Бағдарламалап оқыту. Оқытудың жаңа технологиялары

Excell бағдарламасының көмегімен есеп шығару және есептің шығарылуы арқылы график салу.

№	Х01,м		Х02,м	1x,м/с	2x,м/с
1	24		87	4,2	2,7
2	63		-12	-6,2	4,1
3	0		-17	1,1	2,6
4	263		0	0	4,9
5	12		-12	2,1	-2,1
Бер: x1=х01+vt x2=x02+vt.		Талдауы Кездесу уақыты кездесу шартынан анықталады: Х1(t)= Х2(t), х01+1xt = x02+2xt
		денелердің кездесу уақытын біле отырып, кедесетін орнының координатын кез-келген қозғалыс теңдеуі арқылы анықтауға болады. x2=x02+vt.

№	Х01,м	Х02,м	v1x,м/с	v2x,м/с	t,c	x,м
1	24	87	4,2	2,7	42	200,4
2	63	-12	-6,2	4,1	7,281553	17,85437
3	0	-17	1,1	2,6	11,33333	12,46667
4	263	0	0	4,9	53,67347	263
5	12	-12	2,1	-2,1	-5,71429	0

Excel қолданбалы программасының көмегімен x(t) тәуелділігінің графигін салайық.

t,c x1,м x2,м 0 24 87 42 200,4 200,4

Var x01,x02, v1,v2,t:real;

Begin

Writeln (‘Бастапқы координатаны1 енгіз’);

Writeln (‘Бастапқы координатаны2 енгіз’);

Readln (х02);

Writeln (‘Жылдамдық1 енгіз’);

Readln (v1);

Writeln (‘Жылдамдық2 енгіз’);

Readln (v2);

t:=(x02-x01)/)v1-v2);

Writeln (‘уақыт t=’,t:4:2);

Readln;

Var x01,v1,t, x1:real;

Begin

Writeln (‘Бастапқы координатаны1 енгіз’);

Writeln (‘Жылдамдық1 енгіз’);

Readln (v1);

Writeln (‘Уақытты енгіз’);

Readln (t);

X1:=x01+v1*t;

Writeln (‘коорд x=’,x:4:2);

Readln;

1. 
   Бағдарламаланған оқыту деген не?
   
2. 
   Физиканы оқытуда компьютерлік техниканы қолданудың жолдары қандай?
   

14 -тақырып. Физикадан факультативтік курстар.

1. 
   Физикадан факультативтік сабақтар және олардың маңызы
   
2. 
   Физика бойынша факультативтік сабақтарды өткізу әдістемесі.
   

Оқушылардың физика-математикалық, жаратылыстану, гуманитарлық ғылымдар бойынша білімдерін тереңдететін оқушылардың қабілеттерін жан-жақты дамытып және қызығушылықтарын қанағаттандыру мақсатында факультатив сабақтары мектептерде 1966 ж. бастап енгізілген. Ол кезде мектептерде білім беру жүйесі де, мектептердің өздері де бірдей болатын. Сондықтан факультатив сабақтар сол кездегі саралап оқытудың жалғыз формасы болды.

Қазіргі кезде факультатив сабақтар мектептегі саралап оқытудың басқа формаларымен қатар жүреді (деңгейлік және бағдарлы саралау). Оларға берілетін уақыт базистік оқу жоспарының вариативтік бөліміне енгізілген: факультатив сабақтарға оқушылар өз қалаулары бойынша курсты таңдап қатысады.

Факультатив сабақтарының маңызы:

-оқушылардың қабілеттерін дамыту;

-қызығушылықтарын қанағаттандыру;

-оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту;

-оқушылардың білімдерінің сапасын арттыру;

-оқушыларды қазіргі кездегі ғылым мен техниканың жетістіктерімен таныстыру;

-оқушыларда жалпы оқу біліктерін қалыптастыру (баяндамаларды әзірлеп баяндау, рефераттар жазу, топпен жұмыс істеу, ақпаратпен жұмыс істеу);

-оқушыларға кәсіби бағдар беру.

