Раманкулов шерзод жумадуллаевич

 
42 
Біз  қорыта  келе  физикалық  есептерді  компьютер  арқылы  шығарудың 
мынадай шығармашылық сипатта маңызы бар екедігін анықтадық:  
-  физикалық  құбылыстар  мен  заңдарды  және  теорияларды  талдауға, 
қорытындылауға,  олардың  арасындағы  ӛзара  байланыстарды  анықтауға 
жәрдемдеседі; 
-  логикалық  және  физикалық ойлауын дамытады, математикалық  амалдар 
мен  түрлендірулерді  орындауға  жаттықтырады,  физикалық  заңдар  мен 
эксперименттің сандық және сапалық мағыналарын ашады;  
-  физикалық  құбылыстар  мен  заңдылықтардың  практикалық  маңызына 
және ӛмірмен, информатикамен байланыстылығына кӛз жеткізеді;  
-  студенттерді  тапқырлыққа,  ӛз  бетінше  жұмыс  істеуге,    ақпараттық 
технологияларды қоладна алуына, физикалық процестердің модельдерін жасай 
алуға үйретеді; 
-  физикалық  ұғымдарды,  студенттердің  практикалық  іскерліктері  мен 
дағдыларын, шығармашылық қабілеттерін қалыптастырады;  
- студенттердің білімдерінің тереңдігі мен беріктігін тексереді;  
- пәнаралық байланысты күшейтуге ықпал жасайды; 
- студенттердің физикаға деген қызығушылығын арттырады.  
Ал  енді  лабораториялық  сабақтардың  маңызы  мен  ондағы  ақпараттық 
технологиялардың тиімділігін қарастырайық. 
Физика  -  эксперименттік  ғылым  болып  есептелінетіндігі  белгілі.  Сол 
себепті,  физикалық  эксперимент  студенттің  физика  бойынша  алатын 
білімдерінің негізгі кӛзі, физика кұбылыстарын зерттеудің негізгі әдісі, физика 
сабақтарындағы басты кӛрнекілік болып табылады.  
Физикалық  оқу  эксперименті  дегеніміз  -  арнайы  құралдардың  кӛмегімен 
физикалық құбылыстарды демонстрациялап кӛрсету және студенттің ӛздерінің 
істеп, зерттеп, бақылауы. Эксперимент фазиканы оқытудағы ең негізгі кӛрнекі 
құрал  болып  табылады,  оны  пайдаланудың  нәтижесінде  физикалық  ұғымдар 
(жылдамдық, үдеу, күш, жарық интерференциясы, дисперсиясы, дифракциясы, 
атомның 
құрылысы, 
атом 
ядросы, 
радиоактивті 
ыдырау 
т.б.) 
қалыптастырылады,  құбылыстар  арасындағы  ӛзара  байланыстар  (күш  пен 
масса, жылдаамдық пен үдеу, ток күші мен кедергі, толқын ұзындығы мен сыну 
кӛрсеткіші,  т.б.)  тағайындалады,    физикалық  заңдар  (Кирхгов,  Ньютон,  Ом, 
Мальюс заңы  т.б.) тексеріледі[79].  
Физика сабағында компьютерді әр түрлі оқыту бағдарламаларынан бастап 
эксперимент барысын басқаратын, түрлі құралдардағы деректерді жинақтайтын 
жүйе  ретінде  эксперименттерде  пайдаланумен  аяқталатын,  түрлі  амалдармен 
қолдануға болады. 
Ұйымдастыру  формасына  қарай  физикадағы  оқу  экспериментін 
тӛмендегідей етіп бӛліп қарастырасыз:  
лабораториялық  эксперимент;  демонстрациялық  эксперимент;  физикалық 
практикум;  аудиториядан  тыс  жүргізілетін  эксперимент;    эксперименттік 
есептер шығару; қолдан физикалық приборлар мен кӛрнекі құралдар жасау.  
Физикалық  эксперимент  –  оқытудың  ең  нәтижелі,  әсерлі  әдістерінің  бірі 
есептелінеді.  Демонстрациялық  экспериментте  компьютердің  пайдаланылу 

 
43 
мүмкіндігі күрделі техникалық қиындықтардан тұрмайды, себебі, қазіргі ЖОО 
да  компьютерлер  жеткілікті  және  физика  аудиторияларының  кӛпшілігінде 
түрлі  электрлік  және  электрлік  емес  кӛлемдегі  құрылғылар  бар  (температура, 
жарық,  түрлі  байланыс  құралдары).  Кӛптеген  ЖОО  да  физика  кабинеті 
интербелсенді тақталармен жабдықталған (немесе теледидарлық жүйемен), бұл 
жағдайда  компьютермен  жасалатын  кӛрініс  (сандар,  кестелер,  сызбалар  мен 
т.б.) кең таралған монитордан да үлкен экранға шығарылу мүмкіншілігі бар.  
Зертханалық  жұмыстар  барысында  студенттердің  қабілеттері  мен 
дағдыларын, шығармалығын қалыптастыру бірнеше бағыт арқылы жүргізіледі. 
Ең  алдымен  студенттер  зертханалық  жұмысқа  салынған  физикалық 
құбылыстар мен заңдылықтар туралы теориялық деңгейде танысады. Солайша, 
студенттерде  зерттелетін  физикалық  құбылыс  жайында  негізгі  физика 
заңдарын  түсіну,  оның  басқа  үдерістермен  байланысын  анықтауға, 
қарастырылатын  құбылыстың  әлемдік  физикалық  кӛрінісіндегі  орнын 
нақтылауға  мүмкіндік  береді.  Екінші  кезеңде  студенттер  физикалық 
құбылыстың  кӛлемдік  сипаттамасымен,  модельді  құру  қағидаларымен, 
объектілерді  кіршіксіздендірумен  танысады.  Физикалық  жүйенің  тәртібін 
сипаттайтын  ӛлшемдерді    жүйеге  түрлі  физикалық  әсерлерді  бағалауға,  оның 
ӛзгерісінің  сипатын  сандық  және  сапалық  деңгейде  сипаттауға  мүмкіндік 
береді.  Мұндай  қарастыру  жүйенің  тәртібін  ӛлшемдер  ӛзгерісінің  кең 
ауқымында  қарастыруға  және  қалыпсыз  жағдайлардағы  оның  дамуын 
болжамдауға  жағдай  жасайды.  Үшінші  кезеңде  физикалық  жүйе  зертханалық 
экспериментте 
зерттеледі. 
Қажетті 
құралдар 
жинақталынып 
және 
сарапталынады,  зерттелетін  жүйеге  әсер  ету  қағидалары,  эксперимент 
нәтижелерін  жинақтау  мен  ӛңдеу  іске  асады.  Қорытынды  кезеңге  алынған 
нәтижелерді  сараптау,  оның  қолданылатын  модельге  сәйкестігі,  жүргізілген 
зерттеудің  толықтығы  мен  заңдылығы  кіреді.  Аталған  кезеңдердің  барлығы 
студенттерде  зерттелетін  құбылыс  немесе  үдеріс,  оның  физика  курсындағы 
орны, оны зерттеу амалдары мен әдістері туралы тұтас және аяқталған пікірді 
қалыптастыруға бағытталады. 
Компьютерлік  модельдеу  физиканы  оқыту  барысында  оқытушының 
мүмкіндіктерін  кеңейтеді.  Зертханалық  зерттеулерді  жүргізудің  түрлі 
кезеңдерінде  нақты  және  есептеу  эксперименттерін  тиімді  үйлестірудің 
әдістемелік аспектілеріне тоқталайық. 
Физиканы  оқытудағы  модельдеу  әдісінің  мәні  -  қандай  да  бір  зерттеу 
нысанын  оқып-үйрену  барысында,  алдыңғы  зерттеу  нысанын  алмастыратын 
басқа  зерттеу  нысаны  қолданылады.  Модель  деп  -  түпнұсқаны  алмастыратын 
зерттеу нысанын атайды. Модельдеу кезінде, бір зат (модель) туралы білімдер 
басқа  бір  зерттеу  нысанына  (түпнұсқаға)  тасымалданады.  Молекулалық 
физиканы,  электродинамиканы,  оптиканы,  атомдық  және  атомдық  ядро 
физикасын,  заттардың  құрылысы  және  ӛрістер,  молекула  мен  атомдардың 
құрылысын,  олардың  қозғалысын  оқып-үйрену  үдерісінде  студенттерде 
модельдік  ұғымдарды  және  олар  туралы    түсініктерді  қалыптастыру  қажеттігі 
туындайды. Бұл кезде кӛрнекі құрал ретінде модельдерді жиі пайдалануға тура 
келеді. Ал құбылыстар туралы тұжырым мен қорытындыны ұқсастық бойынша