ПоәК 042-18-10 108/03-2013 18. 09. 2013 ж. №1 басылым

Материалдар мен құралдар. Дәрілік заттар, ірі қараның өңеш зонтдысы, ауыз кергіш, жылқының мұрынөңеш зондысы, Эсмарх кружкасы, троакар, дәрі ерітінділерінің бөтелкесі, перкуссиялық балғашалар, қарындарын, асқазан, ішектерін зерттеу.

Азық қорыту ағзаларының зерттеу тәртібі мен әдістері. Малды қарау ды малдың жалпы жағдайын зерттеуден бастайды. Онда клиникалық зерттеудің негізгі әдістері – қарау, сипалау, тыңдау және термометрия жүргізу. Азық қорыту ағзаларының белгілі бір рет бойынша тексеріледі. Ең бірінші тәбетіне, азық қабылдауы мен су ішуі. Одан кейін ауыз қуысы, ауыз қуысы, жұтқыншақ, өнеш, қүйіс қайтаратын малдардың ұлтабарын, басқа түліктердің асқазанын құрсақ қуысының басқада ағзалары мен нәжістің бөлінуінің бұзылуы, нәжістің өзгеруіне көңіл болу. Керек болса ректалды, және лабораториялық зерттеу жүргізу.

бір қабылдағаны 30минут шайналады. Сирек қүйіс қайыру тәулігіне 3 рет болады. Солгын – баяу, азықты көңілсіз шайнап; қайта құсып –кекіргенде ауырсынады, мал мазасыданып; күйіс қайыруы жоқ - алдыңғы қарын атониясынағы байқалатын көріністер.

7 Cабақ Коллоквиум. Тесттілеу

Практикалық сабақ №8 Малдарды диспансеризациялау.

Жоспарлы және алдын алу шаралары

Малдың диспансерлік картасы

Түрі _________________, жынысы_____________, туған жылы_____________

Лакап аты_____________, инвентартарлық № __________________________

Түсі және белгілері __________________________________________________ Тұқымы (ұрпағы) ____________________________________________________

Малдың тұрған жері__________________________________________________ Байкауға алдынды «_____» _________________________________20_

Байқаудан шығарылды «___»_______________________________ 20_

Практикалық сабақ №9Сабақ Клиникалық зерттеу әдістері (туберкулинизация, маллеинизация

Сабақ мақсаты. Студенттерді сап, туберкулез және буцеллез (көз бен тері аралық сынама тәсілдерін қою) жяне реакция оқу принциптерін үйрену әртүрлі аллергендерге баға беру (маллеин, туберкулин т.б.) Және ауырған малдармен жұмыс жүргізгенде жеке бас гигиенасын білуге үйрету.

Материалдар мен құралдар. Дәрілік заттар, биопринелер. Препараттар (туберкулин, алтьтуберкулин, бруцеллин, бруцелинизат, маллеин) қайшылар, шприцтер, пипеткалар, штагенциркулдер, йод тұнбалары, марля, мақта.

Сабақты жүргізу тәртібі. Жұмыс жасар алдында студенттер диагностикалық биопрепараттар және құралдармен танысады, аллергиялиялық зерттеуді өткізу мерзімімен, және асептика мен антисептика ережелерін оқып үйрену.

Туберкулезге аллергиялиялық зерттеу арқылы туберкулездің әртүрлі түрлерін клиникалық белгілері бар немесе жоқ болсада анықтауға болады. Тері асты және көз сынамасы арқылы анықтауға болады. Туберкулезге диагноз қою үшін ауыл шаруашалақ малдары мен құстарға аллергиялық диагностиканы пайдаланып анықтауға болады. Туберкулин тазартылған (ППД – протеин пурифиед дериват) сүт қоректілерге, құстарға (ППД) құстарға арналған қолданылады. Туберкулинді кептірілген түрде және стандартты ерітінді ретінде қолданылады. Стандартты ерітінді ретінде қолданылатын тазартылған туберкулин – тұнық, ақшыл –қоныр түсті тұнбасыз, ірмексіз ерітінді. Кептірілген түрдегі тазартылған туберкулин – аморфты ақшыл –қоныр түсті сұрлау келген масса. Құрғақ тазартылған туберкулинге – cтерильді түссіз сұйық еріткіш қолданылады. Оларды тығыз жабық флакондарда шығарады. Қолдану мерзімі жасалған уақыттан бастап 3 жыл. Туберкулезге зерттеу үшін сүт коректілерге тазартылған (ППД) сүткоректілер арналған туберкулин, ал құстар үшін, құстарға арналған (ППД), шошқаларға сүткоректілердікіндінде, құстардыкінде қолданады.

