Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «химия есептерін шығару әдістемесі»

Тәжірибелердің нәтижелерін қорытындылап, теориялық және практикалық матрицаларымызды салыстырғаннан кейін, қай сынауыққа қандай зат құйылғанын айта аламыз. 1-сынауықтағы зат индикаторға әсер етпеді, яғни сірке қышқылы емес, бромды суды (немесе калий перманганаты ерітіндісін) түссіздендірді, күміс нитратының аммиактағы ерітіндісін өзгертпеді. Теориялық матрицамен салыстырсақ бұндай нәтиже алкенге (гексенге) тән көрінеді. Яғни, бірінші сынауыққа гексен құйылған. 2-сынауықтағы зат әмбебап индикатор қағазының түсін өзгертті, бұл сынауыққа сірке қышқылының ерітіндісі құйылған деп қорытынды жасауымызға болады. Бұл сынауықтағы зат анықталды, әрі қарай тәжірибеге қоспаймыз. 3-сынауықтағы зат индикаторға әсер етпеді және бромды судың (немесе перманганат ерітіндісінің) түсін өзгертпеді, сондықтан бұл зат қышқыл да емес, қанықпаған көмірсутек те емес деген қорытынды жасай аламыз. Олай болса, бұл сынауыққа қаныққан көмірсутек (гексан) құйылған екен. Ал соңғы 4-сынауықтағы зат перманганат ерітіндісін түссіздендіретін қанықпаған көмірсутек болып шықты. 1-және 4-сынауықтардағы қанықпаған көмірсутектерді тек күміс нитратының аммиактағы ерітіндісімен сынағаннан кейін ғана айыра аламыз. 4-сынауықтағы зат пен күміс нитратының аммиактағы ерітіндісі күміс бөле әрекеттескенін көргеннен кейін, бұл сынауыққа гексин-1 құйылған екен деп қорытынды жасауға болады.

2-сынауықта сірке қышқылы,

3-сынауықта гексан,

4-сынауықта гексин.

Қай сынауыққа қандай зат құйылғанын анықтағаннан кейін жүрген химиялық реакция теңдеулерін жазамыз:

СН₃СООН = СН₃СОО^- + Н⁺

С₄Н₉ - СН= СН₂ + Вr₂ С₄Н₉ - СН – СН₂

Вr Вr

Вr Вr

Вr Вr

2С₄Н₉ С ≡ СН + Аg₂О аммиак 2С₄Н₉ С ≡ САg + Н₂О

күміс гексиниді

Берілген

А) Пробиркаға 3-4- тамшы көмірсутек ертіндісін(скипидар) құйып оған, бром суы ертіндісін қосады. Өзгерісті байқаймыз.

В) Пробиркаға 1 мл көмірсутек сұйықтығын құйып, оған 10% калий перманганатының қышқылды ертіндісін құйяды, қоспаны жақсылап шайқайды. Ертіндінің өзгерісін байқаймыз.
Зертханалық-практикалық сабақ2.

Тапсырма:

Таратпа материалдармен жұмыс

1. 
   Көмірсутектер қоспасын ажыратуға сапалық анализге арналған эксперименттік есептерді шешу әдістемесі. Нөмірленген төрт сынауықта гесан, гексен,гесин-1, және сірке қышқылының ертіндісіберілген.Әр заттың қай сынауықта екендігін анықтау керек.
   

3. 
   Органикалық қосылыстарды сапалық анықтау кестесін құрастыр.
   

1. 
   Ерыгин Д.П., Шишкин Е.А. Методика решения задач по химии. - М.: Просвещение, 1989 - 173 с.
   
2. 
   Хомченко Г.Г., Хомченко И.Г. Задачи по химии. -М.: Высшая школа, 1987 - 238 с.
   
3. 
   Лабий 10.М. Решение задач по химии с помощью уравнений и неравенств. - М.: Просвещение, 1987. - 80 с.
   
