ПоәК 042-18-12 25/03-2013 №3 басылым 09. 09. 2013ж 03. 09. 2012ж №2 басылым орнына

1. Глоссарий

3. Практикалық және лабораториялық сабақтар

4. Студенттің өздік жұмысы
1. глоссарий

Бұл ОӘМ-да келесі терминдер және оларға түсініктемелер қолданылған:

Растрлік графика-негізгі элементі нүкте болып табылатын графиканың саласы

Векторлы графика-негізгі элементі түзу болып табылатын графиканың саласы

Фрактальді графика-базалық элементі ретінде математикалық формула алынатын графиканың саласы

AutoCad сызба-графикалық жұмыстарды автоматтандыратын жүйе

Қабат-жеке-жеке элементтерді орналастыратын сызбаның бір бөлігі

Сызық салмағы – салынатын сызық қалыңдығы

Объектіні байлау-әртүрлі объектілерді бір-бірімен қандай да бір мақсатта байланыстыру

Компьютерлік графика - программалық-аппаратты есептеу комплекстері көмегімен бейнелерді құру және өндеу негізгі әдістерін зерттейтін информатиканың арнайы саласы

Пиксел – растрдың элементар нүктесі

Сызық – векторлық графиканың базалық элементі

Рендеринг – нақты бейнелерді есептеу процессі

Мультимедия – қолданушыға бірнеше канал арқылы бір уақытта әсер ету

Командалық жол – қолданушымен жүйенің байланысатын облысы

Экспорт – AutoCAD жүйесінің суреттерін басқа графикалық жүйелердің форматында сақтау

3-орбита – модельді кез-келген бағытта қозғалтатын команда

Екі өлшемді объектті қысу – биіктікті өзгерту операциясы

ISOLINES – бейнеленген беттерде жасаушы сызықтар санын көбейтетін команда

Видовой куб – AutoCAD-тың көлемді және беттік модельдердің жазықтық бейнесін айландыруға мүмкіндік беретін құрал

Штурвал – орбита бойынша айналдыру, панорамирлеу, центрлеу және зуммирлеу командаларын тез қосуға мүмкіндік беретін құрал
2. Дәрістер

Дәріс сабағының құрылымы:

№ 1-Дәріс. Графикалық мәліметтерді бейнелеу негіздері

1. 
   Компьютерлік графикаға кіріспе
   
2. 
   Растрлік графика
   
3. 
   Векторлік графика
   
4. 
   Фрактальді графика
   
5. 
   Үш өлшемді графикасының негізгі түсініктері
   

Программалық-аппаратты есептеу комплекстері көмегімен бейнелерді құру және өндеу негізгі әдістерін зерттейтін информатиканың арнайы саласы компьютерлік графика деп аталады. Ол монитор экранында немесе сыртқы тасымалдауыштағы бейнелерді шығарудың барлық түрлерімен формаларын қамтиды. Компьютерлік графикасыз компьютерлік әлем ғана емес, барлық шынайы өмірді де елестету мүмкін емес. Мәліметтерді визуалдау адамның өмірінің әртүрлі салаларында қолданыс табады. Мысалға медицинаны келтірейік (компьютерлік томография), ғылыми зерттеулер (заттың құрылысын, векторлы өрістерді визуалдау және т.б.), матаны және киімді модельдеу, тәжірибелі-конструкторлы жұмыстар.

Бейнелердің құрылу әдісіне байланысты компьютерлік графиканы растрлік, векторлы және фрактальді деп бөлуге болады.

Виртуалды кеңістікте объектілердің көлемді модельдерін құру әдістерін зерттейтін үш өлшемді графика жеке пән болып саналады. Мұнда бейнені құрудың векторлы және растрлік әдістері қолданылады.

Түстік қамту бойынша ақ-қара және түсті графика деп бөледі. Әртүрлі салаларда қолдану бойынша инженерлі графика, ғылыми графика, Web-графика, компьютерлі полиграфия және т.б.

Компьютерлі, телевизионды және кино-технологиялар тоғысуында компьютерлі графиканың және анимацияның жаңа облыстары дамуда.

Компьютерлі графикада ойындар үлкен орын алады. Ойындарда мәліметтерді графикалық бейнелеу механизмі түсінігі пайда болды. Ойын программаларының нарығының айналымы оншақты миллиардпен есептеліп, графиканың және анимацияның дамуының жаңа этапы ретінде қабылданады.

Компьютерлі графика тек құрал ретінде есептеледі, оның құрылымы және әдістері фундаменталды және қолданбалы ғылымдар жетістіктеріне негізделген: математика, физика, химия, биология, статистика, программалау және т.б. Компьютерлі графика информатиканың қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі және көптеген жағдайларда бүкіл компьютерлік индустрияны алға тартатын локомотив болып саналады.

