Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет

№54 (736) 

3.04.2012 жыл, 

сейсенбі

www.alashainasy.kz

3

e-mail: info@alashainasy.kz

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

Басы 1-бетте

Мақсат ЖАҚАУ,

саясаттанушы

Елді мекендерге қала мәртебесін беру туралы заңды қайта қарау керек пе?

Ілияс 

ИСАЕВ, 

экономист:

Ғани ҚАЛИЕВ, 

«Ауыл» 

партиясының 

төрағасы:

Әлихан 

ТОЙБАЕВ, 

Мәжіліс 

депутаты:

– Жоқ, менің ойымша, елді мекендерге қала мәртебесін беру ту-

ралы заңға өзгеріс енгізудің қажеті жоқ. Өйткені осы бағытта басқа да 

жұмыстар атқарылып жатыр. Мәселен, «Өңірлерді дамыту» туралы 

бағдарламада ауылдарды үш категорияға бөлген. Онда жақсы дамыған, 

енді даму үстіндегі және өркендеуі тоқтап қалған ауылдар деп бөліп, өз 

бетінше дамымай қалған ауылдарды ұжымдастыру шаралары жүріп 

жатыр. Осылайша ауыл тұрғындарын жұмысқа тарту, оларды өз бетін-

ше дамыту жұмыстары жүргізілуде. Сондықтан оларға қала мәртебесін 

беру арқылы дамыту жұмыстарын жүргізудің қажеті жоқ. Есесіне, кезін-

де саяжай атанған, алайда бүгінде халық көп қоныстанса да, саяжайлық 

мәртебесінен арыла алмай отырған жерлерге ауыл мәртебесін беру ке-

рек. Саяжай тұрғындарының үй құжаты жасалмайтын болғандықтан, 

тұрғындар тіркеуге тұра алмайды, әрі жедел жәрдем де бармайды, 

мектеп, ауруханасы мүлдем жоқ. Егер оларға ауыл мәртебесін берсек, 

әлеуметтік мәселелерін шешер едік. Осы орайда мені елді мекендерден 

гөрі саяжайлар мәртебесі алаңдатады.

– Әлемдік тәжірибеде елді мекендерге қала мәртебесін 

берудің өзіндік параметрлері болады. Онда параметрдің 

ең бірінші көрсеткіші халық санымен өлшенеді. Мен оны-

мен келіспеймін. Халықты асырайтын, ең алдымен, эконо-

микасы. Сондықтан біз халық санынан бұрын ондағы өнді-

ріс ошағына мән беруіміз керек. Мәселен, қиян шеттегі 

Қы зыл құмның орталығында 50 мың халқы бар елді мекен 

болса, оған қала мәртебесін беруден біз ештеңе ұтпаймыз. 

Меніңше, теміржол бармайтын, байланыс пен жолы, ин-

фра құрылымы қалыптаспаған аймаққа қала мәртебесін 

беру дұрыс емес. Осы орайда қала мәртебесін беру үшін 

ол жердің экономикасы, өзін-өзі асырайтын муниципал-

ды бюд жеті болуы керек. Сондықтан ол жердің жағдайын 

жан- жақты тексеріп алып қана қала мәртебесін беру жай-

лы ой ланған дұрыс дер едім.

– Бұрын қала мәртебесін иеленуі үшін ондағы халық саны 

40 мыңға жету қажеттілігі жайлы талап болатын. Сондай-ақ 

қала болуы үшін онда өндіріс орындарының болуы да міндетті 

еді. Рас, Кеңес Одағы кезінде жалпы халық саны да жоғары бо-

латын. Ал бүгінгі күні 16 миллион халқымызбен қалаларға 40 

мыңдық меже қою артығырақ. Сондықтан біз елді мекендерге 

қала мәртебесін беру туралы заңды қайта қарауымыз қажет. 

Және ол жерлерде өндіріс орындарын көптеп ашып, халықты 

жұмыспен қамту жайын да мақсат етуіміз керек. Оларға қала 

мәртебесін берудегі басты мақсат – мемлекет тарапынан өз 

алдына жеке бюджетін бөлу арқылы олардың өз бетінше да-

муына жағдай жасау. Ал бүгінде елді мекендердің қалалық 

мәр тебесі болмағандықтан, облыс бюджетінен ауысқан қал-

ған-құтқан қаржыны талғажау етуде. Осылайша күн санап 

құл дыраған елді мекендер тіпті жойылып жатыр. Нәтижесінде 

дала ларымыз да бос қалуда. 