Туберкулинизацияға екі айдан бастап тексеріледі. Сиырлар, құнажындар, інгендер, буйволдарды буазық мезіміне қарамастан тексереді; ешкі, саулық, мегежін, биелерді туғаннан кейін бір – екі өткеннен кейін тексеріледі. Малдарды тексеруге арналған туберкулин көлемі 0,2мл, маймыл, кұс, күзендерге 0,1 мл көлемде қолданылады.

Тері аралық сынама жасағанда ірі қара, буйвол, маралдарға мойынның ортасына, аталық бұқаларға құйыршық асты қатпарларына, інгендерге құрсақ қабырғасының тері арасына, шошқаларға құлақтың сыртқы жағына оның негізінен 2 см аралықта, сүтқоректілер туберкулинін қолданады, ал қой, ешкі, ит, маймыл, терісі бағалы аңдарға . санның ішкі беткеіне немесе шынтақ қатпарына, тауықтарғы айдарына не сақалына жіберіледі. Асептика мен антисептика ережелерін қатаң сақтау қажет және инені терінің қалың жеріне тері астына туберкулинің кетпеуін қатаң есте сақтау қажет. Егер тері аралыгында буршақтай төмпек пайда болса онда дұрыс жіберілгенің белгісі деп түсінуге болады.

Тері асты реакциясына есеп жүргізіп баға беру ірі қара, буйвол, түйе, маралдарда 72 сағаттан кейін; ешкі мен қой, шошқа,ит, маймыл, аңдарда 48 сағаттан кейін; құстарда 30-36 сағаттан кейін жүргізеді.

Туберкулин жіберілген жерде иленген нан тәрісті немесе жұмсақ жайылған домбығу, қошаған ұлпалар аралығында шектеусіз, реакциясы байқалады. Домбығу жергілікті температурасының көтерілуі , гиперемия, қабынған жерде ауырсыну байқалады. Реакцияны бағалауда жоғарыда көрсетілген өзгерісті ескере отырып, кутиметр арқылы тері қатпаларын өлшеу арқылы бағалайды.

Ірі қара малдар, буйволдар, түйелер, маралдардың тері қатпарлары 3 мм қалыңдаса, ал аталық бұқаларда тері қалыңдығы 2 мм асса, ал қой, ешкі, шошқаларда, иттерде, маимылдарда, терісі бағалы аңдарда, құстарда – туберкулин жіберілген жерде ісіну байқалса туберкулинге әсер етті деп есептеуге болады.

Бруцеллезге, сап жылқылардың маңқа ауруына асллергиялық зерттеу әдісі қолданылады.

Сабақ мақсаты. Студенттерге мал түліктеріне және құстарға қолданылатын өлексе сою әдісін үйрену мен жеке басты сақтандыру шараларын үйрету.

Материалдар мен құралдар. қайшылар, шприцтер, пипеткалар, штагенциркулдер, йод тұнбалары, марля, мақта.

Сабақты жүргізу тәртібі.

Мал өлекселерін патолого-анатомиялық сойып қарау клиникалық диагноздың дәлдігін тексеру мақсатымен, сол сияқты малдың қай аурудан өлгенін анықтау үшін жүргізіледі.Топалаңнан, қараталақтан, жамандаттан өлген малдардың өлексесін союға рұқсат етілмейді.Егер мал жұқпалы аурудан өлді деген күдік туса, инструкцияға байланысты өлексені терісімен бірге құртады.

Тәжірибе өту барысында малдарды сою орны және оның жағдайымен таныстым.Мал көметін орын «Ақжар» шаруа қожалығынан екі шақырым жерде жотаның басында орналасқан.Оның айналасы - ені 1,5 метрдей және тереңдігі мөлшермен сондай болып қазылған, басқадай қоршаулар жоқ.

«Ақжар» шаруа қожалығында байқағаным,өлексе соятын арнайы прозекториялар жоқ,өлексені баздан аулақ жердегі мал моласына апарып сойды. Сондай-ақ, барлық өлекселер сойылмайды және ол шаруашылық меңгерушісінің рұқсатымен іске асады. Рұқсат етілген өлексені союға малдәрігер-лицензиатты шақыртты. Сойылған мал өлексесіне екі данада акт толтырылды.