4. 
   ТемірболатоваӘ.Е.Химия есептері мен жаттығуларының жинағы. Алматы:Рауан,2000.96б
   
5. 
   БекішевК.Б. Химия есептері (оқу құралы)Алматы. «Білім».2007ж
   
6. 
   Усманова М.Б.,Сақариянова К.Н. Химия сандық есептер шығару әдістемесі Алматы «Атамұра» 2004
   

Оттекті органикалық қосылыстарға (спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдары ) арналған эксперименттік есептерді шешу әдістемесі.

Жұмыс №2 Альдегидтерді анықтау

1 мл 1% мыс купоросы ертіндісіне 1 мл 10% натрий гидроксиді ертіндісін қосамыз. Түзілген көк тұнбаға 1мл 1% формальдегид ертіндісін құямыз , пробирканы қыздырамыз .Өзгерісті байқаймыз
Жұмыс №3 Спирттерді анықтау

А) Фарфор чашкасына бор қышқылын, оның үстіне бірдей мөлшерде әтил спиртінің бірнеше тамшысын араластырамыз. Шыны таяқшаны қоспаға батырып, шыны таяқшаны спирт шамына ұстағанда, жасыл жалын байқалады.

В) Глицерин мен гликоляттарды анықтау үшін 1 мл 1% мыс купоросы ертіндісіне 1 мл 10% натрий гидроксиді ертіндісін қосамыз. Түзілген көк тұнбаға 1мл глицерин ертіндісін құямыз. Қоспаны жақсылап шайқағанда ашық көк түс пайда болады.

0,5 мл 5% фенол ертіндісіне 1-2 тамшы 1% темір хлоридінің (ІІІ)ертіндісін қосады. Ертінді күлгін түске боялады. Оған сүт қышқылын қосқанда ертінді сары - жасыл түске ие болады.

Стрептоцид дәрісі п-аминобензол сульфо қышқылының амиді болып табылады. Пробиркаға бір түйір стрептоцид салып, оны 2н тұз қышқылымен ерітеді. Алынған ертіндіге 1-2 тамшы натрий нитритінің ертіндісін қосады. Басқа пробиркаға α-нафтол және 2-3 тамшы 2н натрий гидроксидінің ертіндісін араластырады. Екі пробиканы біріне бірін қосқанда қызыл- сары түс пайда болады.

1. 
   Нөмірленген төрт сынауықта фенол, сірке қышқылы , сірке альдегиді және глицерин ерітіндісі берілген. Әр заттың қай сынауыққа құйылғанын анықтаңдар.
   

Студенттердің өздік жұмыстары (СӨЖ) –студенттерде өзбеттерімен білім алуына және дамуына қол жеткізетін ,сын тұрғысынан ойлау дағдыларын қалыптастыратын әрекеттің түрі. СӨЖ теориялық материалдарды интернет, компьютер сыныбы арқылы ,кітапхана жүйесімен жұмыс жасау арқылы дәрістерге,зертханалық сабақтарға, коллоквиумдарды тапсыруға ,СӨЖ тақырыптары бойынша конспект жазуға дайындыққа бағытталған, аудиториядан тыс жұмыстар . СӨЖ жоспарларында сұрақтары көрсетілген. СӨЖ оқытушы көрсеткен тақырыпқа , мерзіміне, формасына сәйкес толық көлемде тапсырылуы керек.