Растрлік графика

Нүктелерден құрылған растрлік бейнелер үшін ұзындық бірлігіне келетін нүктелер санын білдіретін шешуші түсінігі маңызды. Келесі түрлерін ажыратады:

• 
  Оригинал шешушісі;
  
• 
  Экран бейнесінің шешушісі;
  
• 
  Баспа бейнесінің шешушісі.
  

19-24 дюйм диагональді мониторлар келесі шешушілерді қамтиды: 640×480, 800×600, 1024×768, 1280×1024, 1600×1200, 1600×1280, 1920×1440, 1920×1600, 2048×1536 нүкте.

Баспа бейнесінің шешушісі. Қатты копиядағы және экрандағы растрлі бейне нүктесінің мөлшері қолданылған әдіске және оригиналды растрлеу параметрлеріне байланысты болады. Растрлеу кезінде оригиналға ұяшықтары растрдың элементтерін құратын сызықтар торы салынады. Растр торының жиілігі дюймге келетін сызықтар санымен өлшенеді және линиатура деп аталады.

Векторлық графика

Егер растрлы графикада базалық элемент болып нүкте табылса, векторлық графикада сызық саналады. Сызық математикалық тұтас объект ретінде қабылданады, сондықтан растрлік графикадан қарағанда векторлы графикада бейнелеу мәлімет көлемі аз болады.

Сызықтың келесі қасиеттері болады: форма(түзу, қисық), қалыңдығы, түсі, сызу типі(тұтас, пунктирлі). Тұйық сызықтар толтырылу қасиетіне ие болады.

Тұтас емес сызық түйін деп аталатын екі нүктемен шектеледі.

Векторлы графиканың барлық объектілері сызықтары құрылады. Мысалы, кубты 12 қосылған сызық ретінде көрсетуге болады.

Векторлы графиканың матаематикалық негіздері

Нүкте, түзу сызық, кесінді, екінші ретті сызықтар, үшінші ретті сызықтар, Безье сызығы.

Фрактальді графика, векторлы графика сияқты математикалық формулаларға негізделген. Бірақ базалық элемент ретінде математикалық формула алынады, яғни компьютердің жадысында ешқандай объектілер болмайды, бейне тек математикалық формулаға негізделіп құрылады. Осылай қарапайым структураларды және де табиғи ландашафттарды, үшөлшемді объектілерді имитациялайтын күрделі иллюстрацияларды құрады.

Үш өлшемді графика ғылыми есептеулер, инженерлі жобалау, физикалық объектілерді компьютерлі модельдеу облыстарында қолданыс тапты. Мысал ретінде күрделі үшөлшемді модельдеу – нақты физикалық дененің қозғалысын бейнелеу.

Ол үшін:

• 
  Нақты формасына ұқсас объектінің виртуалды каркасын жобалап құру керек;
  
• 
  Нақтыға ұқсас виртуалды материалдарды жобалап құру керек;
  
• 
  Материалдарды объектінің әртүрлі бөліктеріне иелендіру;
  
• 
  Объект қозғалатын кеңістіктің физикалық параметрлерін жасау – жарықтандыру, гравитация, атмосфера қасиеттері, объектілердің әсерлесуін;
  
• 
  Объектілердің қозғалыс траекториясын беру;
  
• 
  Кадрлердің тізбегін анықтау;
  
• 
  Қорытынды анимациялық роликке эффекттерді жасау.
  

Күрделі математикалық модельдерді қолдану жарылыс, жауын, өрт, түтін, тұман сияқты физикалық эффектілерді имитациялауға мүмкіндік береді. Бөлшек жүйелерінің байланысын есептеу әдістері бар. Бірақ оларды толығымен қолдану көптеген есептеулер қажет етеді, сондықтан компьютерлерде қарапайым варианттары қолданылады.

Қазіргі уақыт режиміндегі үшөлшемді модельдеудің маңызды облысы – техникалық құрылғылардың тренажерлары: автокөліктер, кеме, космостық аппараттар. Бұл аппараттарды объектілердің техникалық параметрлерін және қоршаған ортаның қасиеттерін нақты бейнелеу керек. Қарапайым варианттарында транспортты құралдарды жүргізуге персоналды компьютерде тренажер арқылы іске асыруға болады.