Дайындаған Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ

«Алаш айнасы» – «Ой-көкпар» бағдарламасының жазбаша нұсқасы.

Жүргізуші:

 Жарқын ТҮСІПБЕКҰЛЫ.

Бағдарлама ұзақтығы:

 27 минут.

Эфирдегі уақыты:

 жұма күні сағат 22:30.

Хабар қонақтары: 

Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ, 

«Табиғат» экологиялық одағының төрағасы,саясаткер.

Мақсат ЖАҚАУ, 

саясаттанушы.

«Алаш айнасы» газеті мен СТВ телеарнасының бірлескен жобасы

САЙЫС БӨЛІМІ

ОЙТҮЙІН

ЖҮРГІЗУШІ:

– Бағдарлама қонақтарының ұстанымы айқындалды. 

Енді бағдарламамыздың «Тартыс» бөліміне өтіп, ойы-

мызды тарқатып айтсақ. Мэлс мырза, сіз тазалық 

сақтауды қадағалайтын экологиялық полиция керек де-

ген ұстанымдасыз. Ендеше, экологиялық полицияның 

құзырына қандай міндеттер кіруі керек деп санайсыз? 

Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ:

– Рас, қазір полицияның түрі көп. Мәселен, патрульдік 

полиция. Қала тыныштығын бақылайтын олар ішкен 

адам көрсе, көліктеріне салып айықтырғышқа жеткізген-

ше асығады. Тіпті олардың таныстарымның қалтасына 

наша салып, артынан босатуға пара сұрағандарының да 

куәсі болғанмын. Осы орайда мен патрульдік полиция-

ның орнына экологиялық полиция құрылса әлдеқайда 

пайдалы болар еді деп ойлаймын. Немесе болмайтын 

тірліктермен айналысып жүрген патрульдік полицияға 

тұрғындардың тазалық сақтауын да бақылауды міндетте-

сек, дұрыс болар еді. Немесе Жол полициясының да 

аңды ғаны мас жүргізуші, патрульдік полицияның да қыз-

меті сол. Шын мәнінде қоғамдық тәртіпті қадағалауға бір 

поли ция ғана жетеді. Егер мемлекеттің әлеуеті жаңа бір 

мекеме құруға жетпейді десек, патрульдік полицияға эко-

логиялық полицияның міндетін жүктейік. Әйтпесе Алма-

тыда қазір ағаштар оңды-солды кесіліп, көшеде қоқыс тар 

шашылып жатыр. Оның сұрауын кімнен сұрары мыз ды да 

білмей отырмыз. Менің қарсыласым тиісті ор ындар бар 

дейді. Әйтсе де тазалық мәселесі олардың тіке лей 

құзыретіне кірмегеннен кейін олар экология мәсе ле сіне 

қырын қарайды. Шын мәнінде экология мәселе сі мен 

қоғам болып, полиция құрып айналыссақ та артық емес. 

Мақсат ЖАҚАУ: 

– Бізде полицияның негізгі құзыреті қылмыскер ұстау 

деп түсінеді. Оның үстіне, тазалыққа қатысты кейбір 

дүние лер олардың әрқайсысына бөлініп берілген. Мәсе-

лен, көлікте келе жатып терезеден сыртқа қоқыс таста-

саңыз, белгілі бір дәрежеде әкімшілік жауапкершілікке 

тартыласыз. Әйтсе де жемқорлықтың салдарынан мұн-

дай тәртіп бұзушылар жазаланар емес. Тіпті айыппұл 

төлеп жатқандар да сирек. Осы секілді ертеңгі күні ар-

найы құрған экологиялық полициямыз жемқор лықтың 

сал да рынан экологиялық мәселелерді шешуге атүсті 

қараса қайтеміз? Көліктерден шығатын улы түтін, қала-

ның төменгі бөлігіндегі үйлерден шыққан көк түтін 

қаланың экологиясының бұзылуына аз кесірін тигізіп 

ЖҮРГІЗУШІ:

– Бағдарламамыздың үшінші бөлімі «Сайыс» деп 

атала ды. Осы тақырып аясында қарсыластар өзара сұрақ 

жауап алмасады. 

Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ:

– Тазалық сақтауды қадағалайтын экологиялық поли-

ция міндетін патрульдік полицияға міндеттеуге қалай 

қарайсыз? 