Біз 5 күндік бұзаудың өлексесін сойдық.Өлексені сою кезінде пышақ, қысқыш, қайшы қолдандық.

Өлексені сою хаттамасы

1.Кіріспе бөлім

Мал иесі: Садыков Әсет

Мекен-жайы: Үржар ауылы, «Ақжар»ш/қ.

Малдың түрі: ірі қара

Малдың түсі: қара көк

Жынысы: еркек

Жасы: 5 күндік

Өлген күні: 17.07.2012

Өлексе сойылған күн:19.07.2012

Өлексені сойған: малдәрігер-лицензиат – Утегенов Б.

Қатысқандар:шаруашылық бухгалтері – Сарқынбаева Н., меңгерушісі – Тоқтамысов С.

Малда әлсіздік, тәбетінің мүлдем нашарлағаны және тышқақтағаны байқалған.
Өлексенің жалпы сипаттамасы:
1. Іші кеуіп кеткен, өлекседе сіресу белгісі артқы аяқтарынан әлсін білінеді, шіри бастаған.

2. Дене қалпы дұрыс, басы артқа қарай шалқайған.

3. Қоңдылығы - ортадан төмен.

4. Көз алмасы солғын, шүңірейіп кеткен.

5. Терісі бүтін, жүні ұйпаланған, тері астындағы клетчаткадағы май аз, іш жағы көкшіл тартқан.

6. Көзге көрінетін кілегей қабықтары көгерген.

7. Сүйектері мен буындары өзгеріссіз.

8. Беткі лимфа түйіндері солған.

9. Артқы жыныс мүшелері ашық, іскен, нәжіспен бұлғанған.

Мүшелер мен қуыстарды зерттеу

11. Жұтқыншақ – кілегей қабығы көгерген, бүтіндігі сақталған

12. Өңеш – ақшыл қызыл түсті, бүтіндігі сақталған

13. Танау қуысы – қызарған, аздаған ақшыл сұйықтық бар.

14. Көмекей, кеңірдек – бозғылт –қызыл түсті

15. Кеуде қуысы – мүшелер дұрыс анатомиялық қалыпта.

16. Өкпесі – бетінен және кескенде ақшыл - боз түсті.

17. Жүрегі мен қан тамырлары – жүрек қуысы ұлғайған, қуысында көп мөлшерде ұйыған қан, қошқыл қызыл түсті, тамырлары да ұйыған қанға толы.

18. Құрсақ қуысы мен жамбас қуысы – мүшелер дұрыс қалыпта жатыр

а) құрсақ қабырғасы – тегіс, бүтін, жылтыр емес, бозарған

19. Алдыңғы қарыншақтары – шіріген иісті аздаған қоймалжың сұйықтық

20. Ұлтабар – қабырғасы жұқарған, қуысында көп мөлшерде сасық иісті, сарғыш-жасыл түсті уыз сүттің іріген қалдықтары мен тығыз түйнектері бар, ұлтабар түбінің кілегей қабатында көптеген қанталаулар байқалады.

21. Ащы ішек – ұлтабардағыдай сасық иісті сұйық пен тығыз түйнекті уыз қалдықтарына толы.

22. Тоқ ішекте (жуан ішек) – айтарлықтай ештеңе жоқ, тек ішек қабырғасы жолақтанып қанталаған, ісінген, шыға берісі бозғылт тартқан.

23. Бауыр – көлемі кішірейгендей солғын тартады, құрғақтау, жылтырлығы жойылған, яғни шырынды емес

24. Көкбауыры – тығыздалған

25. Бүйректері – ақшыл сұр түсті, тығыз

26. Бездер – сыртынан қалыпты көрінгенімен, кескенде жылтыр, майдалығы, шырындылығы кеткен, қанталаған.

Патологиялық диагноз

1. 
   Жіті катаральді абомазит және энтерит
   
2. 
   Ұлтабардың кілегей қабатының қанталауы
   
3. 
   Ұлтабар қуысында казеиннің тығыз іртіктері
   
4. 
   Шажырқай сөл бездерінің серозды қабынуы
   
5. 
   Бауырдың, бүйректердің және миокардтың түйіршікті дистрофиясы
   
6. 
   Арықтау, жалпы анемия және сусыздану (эксикоз).
   

Сабақ мақсаты. Студенттерге өздігінен мал тұратын қоралар мен орындарынды залалсыздандыру шараларын үйрету. Оларды залалсыздандыратын заттармен таныстыру, ерітінділерді дайындау және құрал саймандармен таныстыру.

