Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Стандартты емес физика есептерін шығару әдістері» 5В011000- «Физика» мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдары

жүктеу 1,1 Mb.

бет	4/11
Дата	20.05.2018
өлшемі	1,1 Mb.
	#15342

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Тәжірибеде тексеріңдер . 12.2. Өзіңіздің кір жуғыш машинаңыздың 3 сағатта пайдаланған электр энергиясын есептеп, есептеуішпен салыстырыңыз.
4. Дене суда жүзіп жүргендегі оның суға батқан бөлігінің көлемі суға батпаған бөлігінің көлемінен 25%- ке артық екенін біле отырып, дене затының тығыздығын анықтаңдар.

2. ДТ-75М және СВУ қаритергіштен тұратын далада қарды тоқтататын агрегат 1- ші беру арқылы, ал 15 минуттан кейін жүргізуші келесі беруді қосады. Графикте (3- сурет) агрегат жолының уақытқа тәуелділігі көрсетілген. График бойынша агрегаттың бірінші беру кезіндегі жылдамдығын табыңдар. Жылдамдықты ауыстырғаннан кейін оның шамасы неге тең болды? Қозғалыс басталғаннан кейін 35 секундтан соң агрегат қандай жол жүрді ? Осы жолдағы оның орташа жылдамдығы неге тең? Жер шаруашылығы үшін далада қарды тоқтатудың экологиялық

тиімділігі неде?

3- сурет.

Бірінші беру бойынша агрегат жылдамдығы 1 м/с. Беруді ауыстырғаннан кейін агрегат 50 м жол жүрді және оның жылдамдығы 2,5 м/с; 65 м; 1,85 м/с болды. Қар өсімдіктердің тамыр жүйелерінің жылу сақтауын жақсартады, ал көктемде топырақты жақсы ылғалдандырады.

12. Экспериментальдық есептер- берілуі және шешімі экспериментпен тығыз байланысты болып келетін әртүрлі өлшеулермен, физикалық процесстермен, электр тізбектерін жинаумен т.б. Эксперимент есептеулерді тексеру құралы болып табылады, есепте берілген сұрақтың жауабын береді, шешуге керекті шамаларды анықтау құралы болып табылады.

Экспериментальдық есептерді шешу мысалдары:

12.1 Кәдімгі компас автомобильде жұмыс жасай ала ма? Тәжірибеде тексеріңдер.

12.2. Өзіңіздің кір жуғыш машинаңыздың 3 сағатта пайдаланған электр энергиясын есептеп, есептеуішпен салыстырыңыз.

12.3. Пәтеріңіздегі 1 айдағы шығындалатын пайдасыз электр энергиясын анықтап, оның қанша тұратынын есептеңдер. График тұрғызыңдар,

абцисса осьіне уақытты күндер бойынша, ал ордината осьіне электр энергиясынын шығынын А (

, мұндағы N – тұтынушы қуаты, n – бірдей тұтынушылар саны, t – тұтынушылардың пайдасыз энергия пайдалану уақыты).

Экологиялық білім және тәрбие беру бойынша физика курсының тақырыптарын қарастыруда оқушыларға мынандай тапсырмалар беруге болады.

а) есептерді суреттермен, графиктермен, сызбалармен, схемалармен беру керек;

б) есептер бағдаарламалық материалдарға сай мектеп физика курсына сәйкес болуы керек;

в) әрбір құрастырылған есепте физикалық заңдылықтар болуы керек.

Кәдімгі типтік есептерді (шартында эколгиялық мәселелер қарастырылмаған) экологиялық мәселелер тұрғысынан сараптама жасауға болады.

Осындай сараптама жасау мысалы:

Есеп. Қазіргі заманғы іштен жану двигательдернің бензинді жұмсау шығыны сағатына 0,18 кг/а.к. Осыған сәйкес келетін п.ә.к неге тең? Отынның жану жылуы q = 4∙10⁷ Дж/кг, 1 а.к. = 736 Вт.

Қуаты 1 а.к. тең двигательдің 1 сағатта істеген жұмысы

тең,ал 1 сағаттағы жұмсалған энергия

= 10⁷ Дж/кг∙ч ∙ 0,18 кг = 7,2∙10⁶ Дж.

100% = 37%.