ЖҮРГІЗУШІ: 

– Соңғы бөлім «Ойтүйін» деп аталады. Бұл бөлімде 

екеуіңізге де қойылар сұрақ ортақ. Қарсыласыңыздың 

ойынан не түйдіңіз және оның ұстанымына өтіп кеткен 

жоқсыз ба?

Мақсат ЖАҚАУ:

– Біз мәселені нақты шешу жолдарымен айна-

лысуымыз қажет. Мәселен, тіл мәселесін айтып келе 

жатқанымызға талай уақыт болды. Бірақ мәселе шешілер 

емес. Осы орайда Алматы каналының «Тіл сақшысы» 

бағдарламасы жарық көрді. Камераларын көтеріп алып, 

заңды кім қалай бұзды, оны жөндеуге не кедергі деген 

мәселелерді оқиға орнында анықтады. Нәтижесінде 

талай мекемелердің сақау тілі дұрысталып, көшелердегі 

Тазалық сақтауды қадағалайтын 

экологиялық полиция қажет пе?

Жазып алған Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ

МӘЖІЛІС

жатқан жоқ. Бұл мәселелердің неден туындап жатқанын 

да біліп отырмыз. Алдағы жылдары тез арада жер 

үйлерді жаппай газдандырып, улы түтін шығаратын 

көліктерді, сапасыз бензиндерді жоюымыз керек. Бұл – 

арнайы экологиялық полиция құрмай-ақ күрмеуі шеші-

летін мәселе. Еуропада бұл мәселе шешілген. Өйткені 

онда мемлекет пен қоғам бірге жұмыс істейді. Керек 

десеңіз, жекелеген азаматтар үкіметтік емес ұйым құрып 

алу арқылы өзінің, баласының таза ауа жұтуы үшін күре-

седі. Яғни оларда тазалыққа, қаланың экологиясына 

халықтың барлығы мүдделі. Бізде шын мәнінде эколо-

гия лық полиция құрмай-ақ бұл мәселені шешуге болар 

еді. Мәселен қоғамымыз мүдделі болса, экологиялық 

ұйымдардың жұмысына қолдау көрсетер еді. Өкінішке 

қарай, өз бетінше мәселені шешуге қоғамдық ұйымдар-

дың мүмкіндігі аз. Қаланың экологиялық мәселесін ше-

шуге арналған мемлекеттік тапсырыстар да жоқтың қасы. 

Осы бағытта халықпен де жұмыстар өз деңгейінде 

жүргізіліп жатқан жоқ. 

Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ:

– Бір ғана мысал келтірейін, «жолайрық саламыз» 

деп Сайын көшесінің бойындағы ағаштардың бәрін 

қырық ты. Сол ағаштардың ешқандай жоқтаушысы бол-

мады. Мен осы жөнінде Қаржы полициясына, проку-

рату раға арыз жаздым. Ешқандай қозғалыс болмады. 

Егер экологиялық полиция құрылса, тікелей құзыретіне 

кіре тіндіктен, кесілген ағаштардың сұрауын солардан 

сұрар едік. 

ЖҮРГІЗУШІ:

– Мақсат мырза тиісті орындар өз жұмысын тиісті 

деңгейде орындаса, ешқандай экологиялық полиция 

құрудың қажеттілігі болмас еді дейді. Жаңылмасам, біз-

де бірнеше рет «Жасылдар» партиясын құруға талпыныс 

болды. Осындай партиялар құру арқылы мәселені шеше 

алар ма едік?

Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ:

– Егер мемлекеттік тапсырыстар беріліп, мемлекет 

тарапынан көңіл бөлінсе, мәселені шешуге тырысар 

едік. Бірақ оны ешкім қажетсініп отырған жоқ. Менің 

экология мәселесін көтеріп жүргеніме талай уақыт өтті. 

Сол кезде қауіп етіп айтқан нәрселерімнің бәрі бүгінде 

дәлелденді. Жақында үш дүниежүзілік саммитке 

қатыстым. Онда ауа райының өзгерісі ерекше сөз бол-

ды. Қазір дүниежүзілік ауа райы жарты градусқа 

жоғарылаған. Бұл – үлкен апаттарға әкелетін өзгеріс. 

Қазір елімізде шөлейтті аймақтар көбейіп, 

құрғақшылық артып келеді. Мұздықтарымыздың 40 

пайызы еріп кетті. Ертеңгі күні ауызсусыз қалу қаупі ар-

туда. Жеті жылдай болды, патент алдық, қоқыстарды 

іріктеу арқылы оларды жою әрі пайдалы іске асыруға 

тырысып жатырмыз. Осының өзіне қолдау біл-

дірушілер жоқ. Қазір қоқыс полигондары көбейіп бара 

жатыр. Оларды іріктеу арқылы жоюға болады. Осы 

секілді экологиялық мәселелерді тиімді шешу туралы 

талай ұсыныстар айттым. 

ЖҮРГІЗУШІ:

– Жалпы, экологиялық полиция құру бұрыннан 

тәжірибеде бар көрінеді. Мәселен, Ресейдің 

кейбір облыстарында экологиялық полиция 

бар екен. Бәлкім, бұл тәжірибені ішінара енгізіп көру 

керек шығар?

Мақсат ЖАҚАУ: 

– Мұны әр аймақтың экологиялық ерекшеліктеріне 

қарап анықтауға болады. Мәселен, елімізде 

экологиялық аймақ деп танылған аймақтар бар. Сондай 

ақ Алматы қаласының экологиялық жағдайы да Арал 

ауданының экологиялық ахуалымен салыстыруға кел-

мейді. Олардың экологиялық ерекшеліктерін анықтасақ, 

мәселенің механизмдерін анықтауымызға болар еді. 

Айта кетер жайт, біз экологияның алдын алуға көңіл 

бөлуіміз керек. Экология мәселесі кешенді түрде шешілуі 

қажет нәрсе. Мен тағы да қайталап айтамын, осы 

мәселемен күресетін полиция ойлап табудан гөрі жап-

пай халықтың санасын өзгертуге тырыссақ, әлдеқайда 

пайдалы болар еді. 

ҚОҒАМ

Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ, «Табиғат» экологиялық 

одағының төрағасы,саясаткер

Мақсат ЖАҚАУ: 

– Бәрі жауапкершілікке байланысты. Егер 

жоғарыдан тиісті деңгейде бақылау болмаса, 

патрульдік полиция да бұл мәселені шеше алмауы 

әбден мүмкін. Ал менің сізге қояр сұрағым, жол 

полициялары қаланың кіре берісінде көлікті 

тоқтатып, көліктен шығатын түтін құрамындағы улы 

заттардың деңгейін тексеріп жатады. Айыппұлды 

төлегенмен, ол мәселе жуық арада шешіле қоятын 

емес. Осы орайда мұның жауапкершілігін 

кімнен сұрауымыз керек? Экологиялық полициядан 

ба, әлде ...

Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ:

– Бұл – барлығына қатысты шаруа. 

Дегенмен экологиялық полиция құрылса 

көптеген мәселенің шешілуіне мұрындық 

болар еді. 

қазақша қате жазулар түзетілді. Біз дәл осылай экология 

мәселесін шешуімізге болар еді. Оған көп қаржының 

да, погон таққандардың да қажеті жоқ. Тек бір камера-

ны алып, нақты мәселені ашып көрсету арқылы тиісті 

мекемелердің жауапкершілігін талап ету қажет. 

Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ:

– Дүниежүзілік ауа райының жарты градусқа жы-

лынуы жер бетінде көптеген табиғи апаттардың орын 

алуына әсер етті. Вулкандар оянып, жер сілкіністері, 

су тасқындары тоқтаусыз жүріп жатыр. Экологиялық 

мәселенің алдын алмасақ, жер бетіндегі адамдар қырыла 

бастайды. Біз осыны түсінуіміз керек. Табиғаттың тілін 

таба білуді үйренуіміз керек. Мәселен, адамзат қанша 

дамыса да, ауадағы көмірқышқыл газын азайтатын 

әдіс таба алмады. Тек табиғат қана көмірқышқыл газын 

жойып, оттегі бөліп шығара алады. Сондықтан тал-

теректеріміздің санын көбейтіп, табиғаттың тепе-теңдігін 

бұзып алмауға тырысуымыз керек. Және табиғатты сақтау 

үшін экологиялық полиция құру секілді ұсыныстарды тез 

арада іске асыруымыз қажет. 