Материалдар мен құралдар. Дезинфекция жасайтын ерітінділер жиыны, олардың жіктелу кестесі, лабораториялық ыдыстар, таразылар, халаттар, дезинфекция кезінде пайдаланатын құралдар, алжапқыштар, резиңке етіктер. Басқада керекті заттар.

Сабақты жүргізу тәртібі. Жұмысты мал тұратын қораларда жүргізеді. Студенттерді 2-3адамдық топтарға бөледі. Олар ветеринариялық объектілерде ветеринариялық – caнитарлық өңдеу жұмыстарын жүргізеді. Студенттер алдын –ала залалсыздандыруға арналған орындармен, заттармен танысады. Ерітінділер немесе қолдануға тұратындай басқа түрлерін дайындайды. Теміржол станцияларындағы залалсыздандырып жуып – шаятын орындарымын таныстырылады.

Дезинфекция инфекцияның ары қарай дамуын болдырмау үшін ауру малдардан сыртқы ортаға бөлінетін қоздырғыштарды жою. Дезинфекцияның екі түрі болады: алдын – ала ауруды болдырмау, екіншісі шарасыздан жасалатын дезинфекция. Шарасыздан жасалатын дезинфекция ол ауру пайда болған күннен бастап (текучая) және қорытынды бөліп бөлінеді.

Алдын – ала ауруды болдырмау дезинфекциясын кезеңімен өткізуді қарастырады.Оны шаруашылықтарда індетті ауыруларды болдырмау үшін алдын ала жасалатын дезинфекция.

Шарасыздан жасалатын дезинфекция Шарасыздан жасалатын дезинфекция індетті аурулар болған кезде жүргізіледі.Барлық ауыру малымен қатынаста болған заттарды,мал тұрған орынды залалсыздандырады.

Қорытынды дезинфекциясын карантин жабылардын алдында жүргізіледі.Осы дезинфекция кезінде жануардың тері жабынын да залалсыздандырады.

Дезинфекция жүргізуді екі кезеңге бөліп қарауға болады.Затқа механикалық залалсыздандыру жүргізу және негізгі дезинфекция.Механикалық залалсыздандыру жұқпалы ауру қоздырғыштардың санын азайтады.Ол қоқыстың,қидың, азықтың қалдығын т.б тазартылуын қарастырады.Жинақталынған індетті заттарды далаға апрады немесе өртейді,егер ол мүмкін болмаса жерге көмеді.Малдар орналасқан жерді тазалау алдында сумен немесе дезинфекциялық ерітіндімен суландырады,осыдан кейін қи мен қоқысты шығарады.

Механикалық тазалаудан кейін дезинфекциялық заттармен залалсыздандырады.Олар химиялық және физиклық болып бөлінеді.Физикалық заттарға күн сәулесі,жоғары температура,(от,аптап ыстық,қайнату,су пары жатады.)

Химиялық заттар ерітінді түрінде қолданылады (ылғалды залалсыздандыру)аэрозольді немесе газды түрде.Ылғалды дезинфекцияға ауыр металдардың тұздары,сілтілер,органикалық және бейорганикалық қышқылдар,хлор туындылары,ал газды түрде қолданылатындаға формальдегид,хлор,

Сілтілер-сүзілген вирустарға қарсы қолданылатын жақсы дезинфекционт.

Күйдіргіш натр(NaOH) 2-4 жылу судағы ерітінді ауысыл,инфекциялық анемияда,шошқа обасына қарсы қолданылады.

Практикалық сабақ №13 Иммунологиялық диагностика және диагностикалық дегельмитизация

Основы ветеринарии /под редакцией И.М.Беляков, Ф.И. Василевич и др. - М.: Колос, 2004. – С.163-170

Основы ветеринарии /Т.Е. Бурделев, С.С. Руднев, Б.Б.. – М.: Колос, 2000. – C. 114 -127

Практикум по основам ветеринарии. Т.Е. Бурделев, В.Г. Жильцов М.: Агропромиздат. 1989 7 –С.249-250 Сабақ мақсаты.

Материалдар мен құралдар. .

Сабақты жүргізу тәртібі.