Оқушыларға кез келген жылу двигателі отынның жану энергиясынын аз бөлігін ғана механикалық энергияға айналдыратынын, сондықтан да қоршаға ортаны қорғау үшін жылу қондырғыларның п.ә.к. арттыру керек және аз қалдықтар бөлетің жоғары сапалы отындар пайдалану керек. Осы қалдықтар атмосферада су буларымен бірігіп жерге қышқыл жаңбырлары ретінде қайта жауады. Осы қалдықтар ауа ағындары арқылы үлкен арақашықтарға жетеді. Қышқыл жаңбырлары адам организімінің жұқпалы ауруларға қарсы тұруын төмендетеді, болаттан, никельден, мыстан жасалған конструкциялардың коррозиясын тездетеді, мрамор, ақкеріштерді бұзып, мәдени ескерткіштер мен үйлерге көп зиян келтіреді

13. Бір-бірімен өзара байланысқан шамалары бар есептер.

Бір- бірімен өзара байланысқан шамалары бар есептер физиканың барлық тарауларында кездеседі. Мынандай есептер мысалдарын келтіруге болады:

1. 800 м/с жылдамдықпен ұшып келе жатқан снаряд екі жарқышаққа бөлінді, оның біреуінің массасы екіншісінікінен 15%- ке кем. Кіші жарқышақ сол бағытта 700 м/с жылдамдықпен ұшады. Екінші жарқышақтың жылдамдығынын шамасы мен бағытын анықтаңдар.

2. Жолда бір- біріне қарама- қарсы автобус пен жүк машинасы қозғалып келеді. Автобустың жүк машинасына қатысты жылдамдығы 160 км/сағ. Егер автобустың меншікті жылдамдығы жүк машинасының меншікті жылдамдығынан 20%-ке көп болса, онда автобустың меншікті жылдамдығының шамасы неге тең?

3. Бөгетке соғылған кезде еріп кету үшін бастапқы жылдамдығы 800 м/с және бастапқы температурасы 20°С қорғасын оқты мылтықтан қандай бастапқы биіктіктен ату керек. Оқ соғылған кезде бөгетті қыздыруға кеткен энергияға қарағанда оқты қыздыруға кеткен энергия шамасы 30%- ке артық екенін ескеріңдер.

4. Дене суда жүзіп жүргендегі оның суға батқан бөлігінің көлемі суға батпаған бөлігінің көлемінен 25%- ке артық екенін біле отырып, дене затының тығыздығын анықтаңдар.

5. Суытқышқа берілген жылу мөлшеріне қарағанда пайдалы жұмысы 10% артық жылу машинасының п.ә.к. анықтаңдар.

6. Сыйымдылығы 40 пФ тең зарядталған конденсаторды индуктивтілігі 0,01 Гн катушкамен тұйықтады. Қосылғаннан кейін қанша уақыттан соң конденсатордың электр өрісінің энергиясы индуктивтілік катушканың магнит өрісінің энергиясынан 40%-ке аз болады?

7. Нүктелік жарық көзінен экранға дейінгі арақашықтық 1 м тең.Линзадан экранға дейінгі арақашықтық жарық көзінен линзаға дейінгі арақашықтықтан 25%-ке көп. Осы жағдайда экранда жарық көзінің анық кескіні пайда болады. Линзаның фокус аралығын анықтаңдар.

8. Сутегі атомындағы электронның толық энергиясы 13,6 эВ тең.Егер оның кинетикалық энергиясы потенциальдық энергиясынан 15%-ке кем болса, кинетикалық энергияның шамасы неге тең.

Есеп немесе сұрақты құрастыру негізі ретінде ақпараттық материалдар географиялық орны (ауданы, пунктің ендігі мен бойлығы, олардың арақашықтығы ) қолданылуы мүмкін.

Есептер мысалдары:

1. Жарық Беларусьте оңтүстіктен солтүстікке дейін (арақашықтығы 510 км), шығыстан батысқа дейін (арақашықтығы 591 км) қанша уақытта жүріп өтеді?

2. Теледидар хабарлары В қаласында ретрансляциясыз қабылдану үшін А қаласының телеорталығындағы таратқыш антенаның биіктігі қандай болуы керек? Қалалар арасындағы арақашықтық s = 342 км тең.

3. Березины өзенінің жоғарғы сағасы (Докшицк ауданы) Жер центріне, оның оның төменгі сағасына қарағанда Речицк ауданында (Жер экваторда полюстерге қарағанда «жуанырақ»). Бұл өзен неліктен "жоғары" ағады?

Тұрғылықты орынның табиғи-климаттық ерекшеліктері (өзендер, көлдер, ормандар, саздар, рельефтің жоғарғы және төменгі нүктелері, температуралық айырмашылықтар, жауын-шашындар, ауа массаларының ауысуы және т.б.). Есептер мысалдары:

1. В Беларусяда 130 жуық су қоймаларыбар, олардағы судың көлемі V = l,34 км³. Су температурасы t₁ = 4°С -тап t₂ = 14°С-қа дейін өзгергенде бір сезондаолар қандай Q жылу мөлшерін жинақтайды.