ЖҮРГІЗУШІ:

– Бүгінгі бағдарламамыз да өз мәресіне 

жетті. Экологиялық мәселе – қай уақытта да күйіп 

тұрған өзекті мәселе. Ендеше, қоғамдағы түйткілді 

мәселелерді көтеріп, қоғамдық пікір қалыптастыру – 

біздің міндет, ал шешім қабылдау тиісті органдардың 

еншісінде. 

ТАРТЫС БӨЛІМІ

Депутаттар статистикаға сенбейді

Кез келген елдің даму бағдарын ай қын-

дауда, сол секілді серпінді қадам дар ды 

жоспарлағанда статистика сала 

сының 

маңызды орын алатыны белгілі. Сондықтан 

мемлекеттік статистиканы сапа лы жүзеге 

асыруға көп нәрсе байлау лы болатыны 

шындық. Бұл сала бүгінгі оқиға лардың де-

регін сараптау үшін ғана емес, келешекке 

болжам жасауға, елімізге қай бағытпен 

жүруі қажеттігін айқындауға да аса қажет. 

Оның үстіне, қазіргі Кеден одағы, табалды-

рықтағы ДСҰ-ның бәрі ең алдымен сапалы 

статистиканы талап етеді. Алайда қазақ-

стандық статистика экономиканың айнасы 

болудан қалып бара жатқандай. Кешегі 

Үкімет сағатында депутаттар мұны да мең-

зеді. Алдымен агенттік басшысы Әлихан 

Смайыловтың баянына тоқталалық. Ай-

туынша, кейінгі кезде Қазақстанның статис-

тикасы соны серпілісті бастан кешуде. 

Мәсе лен, соңғы санақтан соң (қыруар қар-

жыны қымқырған санақ – авт.) статистика 

біршама сапалы деңгейге көтерілген. Әдіс-

нама жетіліп, электрондық статистиканы 

енгізуде ілгерілеушілік байқалған. Тіпті 

жиын барысында Әлихан Асханұлы қуа ны-

шын да жасыра алмай, халықаралық дең-

гейдегі марапатымен бір мақтанып қалды. 

«Бүгін мен өткен жылдың желтоқсанында 

халықаралық аудиторлық компаниясы өт-

кізген сапа менеджменті жүйесі аудитінің 

нәтижелерін қуанышты жағдайда хабар-

лағым келіп отыр. Оның қорытындысы бо-

йынша агенттіктің сапа менеджменті ха-

лық аралық стандарт талаптарына сәйкес 

деп танылды және бізге халықаралық сәй-

кестік сертификаты тапсырылды», – дейді 

агенттік басшысы. Әйтсе де халықаралық 

аудит мойындаған Статистика агенттігінің 

жұмысын депутаттар жақтырмады. Ал де-

ректерге келсек, агенттік басшысы Қазақ-

станда кедейлік деңгейінің төмендеп келе 

жатқанын да алға тартады. Мәселен, елі-

мізде кедейлік көрсеткіші 2001 жылмен 

са лыс тырғанда жеті есеге, ал 2006 жыл-

мен салыстырғанда үш есеге төмендеген. 

Дегенмен қалалық және ауылдық жерлер-

дегі, сондай-ақ аймақтар арасындағы ке-

дейлік деңгейлерінің алшақтығы айтар-

лықтай. Мысалы, ауылдық жерлерде ке-

дей лік деңгейі қалалық жерлерге қара-

ғанда үш есеге дейін жоғары болса, ай-

мақ тар арасындағы айырмашылық бес 

есеге дейін. «Дегенмен, жалпы алғанда, 

ке дейлікке қарсы оң өзгерістер байқалуда. 

Мысалы, Қазақстандағы халықтың арасын-

дағы ең бай және ең кедей адамдардың 

арасындағы табыс айырмашылықтары 

соң ғы 10 жылда 1,5 есеге төмендеді. Осы-

ның өзі жұртшылықтың жағдайының жақ-

сарғанын көрсетеді», – деді Ә.Смайылов. 

Төрағаның айтуынша, Қазақстандағы ке-

дейлер көрсеткіші 6,5 пайызды құрайды. 

Бұл көрсеткіш Беларусьта – 5,2, Ресейде 

– 12,6 пайыз. 

«ЦИФРЛАР ӘЛЕМДІ БАСҚАРМАЙДЫ...»

Сейітсұлтан Әйімбетов Статистика агент-

тігінің жетістігін бағалайды, деген мен жет-

кіліксіз дүниеге де көз жұма қоюды 

құптамайды. Сондықтан да депутат кемең-

гер Иоганн Гетенің статистика жайында 

айтқанын қайталап: «Цифрлар әлемді бас-

қарады» дейді. Жоқ, олар әлемнің қалай 

бас қарылып жатқанын ғана көрсетеді» де-

генді еске салды. «Бір сөзбен айтқанда, 

ресми статистика ең алдымен ел экономи-

касының әлеуметтік-экономикалық үрдіс-

терінің объективті және нақты бейнесі бола 

білуі тиіс. Сондай-ақ жүргізіліп жатқан ста-

тис тикалық деректерге қоғам сенімінің 

дең гейін арттыру керек. Дәйектілік, сапа 

және сенімділік – міне, статистикада қам-

тылуға тиіс негізгі алғышарттар», – дейді 

депутат. Ал Гүлмира Исимбаева статисти-

калық мәліметтерден іздегенін таба алма-

ғанына налыды. «Іздегеніміз мынау еді: 

аудан мен ауыл деңгейіндегі жұмыссыздар 

мен өзін-өзі жұмыспен қамтитындардың 

саны қаншалықты? Сіздің мамандарыңыз 

аудан, ауыл көлемінде жұмыссыздар са-

нын анықтаудың әдіснамасы жоқ екенін 

айтады, бұл облыстар деңгейінде ғана 

жүргізіледі екен», – дейді Гүлмира Истай-

бек қызы. Депутаттың іздеген мәліметін 

Ста тистика агенттігінің төрағасы да тауып 

бермеді. «Біздің зерттеуіміз 21 мың шаруа-

шылықты ғана қамтиды. Бұл – барлық 

шаруа шылықтың 0,3 пайызы ғана. Ал 

аудан мен ауылдарды қамту үшін 210 мың 

шаруа шылық қамтылуы қажет. Ендеше, 

бұған қаражат та, штат та керек. Әдістеме 

бар, мәлімет жоқ», – деп кесіп айтты агент-

тік төрағасы. 

Мұхтар ТІНІКЕЕВ, депутат: 

– Мен гидрометцентр секілді ста-

тис тикаға да сенбеймін. Сіздің мәлі-

метіңіз барлық мембағдарлама үшін 

база. Мәселен, шахтер-регресниктерді 

алайық. Олардың ең төменгі жалақысы 

– 200 мың. Мұндай көрсеткішті байғұс 

мүгедектерге әлеуметтік төлемдерді 

әдейі төмен төлеу үшін көрсетілген деп 

білемін. Сонда бізге мұндай статисти-

ка 

ның қажеті қанша? Статмәліметтің 

бар лығы шындыққа сәйкесе бермейді. 

Сіздің жауаптарыңыз нақты өмірден 

алшақ. 

Жексенбай ДҮЙСЕБАЕВ, депутат: 

– Біз әлеуметтік саланың көрсеткіш-

терін ай сайын алып отырамыз. Соған 

сәйкес, ағымдағы жылдың 1 қаңтарын-

дағы агенттік мәліметінше, республика-

мызда 1 млн 653 мың тонна ет өнді рі-

ліпті. Оның ішінде үй шаруашылығында 

1 млн 236 мың тонна дейді. Бұған қа-

лай сенеміз? 90-жылдары бізде 6 млн 

900 мың ірі қара мал, 32 млн қой бол-

ғанда біз мұндай ет өндірген емеспіз. 

Бұл қайдан келген ет өнімдері? Осын-

дай олқылықтан соң біз статистиканы 

экономиканың айнасы деп қалай айта 

аламыз? Сүт өнімдеріндегі көрсеткіш те 

сондай күмәнді. 

Қанат ҚАЗЫ

Кеше Статистика агенттігінің басшысы Әлихан Смайылов Мәжіліске 

келіп, депутаттарға алдағы жоспарын баяндаған болатын. Қарасақ, 

қазақтың статистикасы, яғни сан-айғағы жаман емес. Алайда 

мәжілісмендер статистикалық мәліметтерге деген сенімсіздіктерін жасыра 

алмады. Депутаттардың басым бөлігі «Статистика агенттігінің мәліметіне 

сенеміз бе, сенбейміз бе» дегенге саятын, яғни әділдік принципіне 

қатысты мәселе көтерді. Мұндай сынның туындауы да бекер емес. Өйткені 

қазір елімізде жүзеге асып жатқан шаралардан құр әшейін «статистика 

үшін» істелетін шаралар да байқалатындай.

Жаңаөзеннің кәсіпкерлері 

мемлекеттен көмек күтеді

Астанадағы кейбір заңгерлер осыған 

байланысты өз қарсылығын білдіріп жа-

тыр. Сондай-ақ тәртіпсіздіктер кезінде 

зар дап шеккен кәсіпкерлердің өз талап-

тарынан бас тартуына белгілі бір себептер 

бар дейді. 

Әлібек БАЙНЕШЕВ, 

«Әлеуметтік әріптестік» қоғамдық 

қорының төрағасы, заңгер: 

– Сот Жаңаөзен қаласындағы тәр-

тіп с іздіктерге  қатысқандардың  біре уін 

босатып, үйқамаққа жіберу туралы ше-

шім шығарды. Себебі оның денсаулығы 

нашарлап кетті. Меніңше, сот отырысы 

біт пейін ше,  желтоқсандағы  оқиғаға 

қа тыс қандар ды  босатуға  болмайды. 

Сон 

дай-ақ бүгін 

де халық осы оқиға 

ке 

зінде зар 

дап шеккен кәсіпкерлер 

мен жеке азамат тардың өз арыздарын 

қайта 

рып, бар 

лық шығындарды өтеу 

талап тары нан бас тартып жатқандарын 

түсін беуде. Бірін шіден, кәсіпкерлер ол 

шығын ның  қай та тынына  сенбейді.  Сол 

себепті оны мемлекет өтейді деп ой-

лайды. Бұл – менің жеке пікірім. Екін-

шіден, Жаңа 

өзен ондай үлкен қала 

емес. Ол жақта бәрі бір-бірін жақсы 

біле ді, зар дап шеккен кәсіпкерлер де 

сотта лып жатқан азаматтарды таниды. 

Сол себеп ті сот алдында жауап беріп 

жат қан дарға салмақ түсіргісі келмейді. 

 

Арман АСҚАР

Жаңаөзен қаласында болған тәртіпсіздіктер үшін сот алдында 37 адам жауап 

беруде. Жақында сот осы азаматтардың біреуін босатып, үйқамаққа алды. Себебі 

оның денсаулығы нашарлап кеткен.

Негізі, қала тазалығына жауапты 

арнайы орындар бар. Ендеше, солар 

өз міндетін дұрыс атқарсын. Олардың 

жауапкершілігін күшейту арқылы біз 

бұл мақсатқа жете аламыз. Айта 

кетер жайт, экологиялық полиция 

құру қосымша қаржы көзін керек 

ететіні де рас. Дәл осы тұрғыдан 

келгенде полиция құрудан гөрі 

әлдеқайда оңай жолмен эко-

логия мәселесін шешуге бо-

лар еді. Ал кез келген нәрсеге 

полиция құра беру артық 

дүние. Осы тұрғыдан кел-

генде мен экологиялық по-

лиция құруға қарсымын. 

Қаланың сырты да жетісіп тұрған жоқ. 

Жыл сайын көктемгі мезгілде қала сырты-

на демалуға шыққан жұртшылық не 

ше 

түрлі қоқыстарды шашып, әсем та 

би-

ғатты ластап, тіпті жаққан оттарын дұ-

рыс өшірмеу салдарынан ормандар 

от қа оранып жатыр. Бүгінгі күні мұны 

қа 

дағалауына алып отырған ешкім 

жоқ. Осы бетімен кете берсе, әсем 

қа ламыз ажарынан айырылып, та-

би 

ғатымыз орны толмас апатқа 

ұры нады. Қазір  еліміздің барлық 

өңі рінде экологиялық ахуал өте 

күр делі. Сондықтан елімізге осы-

ның бәрін қалыпқа келтіретін 

эко логиялық полиция құру қажет. 

ТҮЙІН

Статистика арқылы көп мәселенің байыбына баруға болады. 

Ең бастысы, осы сала арқылы бүгінгі қазақтың  қандай күй кешіп 

отырғанын да көз алдымызға елестетер едік. «Тәуелсіздік қазаққа 

не берді?» деген сауалды да осы статистика арқылы білуге болар 

еді. Сондықтан статистика органдарына салмақты қадам керек. 

Статистиканың «әншейін статистика үшін» емес, «сапалы статистика 

үшін» жұмыс істеуі елімізге ауадай қажет.

АЛАШ-АҚПАРАТ