Пайдаланған әдебиеттер

1. 
   Химия:Жалпы білім беретін 11-сыныбына арналған оқулық / Ә .Темірболатова ,
   

2. 
   Химия:Жалпы білім беретін 10-сыныбына арналған оқулық /Н.Н.Нұрахметов, К.Б.Бекишев, Н.Н.Заграничная. Алматы : «Мектеп» баспасы ,-2005. -
   
3. 
   Химия:Жалпы білім беретін 9-сыныбына арналған оқулық /И.Нұғыманов , Р.Жұмаділова , Ж.Кембебаева . Алматы : «Мектеп» баспасы ,-2005. -
   
4. 
   Химия:Жалпы білім беретін 8-сыныбына арналған оқулық /Н.Н.Нұрахметов, К.Сарманова ,К.Жексембина Алматы : «Мектеп» баспасы ,-2005. -176б
   
5. 
   ТемірболатоваӘ.Е.Химия есептері мен жаттығуларының жинағы. Алматы:Рауан, 2000. 96б
   
6. 
   БекішевК.Б. Химия есептері (оқу құралы)Алматы. «Білім».2007ж
   
7. 
   Усманова М.Б.,Сақариянова К.Н. Химия сандық есептер шығару әдістемесі Алматы «Атамұра» 2004
   
8. 
   Ерыгин Д.П., Шишкин Е.А. Методика решения задач по химии. - М.: Просвещение, 1989 - 173 с.
   
9. 
   . Хомченко Г.Г., Хомченко И.Г. Задачи по химии. -М.: Высшая школа, 1987 - 238 с.
   
10. 
    Лабий 10.М. Решение задач по химии с помощью уравнений и неравенств. - М.: Просвещение, 1987. - 80 с.
    
11. 
    Кузьменко Н.Е., Еремин В.В. 2400 задач по химии для школьников и поступающих в вузы. - М.: ДРОФА, 1999 - 560 с
    
12. 
    Польские химические олимпиады. Под. ред. С.С.Чу-ранова. Изд. ңМирң. - Москва, 1980 - 530 с.
    
13. 
    Чуранов С.С. Химические олимпиады в школе. -М.: Просвещение, 1982. -191 с.
    
14. 
    Сорокин В.В., Загорский В.В., Свитанько И.В. Задачи химических олимпиад. Под ред. Е.М.Соколовской. Изд. МГУ, 1989 - 253 с.
    
15. 
    Свитанько И.В. Нестандартные задачи по химии. -М.: МИРОС, 1995 - 80 с.
    
16. 
    Нұгманов И. Есептер жинағы. Алматы.2001
    
17. 
    Ерыгин Д.П. Шишкин Е.А. Методика решения задач по химии. М., Просвещение. 1989
    
18. 
    Цитович Методика решения задач по химии.М.,Просвещение. 1989
    
19. 
    Бекішев Б . Химиядан есептер шығару. Алматы.2001
    
20. 
    Адамович Т.П. и др. Сборник олимпиадных задач по химии. –Минск:1980.
    
21. 
    Гаврусейко Н.П. Сборник самостоятельных и контрольных работ по химит. - Минск.1983.
    
22. 
    Гольдфарб Я.Л. и др. Сборник задач и упражнений по химии: Учеб.8-11 кл. ср.шк.- .: Просвещение,1987.
    
23. 
    Грученко Г.И., Кайгородова Г.А. Обучение учащихся решению расчетных задач по химии.- Смоленск,1984.
    
24. 
    Гузей Л,С., Лунин В. В. Сборник задач по общей химии с производственным содержанием. –М. Высшая школа,1977.
    
25. 
    Глориозов П,А,. Рысс В.Л.Проверочные работы по химии,-М. Пр. 1986.
    
26. 
    Дайнеко В.И. Как научить школьников решать задачи по органической химии.М.-Пр. 1987.
    
27. 
    Иванова Р.Г., Осокина Г.И. Изучение химии в 9-10 классах.-М., Просвещение.1983.
    
28. 
    Иванова Р.Г., Черкасова А.М. Изучение химии в 7-8 классах.-М., Просвещение.1983.
    
29. 
    Колягин Ю.М., Оганесян В.А. Учись решать задачи. –М.: Просвещение.1983
    
30. 
    Лабий Ю.М. Решение задач по химии с помощью уравнений и неравенств.-М.: Просвещение.1987
    
31. 
    Магдесиева Н.Н., Кузменко Н.Е. Учись решать задачи по химии,-М.: Просвещение.1987.
    