2. Неліктен Минск жоталарында Полесья ойпаңдарына қарағанда жылына жауатын жауын-шашындар көп болады?

3. Беларустың солтүстік бөлігінде қарағайлы ормандар, ал оңтүстік жағында жапырақты ормандар көп . Жел болғанда олар әртүрлі шулайды. Себебі неде?

өсімдіктер және жануарлар әлемі (өсімдіктер және жануарлардың жоғалып бара жатқан түрлері, тек осы елге ғана қатысты өсімдіктер және жануарлардың түрлері, өздерінің физикалық параметрлері бойынша ерекшеленетін өсімдіктер және жануарлар). Есептер мысалдары:

1. Қандай қоянның құлағы ұзын: Беларуста тұратын ба, әлде сібірдегі ме? Неліктен?

2. Шығырдың жылдамдығы 15 м/с, торғайдікі –36 км/сағ, ал самурырықтікі –600 м/мин. Осы жылдамдықтарды салыстырыңдар.

3. Беларусь жануарларының ішіндегі ең тез жүгірітіні қоян-русак. Оның жылдамдығы ₁ = 60 км/сағ. Дейін жетеді. Жылдамдығы υ₂ = 0,9 мм/с болатын қоңызға қарағанда қоян N неше есе тез жүгіреді?

ел экономикасы (ірі өнеркәсіп объектілері және шығарылатын техниканың (автомобильдер, мотоциклдер, теледидарлар, велосипедтер және т.б) параметрлері, табиғи пайдалы қазбаларды өндіру көлемі, энергетикалық қамтамасыздандырылуы және т.б.)

Есептер мысалдары:

1. ММВЗ-3.1121 толық тиелген мотоциклі толық бензин құйғанда s = 333 км жол жүреді. Егер мотоцикл отын багының сиымдылығы V = 11 л болса, υ = 70 км/ч болғандағы 1 сағаттағы бензин шығынын есептеу керек.

2. Өткен жылдың соңында елде М = 3,6 млн тонна мұнай өндірілді. Оның Е толық энергиясы анықтап, ол толық жанған кездегі бөлінген Q жылу мөлшерімен салыстырыңдар.

3. Қуаты P = 1690 кВт БелАЗ-7521 автомобилі Δt = 20 мин уақыт аралығында қандай А максимал жұмыс атқарады?

халықтың тұрмысы (ұлттық киім, асхана, тұрмыстық ерекше заттар және т.б.).

Есеп мысалдары:

1. Картопты аяздан сақтау үшін ауыл тұрғындары оны алдымен сабанмен, сонан кейін құрғақ топырақпен, сонан соң шіріген жапырақтармен жабады.

Неліктен осындай материалдар қолданылады?

2. Белоруссия селоларында жаңа сауылған сүтті ыдысқа құйып, құдыққа түсіріп қояды. Неге осы жағдайда қаймақ жақсы түседі?

Спортсмендердің спорттық жетістіктері (массаның, ұзындықтың, уақыттың өлшем бірлігінде жасалған олимпиадалық есептер).

Есептер мысалдары

1. Олимпиада чемпионы (Афины, 2009) Юлия Нестеренко s = 100 м ұзындықты 10,93 с жүгіріп өтті. Оның <υ> орташа жүгіру жылдамдығын табыңдар.

Почему для подготовки косы к скашиванию травы отдают предпочтение «клепанию» лезвия косы ударами молотка, а не оттачивают его на точильном кругу?

2. Белоруссия тарихында ең бірінші ауыр атлетикадан олимпиада чемпионы (Монреаль, 1976) Валерий Шарий, үш көтеру қосындысы бойынша m = 527,5 кг көтеріп рекорд жасады. Штанганы көтеру биіктігін һ=2м деп алып, спортсменнің жасаған А жұмысын табу керек.

3. Атақты гир көтергіш Вячеслав Хоронеко демалыссыз Δt = 5 мин уақытта N = 55 рет сол қолымен массасы m = 48 кг гирді көтеріп, әлемдік рекорд орнатты.

Гир орын ауыстыруын h = 0,5 м деп алып, спортсмен қолы бұлшық еттерінің орташа қуаты табыңдар;

Көрнекілікті материалдары бар есептер мысалдары

1. Брест қорғанының мұнарысының биіктігі h = 100 м. Егер сіз тұрған нүктеден мұнара

α = 10° бұрышпен көрінсе,онда сіз мұнарадан қандай s алшақтықта тұрсыз?

2. Мини-трактор Белаpyc-0,8BS (m = 125 кг) салмағы Р₁ мен Беларус-2822 (М = 14000 кг) Трактор салмағы Р₂ салыстырыңдар

жүктеу 1,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11