Дәріс № 2. Машина сенімділігінің негізгі теориясы

Дәріс жоспары:

1. Машиналардың сенімділігі.

2. Сенімділік теориясының негізгі түсініктері мен терминдері.

Машина мен олардың жұмыс істеу шартын анықтау үшін, алдымен МЕСТ 27002-83-те берілген ұғымдармен танысқан жөн. Көрсетілген стандартта берілген ұғымдарды 4 топқа бөліп қарастырған тиімді. Олар біріншіден есепке алушы зат, объект, екіншіден сол объектінің жағдайлары, үшіншіден олардың қасиеттері мен ерекшеліктері және соларды анықтайтын көрсеткіштер.

1. Машиналардың сенімділігі деген не? 2. Көрсетілген стандартта берілген ұғымдарды қандай топқа бөліп қарастырған тиімді? 3. Бұйымдар, заттарға не жатады? 4. Бұйымдар элементіне не жатады? 5. Ремонттауға келетін бұйымдарға не жатады? 6. Ремонттауға келмейтін бұйымдарға не жатады? 7. Жөнделген немесе қалыпқа келтірілген деп нені айтады? 8. Жөнделмеген немесе қалыпқа келтірілмеген деп қандай сәйкестігін айтады? 9. Істен шығу, бұзылуы деп нені айтады?

А.Е. Проников. Надежность машин,-М.: Машиностроение,1978.

Соколов В.И. Основы расчета и конструирования машин и аппаратов пищевых производств. - М.: Колос, 1992. – 399 с.

Харламов С.В. Практикум по расчету и конструированию машин и аппаратов пищевых производств. – Л.: Агропромиздат. Ленинградское отд-ние, 1991. – 256 с.

В.М. Соколов. Основы расчета и конструирования деталей и узлов пищевого оборудования. - М.: Машиностроение,1970. – 422 с.
Дәріс № 3. Берілістердің тозу ерекшеліктері.

Дәріс жоспары:

1. Тісті берілістердің тозуы.

2. Буынтықты берілістердің тозуы.

3. Шынжырлы берілістердің тозуы.
1. Эксплуатация процесі кезінде тісті дөңгелектерде келесідей кемшіліктер бар: жұмыстық профильдің тозуы, тістердің сынуы, немесе ступицаларда беттік жағының майысуы және тағы басқалар.

Тісті берілістің тозуын анықтау үшін оны бөлшектейді. Біліктен тісті дөңгелектерді шешу қажет емес. Бөлшектерді жуып, құрғақ болғанға дейін сүртеді. Тістердің тозу шамасын анықтау үшін: сыртқы бакылаудан және штангентісөлшегішпен өлшейді немесе штангенциркульмен тістің қалыңдығының азаюы бастапқы шеңберден 0,15 мм дейін қабылданады, ал жауапты берілістерге 0,55 мм модуль жатады.

Үгітілген және сынық тістерді эксплуатация берілісі рұқсат етілмейді.

А) штангентісөлшегішпен тістің өлшенуі;

Б) сваркілеу арқылы тістің қалпына келтіру;

В) мыс шаблондар бойынша балқыту арқылы тістерді қалпына келтіру;

Г) қондырғы арқылы тісті қалпына келтіру;

Д) шаблонды тісті профилмен бақылау.

Кішкентай модульмен тозған беріліс бөлшектерді қалпына келтірілмейді, оларды жаңа бөлшектермен алмастырады. Кейбір жағдайларда үлкен диаметрлі тісті дөңгелектерді қалпына келтіреді.

Қатты тозған, үгітілген және сынық тістерді, диаметрлері түзу тісті цилиндрлердің дөңгелектерін жөндейді, тіске төсем жабдықталады. Төсемді винтпен немесе пісіру арқылы жонады. Сонымен қатар жуан қабатты электродтарды пайдаланып, тістерді электродоғалы пісірумен шаблонға орналастырады. Пісіруден кейін дөңгелекті ыстық құмда суытады. Фрезерлерді немесе тісті кескіш станоктарда өңдейді, осыдан қалған тістерді қанмен немесе модульді шаблон арқылы тістің профилін бақылайды болатты тегершіктерді жоғары жілікті тозған цементпен нығайтып қатырады.

Жоғары модульді шойынды тегершіктердің тістерін ввертыш қондырғы арқылы жөнделеді. Сынған жерлердің дөңгелектерін кеседі, пайда болған бет жағындағы тістердің өстерінен бұрғымен шеңбер жасалынады, оның ішіне болатты шпилькаларды бұрайды, тістің биіктігімен кесімді де, металға балқытады. Жоғарыда атап өткен әдістер бойынша өңдеу жүргізіледі.

Тісті дөңгелектің эталонмен салыстырып егейді. Қалпына келтірген тістердің размерлерін штангентісөлшегішпен немесе штангентісөлшегішпен тексереді, тістердің қадамдарын және профилдерін шаблон арқылы бақыланады. Тісті берілісті үйкелеп өткеннен кейін 2.....3 сағатқа жүктемесіз, 2....3 сағат жүкпен тексереді. 50 индустриалды маймен майланады. Тісті берілістің эксплуатациясы қарапайым.

Сапалы және тісті дөңгелектерін өңдеу, бөлшектердің берілістерін дұрыс жинауын қамтамасыз ету. Сонымен қатар біліктердің өстері паралель болуы керек, ал өс аралықта тістердің қалыпты ұстауын жетілдіру керек. Тісті дөңгелектер тіс өстік шектерден жоғары болуы мүмкін, мысалы біліктердің клеткаларының тербелуі 0,03 т немесе болмауы керек.

Тісті дөңгелектердің дұрыс жалғануы жанасу нүктеден анықталынады. Жанасу нүктесі тісті дөңгелектердің айналуынан алады, тістің біреуін жұқа қабатпен бояу жағылады, жұмыс істегенде тіс екінші тісті дөңгелекке із қалдырады.

Қалыпты жалғану мынандай жағдайларда сипаттайды жанасу нүктесі тістің ортасында орналасады 50…...60% биіктікті алады, тістің аудандық беттік жағының еті 55……75% тістердің өлшеніп анықталынады, шестерня тістердің арысына қорғаныс пластиналар немесе алюминий фольгасын қояды, екі индикаторлы сағатты, типтің көмегімен жасалынады. Тісті берілістің дөңгелектерін жинағанда балға арқылы престейді орташа дөңгелектің өс аралық қашықтығы 320…..500 мм дейін, біліктердің өстерінің қашықтығы + 16 мин диаметрдің жартысына тең болу керек.

2. Буынтықты берілісте ең бірінші дөңгелектер тозады. Оны көбінесе ауыстырады. Үнемдеу жағдайда түсті металдан 2 құралған биметалды шестернялар жасалынады. Шестернялардың ступицалары шойыннан, ал венецтары қоладан жасайды. Биметалдардың шестерняларын венецтарын жөндегенде тістерді егейді, кертіктерді алады жаңа венецтарды компрестейді, тістерді кесіп тегістейді қалыпты жұмыста буынтықты берілістің жанасу нүктесі. Буынтықты дөңгелектің тісінде орналасады. Жөндеу зауыттарда тісті және буынтықты берілістердің бөлшектері арнайы стендтарда сыналады, жанғануының дұрыстығы және соғылуы бөлшектердің эталонмен салыстырады, мысалы ұршық эталонмен және инфотордың шестернясының эталонымен салыстырады.

3. Шынжырдың және шынжырлы берілістердің жұлдызшалардың тозуының кесірі себеп ол жұлдызшалардың паралель өстерінің бұзылуы, біліктердегі өстерінің шығуы шынжырлардың тозуы немесе жонуы, берілістің жұмыс істеуі жоғары температурада болуы мысалы: сопаның майдан және тағы басқа шынжырлардың беруінің әлсіреуі тістердің бұзылауынан төзуінен болады. Сонымен қатар шынжырлардың созылып кетуі, жұлдызшалардың ұшып кетуі, берілістердің қатты шуланып, жұмыс істеу нәтижесінде шынжырлардың үзілуі. Шынжырлардың тозуы қадамдардың үлкеюінен сипатталынады және бастапқы шынжырлардың қадамдардың шамасымен білдіреді. Шынжырлардың қадамдары 50 звеноларға тең, ұзындығы е-мен өлшенеді. Орташа қадамдардың температурасы мынандай формуламен анықталынады.

T=(e1-e)/e)*100%

е1, немесе е - 50 звеноларға тең шынжырлардың ұзындығы, мм.

Машина жөндеу технологиялық процестің сұлбасы механизмдерді және олардың түйіндерін машина жөндеу технологиялық процестің сұлбасы бойынша орындалады.

• 
  Тек процестің жөндеу схемасы машинаның сыртысын жуу.
  
• 
  Машиналарды группа, подгруппаға және бөлшектерге бөлінуі.
  
• 
  Бөлшектерді жуу.
  
• 
  Ведомстваларға дефектілерді құру, детальдарды бақылау және сорттау.
  
• 
  Жөндеуге арналған бөлшектер
  
• 
  Бөлшектерді жөндеу
  
• 
  Сапаны бақылау
  
• 
  Группа және подгруппаға бөлу
  
• 
  Группаларды бақылау және сынау
  
• 
  Группаларды бөлу
  
• 
  Машиналарды жасау
  
• 
  Машиналарды сынау және жүргізу
  
• 
  Бояу
  

Жөндеу цехына келіп түскен машиналардың сыртына ауа үрлеп, механикалық әдіспен тазалайды немесе оларды душ арқылы жуады. Тазалаудан кейін машиналарды майдан босатады да, бөлшектейді.

Бөлшектерді және бөлшектеуге келмейтін ұзындарды жуғыш ванналарда немесе машиналарда жуады, осыдан тозудың дәрежесін анықтайды. Эксплуатацияға келетін бөлшектерді бөлшектеуге жіберуі, ал жөндеуді талап ететін бөлшектерді арнайы жөндеу цехтарына әкетеді. Жарамсыз бөлшектерді ауыстырады. Ұзындарды жинағаннан кейін сынайды. Жиналған машинаны жүргізуден жай жүрісте және салмақты жүріспен тексереді.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.

1. Эксплуатация процесі кезінде тісті дөңгелектерде қандай кемшіліктер бар? 2. Тісті берілістің тозуын анықтау әдістемесі қандай? 3. Тістердің тозу шамасын анықтау үшін қандай аспаптар қолданылады? 4. Қалыпты жалғану қандай жағдайларда сипаттайды? 5. Буынтықты берілісте ең бірінші қандай бөлшек тозады? 6. Шынжырдың және шынжырлы берілістердің жұлдызшалардың тозуының себептері қандай? 7. Машина жөндеу технологиялық процестің сұлбасы қандай?

А.Е. Проников. Надежность машин,-М.: Машиностроение,1978.

Соколов В.И. Основы расчета и конструирования машин и аппаратов пищевых производств. - М.: Колос, 1992. – 399 с.

Харламов С.В. Практикум по расчету и конструированию машин и аппаратов пищевых производств. – Л.: Агропромиздат. Ленинградское отд-ние, 1991. – 256 с.

В.М. Соколов. Основы расчета и конструирования деталей и узлов пищевого оборудования. - М.: Машиностроение,1970. – 422 с.
Дәріс № 4. Машина өнімділігінің негізгі теориясы.

Дәріс жоспары:

1. Машина өнімділігі.

2. Машина өнімділігіннің түрлері.

Өнімділік үш түрге бөлінеді: нақты П^Н, теориялық П^Т, және технологиялық П^//.

1) Машинаның нақты (факторлық) өнімділігі П^Н- өнімнің кондициялық нақты мөлшерімен анықталады, яғни өнімділіктің уақыт бірілігіндегі орташа мөлшерін береді (бұндай өнімділікке, ауысымдағы эксплуатацияда немесе басқа мезгілдердегі жағдайларда және әртүрлі түрдегі циклдік емес шығындар; машинаны реттеу, орнықтыру немесе құрылғаларды айырбастау, механизмдер мен тораптарды жөндеу, машинаны жинақтау және т.б. кіреді).

Егерде, τ_см - ауысымның ұзақтығы; τ_М - ауысым кезіндегі машинаның жұмыс істеу ұзақтығы; τ_п -кідіру ұзақтығы; п -жұмысшы циклдардың саныдарын белгілеп, жұмысшы циклдағы бір бұйымды берудегі машинаның нақты (факторлық) өнімділігі П^Н анықтасақ:

мұндағы τ_р - жұмыс циклдағыуақыт; τ_отн -кідіріс кезіндегі салыстырмалы уақыт.

2) Машинаның теориялық өнімділік П^Т- өнімнің санымен анақталатын, бірлік уақыт ішінде тоқтаусыз жұмыс істеуде машинаның өндіре алатын мүмкіндік өнімділігі.

Жұмыс циклінде бұйымды беруде машинаның теориялық өнімділігі мына формуламен табылады:

Нақты өнімділік пен теориялық өнімділіктің айырмашылықтарын машинаның қолдану (теориялық өнімділік) коэффициенті деп аталады.

η^/ машинаның жұмыс істеу кезіндегі уақытты жоғалтудың салыстырмалы мөлшерімен сипатталады және машинаның рационалды эксплуатациялық көрсеткіші болып табылады.