1-сурет. 2- сурет.
Компонент қасиеттерінің негізгілерін қарастырайық.
Name қасиеті (Tcomponent Name типті) компонент атын көрсетеді. Әр жаңа типке автоматты түрде оның аты және нөмірі меншіктеледі. Мысалы: Form1, Form2, Button1, Edit2, Label1 т.с.с.
Caption қасиеті (Tcaption типті) компоненттің тақырып жолынан тұрады. Ол символдық (String) типті болады. Мысалы: Button1. Caption:=’Батырманы шерт’; Form1.Caption:=’Калькулятор';
Text қасиеті (Tcaption типті) компонентке байланысты жолдан тұрады. Бұл қасиет мәні компонент мазмұны болып табылады. Мысалы: Edit1.text:=’Студент’; Memo1.Text:='Блокнот';
Enabled қасиеті (Boolean типті) компонент белсенділігін анықтайды. Егер қасиет мәні true (ақиқат) болса, онда компонент белсенді, ал false (жалған ) болса, онда компонент белсенді емес. Мысалы: Edit1.Enabled:=false; Button1.Enabled:=false; болса Edit1- дегі мәтінді өзгерту және Button1 батырмасын шерту мүмкін емес.
Color қасиеті (Tcolor типті) компонент фонының түсін анықтайды.
Оның мәндері: clRed (қызыл), clAqua (ашық- көгілдір), clBlue (көк), clGreen (жасыл), clYellow (сары), clWhite (ашық), clFuchcia (күлгін) т.б.
Мысалы: Edit1.Color:=clLime;
Edit1.Font.Color:=clMaroon; {компоненттің фон түсі ашық жасыл, қаріп түсі қоңыр (каштан) түспен боялады}
Visible қасиеті (Boolean типті) компоненттің көрінуін басқарады. Егер қасиет мәні true болса, онда компонент экранда көрінеді, керісінше жағдайда көрінбейді.
Мысалы: Edit1.Visible:=false; Button1.Visible:=true;
Font қасиеті (TFont типті) компоненттегі мәтін қарпін анықтайды. TFont класы қаріп параметрін басқаруды жүзеге асыратын келесі қасиеттерден тұрады.
Name (TFontName типті) – қаріп атын анықтайды.
Мысалы: Label1.Font.Name:=’Arial’; Edit1.Font.Name:=’KZ Decor’;
Size (Integer типті) – қаріп өлшемін пунктпен береді.
Height (Integer типті) – қаріп өлшемін пикселмен береді.
Мысалы: Label1.Font.Size:=18;
Color (TСolor типті) – мәтін түсін береді.
Мысалы: Label1.Font.Color:=clRed;
Style (TFontStyle типті) – қаріп стилін орнатады және төмендегі мәндерді қабылдайды.
fsItalic-көлбеу қаріп (курсив)
fsBold- жартылай қою қаріп (жирный)
fsUnderline- асты сызылған (подчеркнутый)
fsStrikeOut- үсті сызылған (перечеркнутый)
Мысалы: Label1.Font.Style:=[fsBold]; Edit1.Font.Style:=[fsBold, fsItalic];
Object Pascal программалау тіліндегі шартты оператордың жазылу форматы Турбо Паскальдағы шартты командаға ұқсас. Оның форматы:
If <шарт> Then <1-оператор> Else<2-оператор>
Мысалы: If (x>=0) and (x<5) then y:=x*x else y:=1/x;
Мысал1. [1,20] аралығынан кездейсоқ берілген үш санның нешеуі жұп екенін анықтайтын қосымша жасаңдар. (17- сурет)
17- сурет.
Шешуі: “Толтыру” және ”Есептеу” батырмасының кодтары төмендегіше болады:
var n: integer;
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.dfm}
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
begin
randomize;
Edit1.Text:=inttostr(random(20));
Edit2.Text:=inttostr(random(20));
Edit3.Text:=inttostr(random(20));
end;
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);
begin
n:=0;
if strtoint(Edit1.Text) mod 2=0 then inc(n);
if strtoint(Edit2.Text) mod 2=0 then inc(n);
if strtoint(Edit3.Text) mod 2=0 then inc(n);
edit4.Text:=inttostr(n);
end;
Әдебиеттер: [1]-[7], қ[1]-[5] ,[1] 77-80 бет.
3- апта
1 кредит сағат.
Тақырыбы: Форма және оның сипаттамасы. Модальды форма. Delphi-дегі ақпараттық терезе.
Дәріс мазмұны:
1. Форма және оның сипаттамасы
2. Кездейсоқ сандар генераторы.
3. Модальды форма оның ерекшелігі.
4. AboutBox ақпараттық терезе.
Форманы көрсету, жасырудың Show, Hide әдістері. Форманы жасаудың OnCreat оқиғасы. Форманы экранда көрсетпеудің Visible қасиеті. Форманы жабудың Close, форманы жоюдың Free әдістері. Форманы экрнда бейнелеудің WindowState қасиеті. Форма шартбелгісін өзгертудің Icon қаситеі.
Font қасиеті. Оның ішкі қасиеттері: Name (TFontName типті), Size (Integer типті), Size (Integer типті), Height (Integer типті), Color (TСolor типті), Style (TFontStyle типті).
Style қасиетінің мәндері.
Компоненттердің қасиеттері: Cursor, Hint, Top,Left, Width,Height.
Delphi-де кездейсоқ бүтін сандармен жұмыс істеуге болады. Ол үшін кездейсоқ сандарды шығарудың Random() функциясы қолданылады. Әр орындатқанда уақыт өтуіне байланысты әр түрлі кездейсоқ бүтін сан шығару үшін кездейсоқ сандар генераторы іске қосылады. Ол Randomize стандарт функциясы арқылы жүзеге асырылады.
Берілген [a,b] аралығындағы кездейсоқ бүтін санды шығару үшін функция былайша жазылады: Random (b-a)+a;
мысалы: [10,50] аралығындағы кездейсоқ бүтін санды шығару үшін функцияның жазылуы: random (40)+10;
Мысал2: Жоғарыдағы екі енгізілген санның қосындысын табатын программаны компьютер арқылы кездейсоқ алынған екі санның қосындысын табуға өзгертуге болады.
Онда жобаның интерфейсі былайша болады.
11- сурет.
Edit1 және Edit2 компоненттеріне 1-ден 100- ге дейінгі кездейсоқ бүтін сандарды толтыруды орындайтын BitBtn1 батырмасының коды төмендегіше болады:
procedure TForm1.BitBtn1Click(Sender: TObject);
begin
randomize;
Edit1.Text:=IntToStr(random(100));
Edit2.Text:=IntToStr(random(100));
end;
Нәтижені шығаратын BitBtn2 батырманың коды 1-мысалдағыдай болады.
Форма модальды деп аталады, егер ол берілген қосымшаның кез- келген басқа формасына көшу үшін жабылу қажет болса. Дельфиде модальды сұқбат форманың мысалы болып AboutDelphi сұқбат терезесі саналады.
Модальды формада Show және ShowModal әдісі қолданылады.
Қосымша туралы ақпарат бейнелеудің AboutBox ақпараттық терезеcі қолданылады. AboutBox ақпараттық терезеcінің процедуралары.
Әдебиеттер: [1]-[7], қ[1]-[5]
3- апта
2 кредит сағат.
Тақырыбы: Checkbox, radiobutton компоненттері.
Дәріс мазмұны:
1. Checkbox компоненттері, қасиеттері.
2. Radiobutton компоненттері, қасиеттері.
Delphi тілінде берілген бірнеше пункттен біреуін немесе бірнешеуін таңдауға мүмкіндік беретін айырып- қосқыштар қолданылады.
RadioButton компоненті қызметі басқа батырмалардың қызметімен байланысты болатын тәуелді батырма болып табылады. Жеке бір радиобатырманың мағынасы жоқ, олар топта бір- бірімен байланысты қолданылады. Біреуі таңдалғанда, екіншісі автоматты түрде айырылады.
Компонент қасиеттерін қарастырайық.
Caption қасиеті батырма жанында шығатын жазудан тұрады. Alignment қасиеті жазудың батырманың қай жағынан шығатынын анықтайды. Оның мәндері: taLeftJustify- сол жақтан, taRightJustify- оң жақтан (қалыпты жағдайда). Checked қасиеті бұл батырманың қолданушы арқылы таңдалғанын немесе таңдалмағанын көрсетеді. Оның мәні true болса, батырма таңдалған, false болса- таңдалмаған.
CheckBox компоненті жалаушалы индикатор немесе басқаларға тәуелсіз ауыстырып- қосқыш батырма болып табылады. Ол қосымшада қолданушы қандай да бір опцияны қосу немесе айыру үшін қолданылады. Бұл компоненттің қасиеттері де RadioButton компонентіндей.
М ысал2. Тестілеу программасын жасаңдар. (18- сурет)
Шешуі: Батырма кодтары:
var k,n,s :integer;
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.dfm}
{“Ok” батырмасының коды }
Достарыңызбен бөлісу: | 