Қазіргі күнде ең дамыған құрылғылар космостық кемелерді және әскери ұшақ аппараттарын пилоттауға мүмкіндік береді. Мұндай тренажерларда объектілерді модельдеу және визуализациялауды бірнеше арнайы графикалық станциялар іске асырады. Жүйені он және жүзшақты процессорлардан тұратын суперкомпьютер басқарады. Мұндай кешендердің құны 9 орынды сандармен есептеледі, бірақ олар тез арада өз құнын ақтайды, өйткені нақты аппараттарда үйрену ондаған есе қымбат болады.

Өзіндік бақылау сұрақтары:

1. Компьютерлі графика түсінігі

2. Графиканың негізгі түрлері

3. Графиканың қолдану салалары

1. 
   AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
   
2. 
   AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
   
3. 
   AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
   
4. 
   Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
   
5. 
   Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
   
6. 
   Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
   

1. 
   ИМГ түрлері
   
2. 
   Файлдар форматтары
   
3. 
   Растрлі графика форматтары
   
4. 
   Векторлы графика форматтары
   

Бұл ең бірінші пайда болған бағыт. Мақсаты – ғылыми зерттеулердің объектілерін визуализациялау (көрнекі бейнесін жасау), есептеулер нәтижесін графиқалық өндеу, нәтижелерін көрнекті түрде беретін есептеу эксперименттерін жүргізу.

Әртүрлі мекемелердің жұмысында қолданылатын көрнекіліктерді жасауға арналған компьютерлік графиканың саласы. Жоспарлық көрсеткіштер, есептік документтер, статистикалық жиынтықтар сияқты объектілерге деловая графика көрнекті материалдар жасайды. Көбінде ол графиктер, диаграммалар.

Жаңа техника жасайтын инженер -конструкторлар жұмысында қолданылады. Компьютерлі графиканың бұл түрі жобалауды автоматизациялау жүйелерінің(ЖАЖ) қажетті элементі болып саналады. ЖАЖ-да графика жобалайтын құралдардың техникалық сызбаларын дайындауға қолданылады. Графика оптималды конструкцияны, детальдердің ең тиімді жиналымын іздеу, конструкцияны өзгерткенде пайда болатын салдарды болжау. Конструкторлық графиканың құралдары арқылы жазық бейнелерді (проекциялар, қималар) және кеңістіктік, үшөлшемді бейнелерді алуға болады.

Иллюстративті графиканың программалық құралдары адамға қағазға карандаш, бояу, циркуль, сызғыш көмегімен сурет салғандай, компьютер сурет салуға мүмкіндік береді. Иллюстративті графика пакетінің ешқандай өндірістік бағыты жоқ. Сондықтан олар жалпыға арналған қолданбалы программалық қамтамасыз етуге жатады.

Бұл салыстырмалы түрде жаңа сала. Компьютер көмегімен жарнамалық роликтер, мультфильмдер, компьютерлік ойындар, видео сабақтар, видео презентациялар және т.б. жасалады. Бұл мақсатта графикалық пакеттре компьютердің жылдамдығына және жадысына талаптар қояды. Бұл класстың графикалық пакеттерінің айырмашылығы нақты бейнелер, «қозғалатын суреттер» жасау мүмкіндігі. Нақты бейнелер жасау үшін графикалық пакеттерде күрделі математикалық аппарат қолданылады. Мысалы, үшөлшемді объектілердің суреті, қозғалыстары, әсерлесуі – геометриялық есептеулерімен байланысты. Жарықтандыруды, көлеңкені, бет фактурасын көрсету үшін оптика заңдарын ескеретін есептеулерді қажет етеді. ЭЕМ-де қозғалатын бейнелерді алу компьютерлік анимация деп аталады. «Анимация» сөзі жандандыру деген мағынаны білдіреді. Мысалы, мультфильм жасау үшін суретшілерге бір-бірінен тек біраз ғана айырмашылығы бар мыңдаған суреттер салу керек. Содан бұл суреттер кинопленкаға түсіріледі. Компьютерлік анимация жүйесі жұмыстың көптеген бөлігін өзіне алады. Суретші экранда қозғалатын объекттің бастапқы және соңғы күйлерін салады, ал барлық аралық күйлерді компьютер жасайды. Мұны жасау үшін берілген қозғалыс типін сипаттайтын математикалық аппаратты қолданады. Экранға белгілі жиілікпен шығарылатын суреттер қозғалыс иллюзиясын жасайды. Мультимедия деп қолданушыға бірнеше каналдармен әсер етуді түсінеді. Мультимедия оқыту, жарнама, ойындар саласында қолданыс тапты.

Форматтарды білу бейненің саспасын бағалауға және сақтауға дұрыс формат таңдауға мүмкіндік береді. Кейбір кезінде танымал болған форматтар қазіргі уақыт талаптарын сай емес, кейбір форматтар ешқайда қолданыс таппаған, өйткені оған программалық қамтамасыз ету жасалмаған.

