бұрмаланбай, өз қалпында қазақша жақсы берілген.
“Ызалап жүріп сыпайтын”, - деген жолда корректорлық қате
кеткен. Дұрысы “Ырзалап жүріп сынайтын, не “ырзалап жүріп
сыбайтын” болса керек. Әуезов Анна Радлова аудармасын негізге ала
отырып, оның әрпіне әріп, сөзіне сөз іздемейді, көркемдік, шеберлік
мақсаттарын құнттайды.
Сұрқия Яго Дездемонаның әкесі Брабанциоға аттандап жеткен
кез: “Сударь, сіз бір қара басқыр адам екенсіз. Әзәзілден әмір алса,
құдайын ұмытқанның дәл өзі екенсіз. Біз сізге достық ете келсек,
өзімізді сұм демексіз. Тек қызыңызға бербер тұқымды айғыр шауып,
бар немере, шөбереңіз кісінеп түрегелсін дейсіз ғой. Тегі желіскерден,
кер-торыдан туысыңыз болсын дейсіз ғой. (335-бет).
О р ы с ш а:
Нелегкая возьми вас, сударь: вы один из тех, кто перестанет
служить богу, если дьявол вам это прикажет. Мы пришли оказать вам
услугу, а вы думаете, что мы мощенники. Вы, вероятно, хотите, чтоб
рысаки были вашими двоюродными братьями, а сипанские жеребцы –
свойственниками? (ст. 185).
Адамдарды аңға, малға теңеп сөйлеу – залым, қара жүрек Яго
тілінің ерекшелігі. Осыны жақсы ескерген аудармашы іріген ауыздан
шыққан шіріген сөзді беру үшін әдейі бір ұғымның орнын екінші
ұғыммен ауыстырған. Естуге құлақ ұялар сөздерді жұмсартып, оның
есесіне психологиялық күйді білдіруге ұмтылған.
Пәле-жала жетті деп, түн ішінде шулатқан Яго сөзінен кейін
Отелло сенатқа келіп, сырын ашқан. Махаббат құпиясы енді жария
болған.
Д е з д е м о н а:
133
Бір болам деп Маврды мен сүйгемін
Оны ойнақы тағдырым
Дүниеге паш етті. Жаным менің
Ерлігіне табынған.
Жаны болса Отеллоның
Міне, тұрған жүзінде,
Ерлігі мен абыройына осының
Тағдырымды, жүрегімді арнағам.
Осы жерде әлсіз гүлдей
Мен қалып, ол майдан кетсе,
Өзім сүйген қасиетін көрмеймін
Сүйгеніммен жырақта
Болған күндер ауыр ғой,
Жібер деп бірге өтінем.
(349-бет).
О т е л л о:
Сол тілегін беріңіз деп жалынам
Құдай куә, нәпсінің көп арманын
Ойлай, сұрап тұрғам жоқ
Құмарлықтың қызығы да ойда жоқ
Сөнген ондай жас жалын –
Сұраймын жалғыз, алсын деп ол тілегін,
Зинаһар, ойламаңыз бұнымен
Бірге боп, ауыр зор істі
Бүлдіреді екен деп!
Жоқ, егер ойнақы Амур
Қанаты жеңіл махаббаттың періштесі,
Ой, көзімді суалтып,
Қайратымды ұрласа,
Үйтіп еңбегімді ермек жояр күн болса,
Онда менің дулығамды
Қазан етсін қатындар!
Барлық пәле жиналып
Атағымды қор етсін.
(350-бет).
Дездемона, Отелло монологтары толқыған көңіл, алып-ұшқан
жүрек лүпіліне лайық ырғақпен берілген. Тармақтардағы буын
сандары айтылмақ ойға бейімделіп, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 болып,
өзгеріп отырады. Орыс тіліндегі тіркестердің, жеке сөздердің
баламасын аудармашы сәтімен тапқан. “Бурный вихрь судьбы” –
“ойнақы тағдыр”, “протрубил” – “паш етті” “легкокрылый Амур -
134
проказник” – “ойнақы Амур қанаты – жеңіл махаббаттың періштесі”,
“шлем” – “дулыға” деп алынған.
“Отеллоның” қазақша нұсқасының көркемдік қасиеттерін анық
ұғыну үшін оны татар, қырғыз тілдеріндегі аудармалармен салыстырып
көрейік:
Т а т а р ш а:
О т е л л о:
Бөтен бер полк, полкының һар солдаты
Аны үзенеке итеп бетсе дә
Әгер де белмәсәм бұл хұрлықны
Мин бәхетле бұлыр идем.
Хәзәр инде барысы да бетте
Сау бұл тынычлығым: якты бәхетем,
Шехрет сею хисен батырлыққа
Әйлендерә торған беек көрәш
Суғыш яланнары, сау булығыз!
Сау бұл, ярсу атым, күңелләрне
Ашқындыра торган дәртле бырғы,
Барабаннар тавышы, флейта моны,
Данлы байрақ, жину тантанасы!
Сау бұлыгыз, Зевес тавышы белен
Үкериуче шомлы, авыр туплар
Отеллоның барар юлы бетте
Достарыңызбен бөлісу: |