Факультатив курстарының жүйесі үш топтан тұрады:

1. 
   Жоғары деңгейдегі курстар. Бұл курс негізгі физика курсымен тығыз байланысты. Оның мақсаты – оқушылардың сабақтарда алған білімдерін тереңдету. Бұл курстар оқушылардың теориялық білімдері мен эксперименттік іскерліктерін байланыстырып, толықтырады.
   
2. 
   Қолданбалы физика курсы. Мақсаты оқушыларды физика ғылымының жетістіктерін практикада қолдану әдістерімен таныстырып, олардың техника мен технологияға қызығушылықтарын тәрбиелеп дамыту. Факультатив курсының бұл түрінде оқушылар ғылыми-техникалық прогрестің басты бағыттарының физикалық негіздерімен (механикаландыру, автоматтандыру, аспап жасаудың, энергетика) негіздерімен, физика-техникалық зерттеулерді жүргізу мен өлшеу әдістерімен танысып, физика-техникалық моделдер мен конструкцияларды құрып жинақтауға үйренеді.
   
3. 
   Арнайы курстар. Бұларда оқушылардың ғылыми дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыруда маңызды рол атқаратын физика мен астрономияның кейбір тараулары қарастырылады.
   

Кейбір факультатив курстары 1 жыл бойы оқытылса, кейбіреулерін 2-3 жыл бойы оқиды. Егер факультатив курсы бірнеше жыл бойы оқытылса, оның әр жылдағы бағдарламасы автономды болып, оқушы кез-келген жылда қалауы бойынша бұл курсқа қатыса алады.

Факультатив сабақтары арнайы жасалған бағдарламалар бойынша өткізіледі. Кейбір факультатив курстарының бағдарламалары Білім Министрімен бекітіліп, бағдарламалар жиынтығына енгізілген. Мектеп әкімшілігі бекіткен мұғалімнің өзі жасаған бағдарлама бойынша да факультатив сабақтарды өткізуге болады. Физикадан факультатив курстарының мазмұнын таңдап тағайындаудың негізінде О.Ф.Кабардин көрсеткен ұстанымдар жатады:

- факультативтің негізгі курспен байланысы;

- факультатив курстарының мазмұнында іргелі физикалық заңдар мен принциптердің (сақталу заңдары, сәйкестік пен симметрия принциптері т.б.) болуы;

- пәнаралық байланыстың жүзеге асуы;

- политехнизм принципінің жүзеге асуы жатады.

Мысалы жоғарғы деңгейдегі факультатив курстарының мазмұны (8-сынып) «Жылулық, электрлік, жарық құбылыстары», (9-сынып) «Механика», (10-сыныптың физикадан факультативтік курсы) «Молекулалық физика», «Электродинамика», (11-сыныптың физикадан факультативтік курсы) «Электродинамика» (жалғасы), «Тербелістер», «Толқындар», «Кванттар».

8-сыныптың факультатив сабақтарында оқушылардың жылулық, электрлік, жарық құбылыстары туралы білімдері толықтырылып тереңдетіледі. Молекулалардың өлшемдерін, массаларын, жылдамдықтарын, концентрациясын анықтайтын тәжірибелер қарастырылады. МКТ негізінде капиллярлық құбылыстар түсіндіріледі. Жылулық ұлғаю және оны техникада ескеру қарастырылады. «Атмосфера физикасы» тақырыбын қарастырудың білімділік құндылығы оқушылардың физика мен географиядан алған білімдері интеграцияланады.

«Электр тогы», «Электромагниттік құбылыстар» тақырыптарын қарастырғанда негізінен қолданбалы мәселелер: электролиз, оның қолданылуы; электр өлшеуіш құралдар, электромагниттік реле, айнымалы токты алу, трансформатор және т.б. қарастырылады.