Практикалық сабақ №14 Паразиттік кенелер және жәндіктермен күресудегі негізгі заттар және оларды қолдану
Сабақтың тақырыбы, жоспары

Основы ветеринарии /под редакцией И.М.Беляков, Ф.И. Василевич и др. - М.: Колос, 2004. – С.163-170

Основы ветеринарии /Т.Е. Бурделев, С.С. Руднев, Б.Б.. – М.: Колос, 2000. – C. 114 -127

Практикум по основам ветеринарии. Т.Е. Бурделев, В.Г. Жильцов М.: Агропромиздат. 1989 7 –С.282-286

Сабақ мақсаты.

Материалдар мен құралдар.

Сабақты жүргізу тәртібі.
Практикалық сабақ №15 Мал шаруашылығындағы жұқпалы аурулардан болатын экономический шығынды есептеу
{Сабақтың тақырыбы, жоспары}

Жылқылардын сақаудан емдеудің экономикалық тиімділігін есептеу. Жылқы сақауы ауруы мал шаруашылығына өте үлкен зиян келтіреді. Әсіресе, ет, сүт өндіретін жылқы шаруашылығының экономикасы айтарлықтай шығынға ұшырайды.

Бұл аурудың экономикалық шығынды анықтайтын көптеген тәсілдер ұсынылған. Олардың барлығының өзіндік құндылығы, ерекшеліктері және есептеу әдістері бар, бір-біріне сәйкес келе бермейді. Кейбір әдістер экономикалық шығынды толық қамтымайды. Келесілері өте көп мәліметтер жинауды талап етеді және өте күрделі формулаларды қолданып есептейді.

Жылқы сақауынан экономикаға келтіретін зиянын есептейтін тәсілмен танысайық.

1. 
   Кей асқынған жағдайларда (жіті сепсис) жылқы малының өлім-жітімінен , оларды лажсыздан союдан болатын экономикалық шығынды (Ш') – толық қоңды малдың орташа сатылу бағасымен алынған түсімі айырмасы ретінде келесі өрнек бойынша есептеуге болады:
   

М - өлген, лажсыздан сойылған не жойылған мал саны;

С – жыныстық-жастық топтарына қарай малдың орташа тірі салмағы,кг;

Б - өнім бірлігінің сатылу бағасы, теңге;

Мысалы, жылқының метастазды түрімен асқынуынан орташа салмағы 350 кг 1 жылқы өлді деп есептегенде, ет комбинатында тірідей сатып алу бағасы 450 теңге деп алсақ, онда

Ш' =1 * 350 * 450 = 157500

2. 
   Мал өнімділігі төмендеуінен болатын экономикалық шығынды - өнімдердің төмендеу коэффициенттерін пайдаланып немесе сау мал мен ауру мал өнімділігінің айырмасын ескеріп, мына әдіспен анықтаймыз:
   

Ма – ауырған мал саны, бас;

Сс, Са – дені сау және ауырған мал өнімділігінің орташа мөлшері айырмасы, кг, л, ц;

Т – малдардың өнімділігі төмендегенін бақылау мерзімінің ұзақтығы

Б - өнім бірлігінің сатылу бағасы, теңге;

Мысалы, ауруға шалдыққан биелерден алынатын сүт мөлшері біршама төмендейді. Мысалы, егер ауырып, бедеу қалған 6 биеден алынатын сүт мөлшері орта есеппен 23л, олар шамамаен 22 тәулік бедеу болған. Ал уақытында ұрықтанған биелердің тәулігіне орташа 45 л сүт өндірілген. 1 л сүттің бағасы 150 тенге.

Ш″ = М * (Сс-Са) * Т * Б

Ш″= 6* (45-23) * 22 * 150 =435600 теңге

3. 
   Енді бедеуліктің кесірінен туылмаған құлын санын анықтайық. Қалыпты жағдайда биенің буаз аралық уақыты 362 тәулік (340 тәулік буаз, 22 тәулік ішінде құлындағаннан кейін ұрықтанып қайта буаз болу уақыты) болады. Яғни, құлындаған бие 362 тәулік ішінде ұрық тоқтатып, қайта құлындаса мұндай биенің өсіп өнуі қалыпты, ал айтылған уақыттан асып құлындаса бедеу деп есептейді. Сауын мерзімінде 4500-5000 л сүт сауылатын биенің 1 тәулік бедеулігінің салдарынан шаруашылық 0,003 құлын туылу мүмкіншілігінен айырылатыны дәлелденген. Онымен қоса жаңа туылған 1 құлынның бағасы 45000теңге стандарт майлылықты сүтке тең болатынын есептеп шығарған.
   
   
   жүктеу 0,63 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: