2 ДәрісТЕР
Дәріс – оқу сабақтарының формаларының бірі, пәнде айтылған теоретикалық сұрақтарды логикалық тұжырымда қарастыру.
Модуль 1. Ғылыми зерттеудің әдістемесі. Зерттеу бағытын таңдау
№ 1 дәріс.
Дәрістің тақырыбы: Кіріспе. Негізгі түсініктер мен анықтамалар
Дәріс жоспары:
1 Кіріспе.
2 Негізгі түсініктер мен анықтамалар.
Бүгінгі таңда өндірістің тікелей итеруші күшіне айналған ғылымда ғылыми ‑ техникалық ревлюцияның мәні күннен – күнге артуда.
Ғылым — жаңа білім алып, оны қолдануға бағытталған интеллектуалдық қызыметкер:
- технологиялық, экономикалық, қоғамдық, гуманитарлық проблемаларды шешу;
- ғылым, техника және өндірісті бір жүйе ретінде қамтамассыз ету.
Үлкен машина өндірісінің пайда болуы ғылымды өндірістің өзінің белсендіфакторына айналдырады. Ғылыми – техникалық революция жағдайында ғылымның түп тамырымен өзгеруі болды. Мұнда ғылым тек техниканы меңгеріп, соның деңгейіне жетуді ғана мақсат еткен жоқ, ол одан асып кетті. Саясаттануда, басқаруда, білім жүйесінде және материалдық өндірісте ғылымың қажеттілігі, басқа қызыметтерден қарағанда ғылымның даму жылдамдығын арттырды.
Ғылымның жіктелуі. Маркс бойынша келесідей жіктейді: техникалық, табиғи, қоғамдық және философия болып бөлінеді. Бұл жіктелудің негізіне материалдық әлемнің негізін зерттейтін барлық ғылымдар жатыр.
Ғылымды жіктеу проблемалары – барлық ғылыми білімің құрылымының проблемалары. Қазіргі заманғы ғылымның жіктелуі дифференциалдық және интегралдық болып бөлінуі.
Техикалық ғылымдарда табиғи денелердің мақсатты түрленуі деген жүйелік білім бар. Ғылыми техникалық білімді қосуға бағытталған алғашқы қадамдар Энгельсте көрінген жүйелеу және жіктеуден көрінеді. Одан әрі аталған жіктелу даму мен бірігуге алып келінді.
Ғылымның даму кескінін тереңірек қарастырмай жатып, біз «таза түрде» ғылыми білімнің жүйесі ретінде ғылымның дамуының басты тенденциясын анықтамақ боламыз. Әрине, шынайы келгенде барлық тенденциялар бір – бірімен бірігуі мүмкін. Қазіргі заманғы негізгі тенденцияға дифференциалдық дамудан интегралдық дамуға айалуы жатады. Ғылым даму классификациясына фукционалдылықтан субстраттыққа айналуы тән. XVI...XVII ғғ бастап ғылымның дамуы затпен емес, қозғалыс формасымен немесе зерттелетін заттың жеке жақтарынан ерекшеленді.
Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1 «Ғылым» пәні дегеніміз не?
2 Ғылым қалай жіктеледі?
№ 2 дәріс.
Дәрістің тақырыбы: Ғылыми зерттеу (ҒЗ) негіздері.
Дәріс жоспары:
Ғылыми зерттеу бағыттарын таңдау.
Ғылыми тақырыптарды таңдау көзі.
Ғылыми-зерттеу жұмыстарының кезеңдері.
Ғылыми зерттеу бағыттарын таңдау.
Ғылыми зерттеудің мақсаты – жанжақтылық, объектісі, үрдісті және құбылысты тыңғылықты зерттеу; оның құрылымын, байланысын және қатынасын ғылымда жетілдірілген принциптер мен меңгеру тәсілдері негізінде, сонымен қатар адам үшін қажетті нәтижелерді алу және өндіріске (тәжірибеге) енгізу.