«Оптика» тарауы бойынша фотометрия элементтері, жарықтың сыну заңдары, линзалардың формулалары, ақ жарықтың спектрлерге жіктелуі сияқты мәселелер қарастырылады.

9-сыныптың факультативтік курстарының мақсаты – оқушылардың механика тарауы бойынша білімдерін тереңдетіп, қашықтықты және уақытты өлшеудің әртүрлі практикалық әдістерімен таныстыру. Кинематикада зейін қозғалысты графиктік бейнелеуге, классикалық жылдамдықтарды қосу заңдылықтарының қолдану шегі мен жарықтың жылдамдықтарының шектігі мен инварианттылығын талдауға бөлінеді.

«Динамика» тарауын қарастырғанда негізгі материалдармен қатар инерциалдық емес санақ жүйесіндегі денелердің қозғалысы, центрден тепкіш механизмдер қарастырылады. Бұл сыныпта «Қатты денелердің айналмалы қозғалысы» тақырыбын қарастырғанда айналмалы қозғалыстың кинематикалық және динамикалық сипаттамалары – инерция моменті ұғымы мен айналмалы қозғалыстың динамикасының теңдеуі беріледі.

10-сыныптың факультатив курстарында молекулалық физика модельдерінің қолданылу шегі, молекулалардың жылдамдықтары бойынша жіктелуі (Максвелл), статистикалық және термодинамикалық әдістер қарастырылады.

«Термодинамика» тарауы бойынша жылу сыйымдылық ұғымы тереңірек қарастырылып, газдардың жылу сыйымдылығының оның күйінің өзгеру процесіне тәуелділігі, қайтымсыз процесс туралы түсінік, термодинамиканың ІІ заңы және оның статистикалық мағынасы, жылу двигателінің жұмыс істеу принциптері қарастырылады. «Электродинамика» тарауында Остроградский-Гаусс теоремасы, сегнетоэлектриктер, пьезоэлектрлік эффект, жартылай өткізгіштің қолданылуы сияқты мәселелер қарастырылады. Электрлік шамаларды және магниттік шамаларды өлшеу әдістеріне көңіл бөлінеді.

11-сыныптың факультативтік курсында электромагниттік тербелістер туралы білімдері гармониялық емес тербелістерді қарастыру арқылы тереңдетіледі. Политехникалық білім берудің мақсаты оқушыларды үш фазалы токты алу, үш фазалы токтың асинхронды двигателі мен үш фазалы электр энергиясын тасымалдау жүйесін қарастыруда жүзеге асырылады. Жарықтың толқындық қасиеттерін қарастырғанда Френель зонасы, Гюйгенс-Френель принциптері туралы түсінік беріледі.

«Кванттар» тақырыбы бойынша материяның корпускулалық-толқындық қасиеттерін дәлелдейтін фотонның нақты өмір сүретінін дәлелдейтін материалдар қарастырылады.

«Қолданбалы физика» факультативтік курстарында уақыттың көбі практикада кеңінен қолданылатын механизмдердің, машиналардың, автоматтық қондырғылардың жұмыс істеулерінің физикалық принциптерін қарастыратын практикалық сабақтарға бөлінеді. Мысалы: (7-8 сынып) «Физикалық шамалар және оларды өлшеу». Курстың міндеттері:

- оқушыларды физикалық шама, өлшеуіш құралдар, өлшеу әдістері, өлшеу қателіктері, эксперименттік зерттеу деген сияқты ұғымдармен таныстыру;

- өлшеу құралдарын қолдануға үйретіп, өлшеу дәлдігі ұғымын қалыптастыру;

- оқушыларды эксперименттік білімдері негізінде эксперименттік зерттеудің зерттеу мақсатына сәйкестігі туралы қорытынды жасауға үйрету;

- техникадағы өлшеулердің ролін көрсетіп, жанама өлшеулер туралы түсінік беру;

- қауіпсіздік ережелерімен таныстырып, оларды орындауға үйрету.