Растрлік графика жұмыс нәтижелерін сақтауға ең тиімді формат tiff, PhotoShopта жұмыс жасау үшін — psd форматы қолданылады. Басқа форматтар веб-графикаға арналған немесе арнайы мақсатта қолданылады.

Бір компьютерден екіншіге көшіргенде векторлы форматтардың барлығына келесі ескертулер актуальді:

• 
  Суреттегі шрифттар көшірілетін машинада орнатылған болу керек
  
• 
  Программаның жаңа версиясының пайда болғанында форматтың да жаңа ферсиясы пайда болады, яғни алдыңғы программаның версиялары бұл форматты қабылдамайды.
  

Өзіндік бақылау сұрақтары:

1. 
   Растрлік графика форматтары
   
2. 
   Векторлық графика форматтары
   

Ұсынылатын әдебиет:

1. 
   AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
   
2. 
   AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
   
3. 
   AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
   
4. 
   Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
   
5. 
   Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
   
6. 
   Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
   

3-дәріс AutoCad графикалық жүйесінің ерекшеліктері және артықшылықтары

1. 
   AutoCad графикалық жүйесінің ерекшеліктері
   
2. 
   AutoCad графикалық жүйесінің артықшылықтары
   

AutoCad программалар пакеті сіздің микрокомпьютеріңізге арналған қосымша сызба жұмыстарының жүйесін ұсынады. Сызба жұмысын автоматизациялаудың қосымша жүйелері өте қуатты құрал болып табылады. Есептеу жүйесінің пайдалануымен дайындалған сызбаны дайындау және модификациялаудағы жылдамдық пен жеңілдігі қолмен сызудан қарағанда көп уақыт үнемдеуін қамтамасыз етеді. AutoCad жүйесі микрокомпьютер қолданушыға бұрын тек үлкен және қымбат есептеуіш жүйелерінде ғана мүмкін болған үлкен мүмкіндіктерді береді.

Негізінен алғанда AutoCad жүйесін пайдаланғанда сызба жұмыстарына шектеу жоқ. Егер сызба қолмен дайындалған болса, ол компьютермен де генерацияланған болу керек.

Төменде жүйенің кейбір мүмкіндіктері көрсетілген:

• 
  барлық архитектуралық сызбалар
  
• 
  интерьерді жобалау және орналастыруды жоспарлау
  
• 
  технологиялық сызбалар және ұйымдастырылған диаграмалар
  
• 
  кез келегн қисықтар
  
• 
  электронды, химиялық, құрылыстық және машина жасаудағы қосымшаларға арналған сызбалар.
  
• 
  Графиктер, математикалық және т.б. ғылыми функцияның көрінісі.
  
• 
  Суреттер салу.
  

Автоматизацияланған жобалау есептегіш техника қолданылатын бірден-бір маңызды облыс. Компьютер технологтар мен құрастырушыларға САПР толық мүмкіндігін береді, оларды қолмен жұмыс жасаудан босатады, шығармашылықпен айналысуға мүмкіндік береді. Осы уақытқа дейін САПР таратылуы баяу жүрген, оған 1-шіден себеп құрастырушы есептердің алгоритмдерінің қиындығы, 2-шіден құрастырушыға онша жақындатылмаған диолог пен компьютерлік жүйелер. Автокадпен жұмыс жасауды әр бір адам мыналарды білу керек: жүйеге қалай кіру керек, бұрын жасалған суретті қалай жүктеу керек, жаңадан қалай құру керек, оны қалай сақтау керек, түстермен, қабаттармен қалай жұмыс істеу керек т.б.

(1 - сурет) Суретте AutoCAD – тың жұмыс экраны көрсетілген.

Бұл экранда төрт функционалдық зонаны ерекшелеуге болады:

• 
  Жұмыстық графикалық зона – бұл экранның ортасындағы үлкен зона, осы зонада сызба орындалады. Сол жақ төменгі бұрыштан қолданушының координаттық жүйесінің пиктограммасын табуға болады. Тіл бағыты осьтің үйлесімді бағытымен сәйкес келеді.
  
• 
  Жүйелік мәзір және құралдар тақтасы. Ең жоғарыдан тақырып жолын табуға болады, ал соның астында Auto CAD жүйелік мәзірі орналасқан. Одан төменде құралдар таұтасымен жабдықталған үш жол бар. Жұмыс зонасының сол жағында құралдар тақтасының «қозғалмалы» («плавающие») құралдар тақтасы орналасқан. Оларды экранның кез – келген жеріне орналастыруға болады. Auto CAD – та қажетті жағдайда қолданылатын басқа да көптеген құралдар тақтасы бар.
  