Кез-келген ғылыми зерттеу өзінің объектісі мен пәніне ие. Ғылыми зерттеу объектісі - материалды немесе өзіндік жүйесі болып табылады. ҒЗ пәні бұл жүйенің құрылымы, жүйе ішіндегі және одан тыс элементтердің бір-біріне әсерінің заңдылықтыры, дамуы әртүрлі қасиеті, сапа және тағы басқа заңдылықтар.
ҒЗ қоғамдық өндіріспен байланыс түрі бойынша және халық шаруашылығы үшін маңыздылық дәрежесімен, тұтас мақсатта белгіленуімен; қаржыландыру көзімен және зерттеу ұзақтылығымен жіктеледі.
Тұтас мақсатты белгілеу бойынша ғылыми зерттеудің үш түрін ажыратады: іргелі (фундаменталды), қолданбалы және жетілдіру.
Іргелі зерттеу жаңа құбылысты зерттеуге және алуға, табиғаттың заңдылықтарын, зерттеудің жаңа үрдістерін жасауға бағытталған. Бұның мақсаты болып, қоғамның ғылыми білімін кеңейту табылады.
Қолданбалы зерттеулер табиғаттың заңдарын жаңа құралдар мен әдістер жасау үшін және бар құралдарды одан ары жетілдіру үшін бағытталады. Мақсаты болып – іргелі зерттеу нәтижеснде алынған ғылыми білімді адамның тәжірибелік шығармашылығында қалай қолдану керектігі жайында.
Қолданбалы зерттеу нәтижесінде ғылыми түсінік негізінде техникалық түсінік қалыптасады. Қолданбалы зерттеу ізденіс ғылыми-зерттеу және тәжірибелі- құрастыру болып үшке бөлінеді. Іргелі және қолданбалы зерттеу нәтижесінде жаңа ғылыми және ғылыми техникалық ақпарат қалыптасады.
Әр ғылыми зерттеу жұмысын нақты бір бағытқа жатқызуға болады. Ғылыми бағыт ғылым немесе ғылыми кешені негізінде түсіндіріледі, яғни зерттеу жүргізілетін төңірігіне байланысты. Осыған байланысты: техникалық, биологиялық, әлеуметтік, физика-құрылымдық, тарихи және тағы басқа ажыратылады.
Техникалық бағытқа – техникалық-жылудинамика төңірігіндегі зерттеуді; биологиялық бағытқа – биохимиялық немесе гендік инженерия төңірегіндегі зерттеуді жатқызуға болады. Сонымен ғылыми бағыттың негізгі арнайы ғылым немесе арнайы ғылымдар қатары саналады.
Ғылыми зерттеудің құрылымдық бірлігі болып кешенді мәселелер табылады: мәселелер, тақырыптар және ғылыми міндеттер. Кешенді мәселе өз алды мәселенің өзіндік құнын көрсетеді, бір мақсатта біріккен; мәселе бұл күрделі теориялық және тәжірибелік тапсырманың өзіндік ұйлесімділігі, олардың шешімі қоғамда жетілдірілген мәселе әлеуметтік аумақта, ұлттық, салалы, салааралық болуы мүмкін. Бұл пайда болған тапсырманың аумағына байланысты. Сонымен ғылым – табиғат туралы, қоғам туралы және ойлау қабылеті туралы жаңа білім алуға бағытталған зерттеу жұмыстарының аймағы. Қазіргі қоғамда ғылым мен техниканың әсері өте жоғары. Ғылым нарықтық экономика жағдайында қоғамдағы өндіргіш күшке айналды. Ғылыми-техникалық прогресс өнеркәсіптің бар саласында – медицинада, транспортта, байланыста, тұрмыста-үлкен өзгертуші күшке айналды. Ғылымды жіктеу – олардың өзара байланысын белгілі принциптер негізінде көрсету, олар зерттейтін материалдық өмірдің объектілерін анықтау. Мысалы, техникалық, табиғаттану, қоғамдық және философиялық ғылымдар.
Ғылыми тақырыптарды таңдау көзі.
Ғылыми зерттеудің тақырыбы мәселенің құрама бөлігі болып табылады. Тақырып бойынша зерттеу нәтижесінде мәселенің бір бөлігін қамтитын ғылыми сұрақтың нақты шеңберінде жауап алады.
Достарыңызбен бөлісу: | 