Оқушылар тәжірибелік (демонстрациялық, зертханалық) зерттеулер жүргізу арқылы экспериментті жоспарлау, нәтижесін кесте, график, диаграмма түрінде көрсету сияқты эксперименттік біліктерді меңгереді.

Курс теориялық және практикалық бөлімдерден тұрады. Теориялық бөлімінде экспериментті физикалық зерттеулердің әдістері мен принциптері туралы қажетті білімдер, құралдардың құрылысының негізінде жатқан физикалық принциптер туралы мәліметтер беріледі. Практикалық бөлімі фронтальдық зертханалық, практикумдық жұмыстардан және экскурсиядан тұрады.

2.Физика бойынша факультативтік сабақтарды өткізу әдістемесі.

Факультатив сабақтарында оқытудың әртүрлі әдістері қолданылады: дәріс, семинарлар, конференциялар, практикалық, есеп шығару, фронтальды зертханалық жұмыстар, физикалық практикум, экскурсиялар.

Дәрістер әдетте, теориялық сұрақтар бойынша оқылады. Дәрістерде негізгі, түйінді материал оқылып, ол кейін семинар және практикалық сабақтарда талқыланады. Дәрістер безендірулермен, тақтаға жазулармен, көрсету эксперименттерімен сүйемелденеді.

Семинар сабақтары теориялық сұрақтарды талқылауға, оларды едәуір терең пысықтауға арналады. Оқушыларға алдын-ала семинар сабағының жоспары беріледі, оған оқушылар міндетті түрде дайындалуы тиіс сұрақтар енеді. Семинарда талқыланатын әрбір сұрақ бойынша міндетті түрдегі және қосымша әдебиеттер көрсетіледі. Семинар сабақтарында тақырып бойынша оқушылар шағын хабарламалар жасап, соның маңайында пікір-талас болады. Семинарға әзірлік барысында оқушылар әдебиеттермен жұмыстанып, жасайтын хабарламаларының жоспарын құрып, өз ойларын тиянақты, жүйелі түрде баяндауға әзірленеді. Семинарларға қатынасу барысында оқушылар өз ойларын дұрыс физикалық тілмен жеткізуге, пікір таласқа қатынасуға, өзінің және жолдастарының жұмыстарына сыни тұрғыдан қарап бағалау дағдыларын меңгереді. Баяндау барысында әртүрлі көрнекіліктерді қолданып, тәжірибелер көрсеткен оқушылардың қызығушылығын туғызады.

Факультатив сабақтарының ерекше түрлерінің бірі – физикалық есептерді шығару практикумы. Ол 9-сыныптан бастап ірі тақырыптар бойынша есептерді шығару сабақтары түрінде өткізіледі. Есептерді шығару практикумы ірі тақырып бойынша алған білімдерін біріктіріп қолданылуымен физиканың негізгі курсында есептерді шығару сабақтарынан ерекшеленеді. Осы практикумның сабақтарында зерттеушілік мақсаттағы күрделі есептерді, берілгені толық емес немесе артық мәнді берілген есептерді шығарту арқылы оқушылардың өз бетімен жұмыстануына, шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасалынады. Факультатив курстар бағдарламасы сабақтардың фронталдық зертханалық жұмыстар және зертханалық практикум сияқты формаларын қарастырады.

Фронталдық зертханалық жұмыстар теориялық материалды тереңдетеді, оқушыларда бастапқы эксперименттік іскерліктерді қалыптастырады. Фронталдық зертханалық жұмыстарға әртүрлі өлшеулерді орындаумен, аспаптарды құрастырумен, зерттеу жұмыстарымен байланысты жұмыстар енгізіледі.

Зертханалық жұмыстың басқа формасы физикалық практикум болып табылады. Оны жүргізу оқытуды жекелендіруге, оқушылардың бейімдері мен қызығушылықтарын есепке алуға үлкен мүмкіндіктер береді. Практикумға оқушылардың іс-әрекеттерінің сипаты бойынша, олардың іс-әрекеттерін басқаруға байланысты деңгейі күрделі әртүрлі жұмыстарды енгізуге болады. Егер оқушы физиканың қандайда бір болмасын тарауына қызығушылық танытып отырса, онда оған өз қызығушылығы саласы бойынша эксперименттік жұмыспен айналысуға мүмкіндік беруге болады.

1. 
   Факультатив сабақтарының мақсаты қандай?
   
2. 
   Факультатив сабақтар дегенді қалай түсінесіңдер?
   
3. 
   Факультатив сабақтарын ұйымдастырудың қандай формалары бар?
   
4. 
   Факультатив курстарының жүйесі қандай топтардан тұрады?
   

15 -тақырып. Физикадан сыныптан тыс жұмыстар

1. Физика бойынша сыныптан тыс жұмыстар, формалары және әдістері.

2. Физикалық және тақырыптық үйірмелер, мектептік олимпиадалар және физикалық кештер.
Дәрістің қысқаша мазмұны

1. Физика бойынша сыныптан тыс жұмыстар, формалары және әдістері.

Мектеп физикасы бағдарламасы бағдарламасында көрсетілген білімдер мен дағдыларды оқушыларға меңгертумен физиканы оқытудың мақсаттары толық орындалды деп айтуға болмайды. Өйткені физиканы сүйетін оқушылардың білімін тереңдетіп, дағдыларын дамытумен қатар, нашар үлгеретін балалардың ынта ықыласын көтеріп, олардың пәнге деген қызығушылығын арттыруымыз керек. Бұл міндетті нәтижелі шешудің бір жолы – физикадан сыныптан тыс жұмыстарды дұрыс ұйымдастыра білу. Әрине, ол мұғалімнің теориялық, физика-техникалық, эксперименттік дайындығының дәрежесіне және оның әр жақты әдістемелік шеберлігіне байланысты.

Физиканы оқыту процесіне байланысты мұғалімнің басшылығымен оқушылардың сабақтан басқа уақытта істейтін қосымша жұмыстарын физикалық сыныптан тыс жұмыстар деп атайды. Сыныптан тыс жұмыстарды жүргізгенде мұғалім төмендегідей мақсаттарды жүзеге асыруды көздейді:

Оқушылардың физикалық-техникалық білімдерін толықтыру, тереңдету, кеңейту, дамыту.

Мектеп оқушыларының өз бетінше жұмыс істеуге ынта-жігерін, шығармашылық қабілеттерін арттыру.

Оқушыларды оқулықпен, ғылыми-көпшілік әдебиеттермен өз бетінше жұмыс істеуге үйрету.

Жас жеткіншектерге саяси, ғылыми, эстетикалық тәрбие беру.

Физика пәні бойынша орындалатын сыныптан тыс жұмыстардың өзі екі үлкен топқа бөлінеді:

1. 
   Физика оқу бағдарламасының ауқымына кіретін кластан тыс жұмыстар. Бұған физика сабақтарына қатысты жүргізілетін қосымша жұмыстар жатады:
   
   • 
     бағдарламада көрсетілген экскурсияларды өткізу;
     
   • 
     физикадан нашар үлгеретін оқушылармен істелетін жұмыстар (қосымша сабақ, әр балаға жеке түсіндіру, емтиханға дайындау);
     
   • 
     физиканы қызыға оқитын оқушылармен қиын және қызықты есептер шығару, физикалық экспериментті даярлау, қолдан физикалық приборлар мен көрнекті құралдар жасау, олимпиада өткізу, жаңа приборлармен танысу;
     
   • 
     оқушылардың үй тапсырмаларын орындауына көмектесу (кеңес, реферат-баяндамалар жаздырту, табиғат құбылыстарын бақылау, үйде тәжірибелер жасау және өлшеулер жүргізу).