32. 
    Потапов В.М., Чертков И.Н. Проверь свои знания по органической химии. .-М.: Просвещение.1979.
    
33. 
    500 задач по химии. .-М.: Просвещение.1981.
    
34. 
    Середа И.П. Конкурсные задачи по химии.- Киев: 1984.
    
35. 
    Суровцева Р.П., и др, Задания по химии для самостоятельной работы учащихся. .-М.: Просвещение.1987
    
36. 
    Фридман Л.М. Турецкий Е.Н. Как научиться решать задачи. .-М.: Просвещение.1984.
    
37. 
    Хомченко Г.П, Задачи по химии для поступающих в вузы. .-М.: Просвещение.1986.
    
38. 
    Чуранов С.С. Химические олимпиады в школе.-М.: Просвещение.1982.
    
39. 
    Когисов С.М. Сапалық есептерді шығарудың әдістері. Ақтөбе, 2006,
    

0. 
   ЕМТИХАН СҰРАҚТАРЫ.
   

1. 
   Химиялық есептердің жүйесі , оның химия курсындағы
   

2. 
   Химиялық есептің екі бөлімі.Химиялық есепті талдау
   
3. 
   Химиялық есепті шығаруда физикалық және математикалық
   

4. 
   Химиялық есептерді шығарудың графикалық әдістері
   
5. 
   Химиялық есептерді шығаруда қолданылатын негізгі әдістер
   
6. 
   Алгебралық әдіспен есеп шығару
   
7. 
   Оқушыларды есеп шығартуға, үйретуге байланысты студент-
   

8. 
   Есеп шығартуға үйретудің әдістемелік принциптер
   
9. 
   Химия сабағында сандық есептерді пайдалану әдістемесі
   
10. 
    Химиялық есептерді шығару арқылы оқушылардың білімдері
    

11. 
    Тотығу-тотықсыздандыру реакциялары, түрлері, теңестіру әдістеріне байланысты есептер шығартуға үйретудің әдістемесі
    
12. 
    «Тұздар гидролизіне », «Ертіндідегі иондық тепе-теңдіктер». тақырыбына есептер шығару әдістемесі
    
13. 
    Электролит ертінділерінің электролизіне есептер шығару әдістемесі
    
14. 
    Химиялық термодинамика бойынша есептеулер
    
15. 
    Химиялық кинетика бойынша есептеулер
    
16. 
    Химиялық реакция тендеулері бойынша жүргізілетің есептеулердің жалпы әдістемесі.
    
17. 
    Ерітінді дайындауға байланысты есептеулер
    
18. 
    Ерітінділердің концентрацияларын өрнектеудің өртүрлі өдістерін пайдаланып есеп шығару өдістемеі: массалық үлес, көлемдік үлес, молярлық үлес, молярлық концентрация, эквиваленттің молярлық концентрациясы, моляльдық концентрация жөне олардың бірінен біріне көшу.
    
19. 
    Химиялық формулалар бойынша есептеулер.
    
20. 
    Белгісіз заттың формуласын табу әдістеріне арналған есептер
    
21. 
    Газ заңдарына арналған есептерді шешу өдістемесі.
    
22. 
    Химияның негізгі стехиометриялық заңдары және химиядағы сандық есептеулерге қолдану әдістемесі.
    
23. 
    Бағдарлама бойынша оқушыларды 8-9 сынып есептерін шығартуға үйретудің әдістемесі
    
24. 
    Бағдарлама бойынша оқушыларды 10-11 сынып есептерін шығартуға үйретудің әдістемесі
    
25. 
    Органикалық химия курсы бойынша есептер шығартуға
    

26. 
    Есептерді талдап, шығарту арқылы студенттердің ой - өрісін
    

27. 
    Курделі есептерді шығарудың әдістері
    
28. 
    Тәжірибелік есептерді шығару әдістемесі