• 
  Командалық жол. Бұл экранның төменгі жағында жолдың алдына қарай орналасқан және командалық қорытынды шығару үшін қызмет етеді. Жүйелік диолог құруда осы команданың қозғаласын нақтылайды. Командалық жолда пернетақтаның көмегімен оның атын тере отырып жүйеге команда беруге болады.Егерде команда құралдар тақтасына немесе мәзір бөлігіне пиктограмма арқылы жіберілсе де командалық жолдағы реакция сәйкес командалық жүйеде де бейнеленеді. Қай команда болмасын алдыңғы команда аяқталғаннан кейін ғана орындалады. Бұл үшін командалық жолдан «Команда» командасын шақырамыз. Егер сіз басқа бір команданы шақырып қойсаңыз немесе осы командада қателессеңізосы команданы аяқтамай пернетақтадан ESC пернесін баса салуға болады.
  
• 
  Қалып – күй қатары. Қалып – күй жолында перекрести координаталары бейнеленген. Олар тышқанның көмегімен перекересттің араласуы арқылы өзгертіледі. Келесіде жүйенің түрлі мәзірлерін , диологтық терезе олардың құралдарын толық қарастырамыз. Бірақ ең болмағанда графикалық примитив (мысалы, кесінді) сызып алмайынша бұл негізгі түсініктің мағынасын беру қиын болады. Сондықтан берілген нұсқауға көңіл бере отырып кесіндінің сызбасын тура сызу керек, содан соң оны өшіріп, қайтадан қалпына келтіру керек, соңында осы сызбаны сақтау керек. Сызбаны бастамас бұрын көз алдымызда сызылатын обьектінің барлық жобасы сиатындай зона болу керек. Программаны жіберу үшін немесе жаңа сызба сызу үшін көрінген зона және оның кеңістігі жобалаушыға қажетті мөлшерден аз болуы мүмкін. Көзбен шолып кіруге болатын үлкен зона AutoCAD экранының операциясы арқылы қамтамасыз етіледі де, қолданушының баптауына жатады және сызбаның шектелімі (лимит) деп аталады. Берілген шектелім жобаланған обьектінің суммарлы габариттық өлшемінен бірнеше есе басымырық болады. Сызбаның мөлшерін беру үшін жүйелік мәзірдегі Файл бөлімін таңдап, оның ішінен Параметры страницы және диологтық терезеден (2-сурет) беттің мөлшерін, өлшем бірлігін және т.б құру керек.
  

Өзіндік бақылау сұрақтары:

1. 
   AutoCad графикалық жүйесінің ерекшеліктері
   
2. 
   AutoCad графикалық жүйесінің артықшылықтары
   

Ұсынылатын әдебиет:

1. 
   AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
   
2. 
   AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
   
3. 
   AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
   
4. 
   Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
   
5. 
   Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
   
6. 
   Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
   

Auto CAD суреттер сызбаның элементі болып табылатын геометриялық примитивтерді теру арқылы нүктенің немесе обьектінің жиынтығы ғана емес

(1-сурет)

Сызықтарды құру.

Кесінді

Команданы шақыру:

• 
  Командалық жол: Line;
  
• 
  Құралдар тақтасы: Кесінді (1-сурет)
  

• 
  Close-сынықты тұйықтау;
  
• 
  Undo-ақырғы салынған кесіндіні өшіру.
  

Команда: line Enter пернесін басу

Координатаны көрсетіңіз:10,10 Кесіндінің бірінші нүктесінің координатын енгіз және Enter пернесін бас

Spesify next point or [Undo]:100,50 Кесіндінің екінші нүктесінің координатын енгіз немесе жою үшін «Undo» және Enter пернесін бас

Spesify next point or [Undo]:200,50 Кесіндінің келесі нүктесінің координатын енгіз немесе жою үшін «Undo» және Enter пернесін бас

Spesify next point or [Close|Undo]:close Кесіндінің келесі нүктесінің координатын енгіз немесе жою үшін «Undo» немесе «Close»-ді алдыңғыны жасыру үшін бас және Enter пернесін бас

Тік және сәуле

xLine командасы-екі бағыттада соңы жоқ тура орналасқан.

Команданы шақыру:

• 
  Командалық жол: xLine;
  
• 
  Құралдар тақтасы: Тура (1-сурет)
  

• 
  Hor – тура көлденең берілген нүкте арқылы құру;
  
• 
  Ver – тігінен тура берілген нүкте арқылы құру;
  
• 
  Ang – нүкте және бұрыш бойынша тура құру;
  
• 
  Bisect – берілген үш нүкте арқылы жарты бұрышпен;
  
• 
  Offset – негізгі сызықтан ауытқу. Негізгі сызықпен тура немесе параллель құрылады.
  

Spesify a point or [Hor|Ver|Ang|Bisect|Offset]:10,10 орталық нүктеден тура координат жүргіземіз немесе кілтін енгіземіз және Enter

Spesify throught point:10,100 тігінен жанама өтетін нүктенің координатын енгізіп Enter пернесін бас

Ray командасы – сәуленің құрылуы.

Команда: Ray командалық жолда “ Ray ”командасын енгіз және Enter

Spesify start point:10,10 сәуленің бірінші нүктесінің координатын көрсет және Enter пернесін бас

Spesify throught point:10,100 нүктенің сәуле өтетін жанама координатын көрсет және Enter пернесін бас

Жартысызық

pLine командасы – жартысызық құру.

Команданы шақыру:

• 
  Командалық жол: pLine;
  
• 
  Құралдар тақтасы: Жартысызық (1-сурет).
  

pLine командасының кілті:

• 
  Arc – доға тәртібіне өту;
  
• 
  Close – жартысызықты кесіндімен бекіту;
  
• 
  Halfwidth – жартысызықтың жарты енін береді;
  
• 
  Length – алдыңғының жалғасы ретінде сол бағытқа құрылған сегменттің ұзындығы;
  
• 
  Undo – ақырғы құрылған сегментті жою;
  
• 
  Width – келесі сегменттің енін береді.
  

Spesify start point:100,10 бастапқы нүктенің координатын енгіз де Enter

пернесін бас

Current line – width is 0.0000 – жартысызықтың ағымдағы ені;

Spesify next pointor [Arc| Close| Halfwidth| Length| Undo| Width]: 100,100 келесі нүктенің координатын енгіз немесе кілтін көрсетіп Enter бас

Доға салу ережесі

Spesify next point or [Arc | Close | Halfwidth | Length | Undo | Width]: Arc кілт туралы сұранысқа “ Arc ” енгізіп Enter бас

Spesify endpoint of arc or [ Angle | Center | Close | Direcation | Halfwidth | Line | Radius | Second pt | Undo | Width ]: 200,10 доғаның соңғы нүктесінің координатын енгізіп Enter пернесін басу керек.

pLine командасының доға тәртібіндегі кілті:

- Angle – орталық бұрыш;

• 
  Center – доғаның ортасы;
  
• 
  Close – доғаны жасыру;
  
• 
  Direcation – бағыт;
  
• 
  Line – кесіндінің тәртібіне өту;
  
• 
  Radius – доғаның радиусы;
  
• 
  Second pt – доғаның екінші нүктесін үш нүктемен.
  

Мультилиния – параллельдік сызықтардың жиынтығы.

mLine командасы – мультилиния құру;

mLine командасының кілті

• 
  Justification – сызықтың бастапқы нүктесіндегі жағдайын анықтау, келесі белгілерді қабылдауы мүмкін:
  
• 
  Top – сызықтың бастапқы нүктесі жоғарғы сызықтан табылады (егер солдан оңға қарай сызса);
  
• 
  Zero – бастапқы сызықтың нүктесі мультилинияның соңғы сызықтарының арасынан табылады;
  
• 
  Bottom – сызықтың бастапқы нүктесі төменгі сызықтан табылады;
  
• 
  Scale – берілген коэффициенттер Offset-тің пропорционалдық ауытқуы, анықталған түрде (соңғы сызықтардың арақашықтығы);
  
• 
  Style – стиль (түр)таңңдау. (мультилинияның стилін “Стили мультилинии” терезесінен “Формат ” R “Стиль мультилинии” менюі бөлімінен таңдауға болады ).
  

Current settings:Justification=Top,мультилинияның ағымдағы құрылуы

Scale=1.00, Style=STANDARD

Specify start point or [Justification | Scale | STyle]:100,10 бастапқы нүктенің координатын көрсет немесе кілт таңдап және Enter пернесін бас

Specify next point:100,100 келесі нүктенің координатын көрсет және Enter пернесін басу керек.

Көпбұрыш

Polyline командасының кілті

• 
  Edge – бір жақтың тапсырмасы.Сұраныстан кейін жақтың бірінші және екінші нүктелерінің координаттарын енгізу керек;
  
• 
  Inscribed in circle – Көп бұрышты құру;
  
• 
  Circumscribed about circle – суреттелген көпбұрышты құру;
  

Enter number of sides <4>:5 көпбұрыштың жақтарының санын енгіз және Enter пернесін басыңыз

Specify center of polygon or [Edge]:200,200 копбұрыштың орталық координаттарын енгіз немесе кілтті таңдап Enter бас

Enter an option [Inscribed in circle | Circumscribed about circle]: жазылған копбұрышты құру үшін “ I ” кілтін енгізіп Enter бас

Specify radius of circle:100 суреттелген шеңбер радиусын енгізіп Enter пернесін басу керек.

Қисық сызықты обьектілерді құру.

Сплайн

Сплайн берілген нүктелер жиынтығы арқылы өтетін тегіс қисықты білдіреді.

Spline командасы – сплайн құру;

Команда: Spline командалық жолға “Spline” командасын енгіз Enter

Specify first point or [Object]:100,10 бірінші нүктенің немесе обьектінің координатын енгіз және Enter пернесін бас

Specify next point:110,30 келесі нүктенің координатын енгізіп Enter пернесін бас.

Шеңбер

Сircle командасы – шеңбер құру;

Сircle командасының кілті

• 
  3Р-шеңберде жатқан үш нүкте бойынша шеңбер сызу;
  
• 
  2Р-диаметрде жатқан екі нүкте бойынша шеңбер сызу;
  
• 
  Ttr-екі жанама және радиус арқылы шеңбер сызу;
  

Сommand: Circle командалық жолға “Circle” командасын енгізу және Enter

Specify center point for circle or [3P | 2P | Ttr (tan tan radius)]:100,100 шеңбердің орталық координатын енгіз немесе кілтін енгізіп Enter басу

Specify radius of circle or [Diametr]:50 радиустың көлемін (немесе диаметрін) көрсетіп Enter пернесін басыңыз.

Доға

Arc командасы – доға құру.

Arc командасының кілті

• 
  Center – доғаның ортасындағы нүкте;
  
• 
  End – доғаның соңғы нүктесі;
  
• 
  Angle – бұрыш;
  
• 
  chord Length – хорданың ұзындығы;
  
• 
  Direction – жанама бағыт;
  
• 
  Radius – доғаның радиусы.
  

Эллипс

Ellipse командасы – эллипстің құрылуы.

Ellipse командасының кілті

• 
  Arc – эллипстік доғаның құрылу тәртібі;
  
• 
  Center – эллипс ортасының көрсеткіші;
  
• 
  Rotation – эллипстің бастапқы осінің айналасындағы бұрылыс көрсеткіші.
  

Команда: ellipse командалық жолда “ ellipse ” командасын енгізіп Enter

Specify axis endpoint of ellipse or [Arc | Center]:50,100 эллипстің бірінші осінің бастапқы нүктесінің координатын енгізіп немесе кілт енгізіп және Enter пернесін басу керек

Specify other endpoint of axis:150, 100 эллипстің бірінші осінің соңғы нүктесінің координатын енгізіп және Enter пернесін басу керек

Specify distance to other axis or [Rotation]:20 эллипстің екінші осінің жарты ұзындығын беріп немесе кілт енгізіп және Enter басу керек.

Дөңгелек

Donut командасы – дөңгелек құру.

Өзіндік бақылау сұрақтары:

1. 
   AutoCad графикалық жүйесінің құрпалдары
   

Ұсынылатын әдебиет:

1. 
   AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
   
2. 
   AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
   
3. 
   AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
   
4. 
   Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
   
5. 
   Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
   
6. 
   Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
   

5-дәріс Сызба элементтерін редактирлеу.

1. 
   Сызба элементтерін редактирлеу.
   
2. 
   Редактирлеу объектілерін таңдау
   

AutoCad объектінің бейнесімен емес, бейнені құратын геометриялық сипаттауымен жұмыс жасайды. Мысалы, AutoCad графикалық редакторында кесінді екі нүктемен сипатталады, шенбер ортасымен және радиусымен сипатталады және т.б. 

Нүктенің координаттары сызбаның жұмыс аумағында тышқанмен, клавиатура арқылы командалық жолда беріледі. Координатты көрсетудің бірнеше әдісі болады:

1.       Тышқан көмегімен – қалып жолында координаттар көрсетіледі.

2.       Тышқан көмегімен – тор арқылы. Егер тордың қадамы - 5мм болса, қадамдарды санау арқылы көрсетіледі.

3.        Клавиатура көмегімен-x және у координаталарын пробелсыз үтір енгізу(мысалы, 100,200).

4.        Клавиатура көмегімен-салыстырмалы декартты координаттар ретінде. Алдыңғы нүктеден жаңа нүктеге көшу үшін координаталар осімен қаншаға және қай бағытта қозғалу керек екенін көрсету керек. Біздің мысалда ОХ осімен +120 ал ОУ осімен 0мм-ге қозғалу керек, сондықтан @120,0 енгіземіз.

5.        Клавиатура көмегімен-салыстырмалы полярлы координаттар ретінде. Жаңа нүктені алдыңғы нүктемен қосатын вектордың ұзындығын және көлбеулік бұрышын. Біздің мысалда ұзындығы 120, 0 бұрышымен қозғалады, сондықтан @120<0 енгіземіз [ "<" (бұрыштың белгісі), бұрыш теріс болуы да мүмкін].

AutoCAD-та сызбаларды жасағанда сызбанының элементтері бір бүтін болып табылатын геометриялық қарапайымдар жиынынан жасалады. Графикалық қарапайым "Рисование" және "Черчение" панелінен сызу және салу командалары арқылы немесе командалық жолда шақыру арқылы жасалады. Сызбаны жасау барысында сызбаның жеке элементтерін өзгерту қажеттілігі туады, онда Изменение инструменттер панелін қолданып, өзгертулер енгіземіз(1 сурет).

Сурет 1 «Изменение» инструменттер панелі

Подобие: командасының кілті

– Точка – нүкте арқылы ығысуды көрсетуге мүмкіндік береді

Черчение және Изменение командаларын қолданып, сызбаны салу мысалын қарастырайық .

A4ISO файлын ашып, Чертеж2 атпен сақтаңыз

2 суреттегідей жаңа слой құрып, Контур слойына көшіңіз

 

Сурет 2

Отрезок және Дуга командаларын қолданып, жабық контур салыңыз(3 сурет). 

Сурет 3 Сызбаның элементтерін салу

 

– 1 түзуді Отрезок командасын қолданып салыңыз, координаттары 80,220 және 180,183.5;

– 2 доғаны 42 мм радиусты шеңбер арқылы объектті привязканы қолдана отырып салыңыз;

– 3 түзуді 1 түзуге симметриялы түрде салыңыз;

– Радиусы 5,5 мм болатын доғамен контурды жабыңыз

2 доғаның ортасымен дәл келетін шеңбер салыңыз:

– Круг командасын шақырыңыз;

– Курсорды үлкен доғаның ортасына әкеліп, Центр сөзі шыққанда тышқанның сол жақ батырмасын басыңыз;

– Клавиатурада шеңбер ортасын 22 енгізіңіз.

Детальдің екінші проекциясын(Ені 20 мм болатын тіктөртбұрыш) прямоугольник, отрезок және объектная привязка командаларын қолданып салыңыз(Сурет 4).

Оси слойын орнатып, бұл слойда остік сызықтарды және радиусы 30 мм болатын шеңбер салыңыз.
Өзіндік бақылау сұрақтары:

1. 
   AutoCad графикалық жүйесінің редактирлеу командалары
   

Ұсынылатын әдебиет:

1. 
   AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
   
2. 
   AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
   
3. 
   AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
   
4. 
   Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
   
5. 
   Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
   
6. 
   Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
   

6-дәріс AutoCad жүйесіндегі экрандау есебі

Үш өлшемді объекті моделімен жұмыс істегенде графикалық экранды өзіңнің проекция мен көзқарасыңа байланысты бөлімдерге бөлуге болады. AutoCAD жүйесі бөлімдердің кез келген санында конфигурация құруға мүмкіндік береді және мұндай конфигурация кез келген уақытта қайта келтіруге болатын әрбір осындай конфигурацияға ат беруге болады.

ВЭКРАН командасы, сонымен қатар Стандартная панеліндегі Диалоговое окно видовых экранов кнопкасы сәйкес келеді және Вид менюіне түсетін Видовые экраны бөлімі түрленген экрандар конфигурациясын құрады.

1-сурет.

2-сурет.

Бұл терезенің Новое имя:(New name:)жолы түрленген экрандар конфигурациясын құрудағы оның атын беру үшін арналған. Егер ат бермесе, онда жаңа конфигурация құрылады, бірақ сақталмайды(яғни, келесі конфигурацияға өткеннен кейін аты болмағандықтан берілген конфигурвция қайтадан қалпына келмейді.

Образец (Preview) жолы Стандартные конфигурации :(Standard viewports) жолында белгіленген ішкі түрін көрсетеді. Применить: (Apply to:) жолында 2 белгіні таңдау арқылы, графикалық экранда бөлімдерге бөліну операциясы болатын көрсетеді:

• 
  
  жүктеу 1,83 Mb.
  
  Достарыңызбен бөлісу: