Пән аты: Информатика Сыныбы: 8 Сабақтың тақырыбы

І. Ұйымадстыру кезеңі

ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Компьютерлік вирустардан қорғау

Қазіргі уақытта компьютерге кез келген операциялық жүйеден жұғатын және желілер арқылы таралатын көптеген вирустар белгілі. Компьютерлік программаларға қатысты «вирус» атауы өздігінен көбею қабілетіне ие белгілері бойынша биология пәнінен белгілі.

Компьютерлік вирус - өздігінен көбеюге қабілетті арнайы программалар, ол компьютер жадысында сақталатын программалар мен файлдарды құртуы, жоюы және компьютерді істен шығаруы мүмкін. Мекендеу ортасына қарай вирустарды былай бөлуге болады:

Компьютерді және файлды сақтау үшін пайдаланушы компьютерлік вирустардан қорғанудың негізгі әдістерін білу қажет.

Вирустардан қорғану үшін компьютерге орнатып және оны оқтын-оқтын жаңалауды қажет ететін вирусқа қарсы арнайы программалар
IV. Сабақты бекіту.

1. Антивирустық программа дегеніміз не? Ол неге қарсы арналған? (не үшін керек?)

2. Антивирустық программалардың негізгі типтерін атаңдар.

3. Ақпаратты компьютерлік вирустардың қорғау шараларын атап шығыңдар.

4. Ақпаратты сығу дегеніміз не?

5. Файлдарда архивтеу не үшін қолданылады?

6. Архивтік файл дегеніміз не?

7. Қандай архивтер көп томды деп аталады?

8. Архивтен алу дегеніміз не?

І. Ұйымадстыру кезеңі

ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Резервтік (Қорда сақталатын) көшірмені құру үшін немесе компьютерлік желілер арқылы жылдам беру үшін файлдар архиватордеп аталатын арнайы программалардың көмегімен архивтеледі. Программалар –архиваторлар бір немесе бірнеше файлдың орнына бір архивтік файл құрады. Архивтеу компьютер жадында орынды үнемдеуге ғана емес, сонымен қатар ақпараттарды сенімді сақтау үшін де қажет.

Файлды архивтік файлға жазу процесі архивтеу (буып –түю, сығу), ал файлды архивтен алу- архивтен шығару деп аталады. Буып-түйілген (сығылған) файл архив деп аталады.

Ақпараттар көлемі кішірейетін, ал ақпарат саны сол қалпында қалатын әр түрлі архивтеу алгоритмдері бар. Мәтіндік және графикалық файлдар жақсы сығылады, ал іс-жүзінде архивтер файлы сығылмайды.

Кейбір архиваторлар архивтегі файлдарды бұрынғы қалпына келтіру үшін архиватор-программаны қажет етпейтінімен өзгешеленетін, архивтерден арнайы программасыз өзі шығаратын архивтерді құра алады.

Программашылар көптеген әр түрлі архиваторларды құрды, олардың ішінде кеңінен тарағаны WinRar және WinZip, сол сияқты Windows операциялық жүйесіне деректерді Архивтеу қызметші программасы кіреді. Архиваторды таңдағанда олардың әмбебаптығы және сенімділігі басшылыққа алынады, бірақ, әрине, оның негізгі параметрлерін – сығу сапасы және жылдамдығын ұмытпаған жөн.

Архивтерді құру және оларды басқарудың бірден-бір кеңінен тараған әйгілі құралына, орыс тіліне толығымен көшірілген архиватор WinRar жатады.

WinRar RAR және ZIP архивтермен жұмыс жасауға мүмкіндік береді, жоғары нәтижелі деректерді сығу алгоритмін пайдаланады, көптомдық және архивтен өзі шығаратын архивтерді ( SFX, ағылшын тілінде Self-extracting) құрады және т.с.с.

Көптомдық архивтер –бірнеше бөліктен тұратын архивтер. Жалпы томдар үлкен архивті бірнеше дискетада немесе басқа сменалық тасушыда сақтау үшін пайдаланылады.

Windows үшін WinZip программасы архивтік файлдармен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін кең тараған архиватор болып табылады.

1. Файлды сығу, архив, архиватор дегеніміз не?

2. Сығылған файл әдеттегі файлдан қалай ерекшеленеді?

3. Архиватор-программаларды атаңыз.

2.Тәрбиелік-Жан-жақты болуға,өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.

3.Дамытушылық-Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі:Практикум элементтерінің көмегімен демонстрациялау,баяндау арқылы түсіндіру.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: компьютер.оқулық, практикум, тақта.

Сабақтың өту барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ.Үйге берілген тапсырманы тексеру.

(Практикум жұмыстарын талқылау)

Өткен сабақтар бойыншақайталау сұрақтары:

1.Антивирустық программа дегенімңз не?Ол неге қарсы арналған?(не үшін керек?)

2.Антивирустық программалардың негізгі типтерін атаңдар?

3.Ақпаратты компьютерлік вирустардан қорғау шараларын атап шығарыңдар?

4.Ақпаратты сығу дегеніміз не?

5.Файлдарда архивтеу не үшін қолданылады?

6.Архивтік файл дегеніміз не?

7.Қандай архивтер көп томды деп аталады?

8.Архивтен алу дегеніміз не?

ІІІ.Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Мәтіндік дыбыстық және графикалық ақпараттардың ұсынылуы.

Мәтіндік режимде,әдетте экран әрбірінде 80 символы бар 25 жолға бөлінеді. Экранның әрбір позициясыеа арнайы құрылғы белгі генераторымен программаланған 256 символдың бірі енгізілуі мүмкін. Мәтіндік режимде құрастырылған қарапайым суреттерді және мәліиеттерді шығаруға болады.

Мәтіндік ақпаратты кодтау үшін ASCII коды қолданылады.Компютерге мәтіндік символды енгізгенде, мысалы, «А» пернесін басқанда, жедел жадқа 01000001 екілік коды беріледі. Символды экранға шыаранда кері кодтау (декодталу) жүргізіледі,яғни біз экранда оның екілік кодынан алынған символды көреміз.

Дыбыс өз табиғатында ауа тербелмелі болып табылатын үздіксіз сигнал.

Компьютерге дыбыс енгізу үшін оны нолдермен бірліктердің жиыны түрінде ұсыну керек.Бұл мына жолмен жасалады: микрофонның көмегімен дыбыс электорон тобының тербелісіне айналады.Бірдей, өз уақыт аралығы (0,00002с) сайын электр тоғының шамасын белгілейміз. Жоғарырақ мәнін-бірлік, төмен мәнін 0 деп есептейміз әрине, бәрі белгілі дәрежедегі дәлдікпен орындалады. Сонда біз дыбыстың екілік кодын аламыз, оны компьютерге енгізуге,сақтауға және өңдеуге болады.

Компьютерде дыбыстық ақпаратты шығарғанда кері процесс жүред, екілік кодтар жиыны электр импульстеріне айналдырылады да, динамика арқылы өткізіледі, сонда біз дыбысты естиміз.

Қазіргі кезде компьютерден мәтіндік ақпаратты сөз сөйлеу түрінде шығару мүмкіндігі бар, яғни компьютер мәтінді «оқи алады».

Адамның сөзін қарапайым дыбыстар (фонемалалар) тізбегі және олардың арасындағы паузалар(үзілістер)түріеде ұсынуға болады.Мысалы,қазақ тілінде орыс тілінде 40-45 фонеманы ерекшелеуге болады.

Графикалық режимде экран жекелеген жарқырауық нүктелерге бөлініп олардың саны манитордың мүмкіндігімен тәуелді (мысалы,VGA типті экран үшін түсті болғанда,көлденеңінен-640;тігінен-480 нүкте,ал 256 түсті болғанда көлденеңінен 320; тігінен-200 нүкте)болады.

Мониторлар базалық түсінің турлері 16 стандрартты түсті болады және келесідей 4 элементпен:түстің үш құраушысы:қызыл, жасыл, көк,жарықтан мүмкін екі деңгейінің бірімен анықталады.Төрт құраушысының әрқайсысының бар болу 0 немесе 1 цифрлары ақпаратымен көрсетіледі.

Мысалы,егер еомпьютерлердің мониторы болса,онда экрандағы кескін жадтың 110 Кбайтын алады,4 битке көп керек:640*350*4=112000(байт)=110(Кбайт).

Артықшылығы:растрлық кескінді түзетуге, әдемілей түсуне, яғни оның кез келген бөлігін өзгертуге болады; нүктелерді, қажет болмаған жағдайда ішінра алып иастауға немесе басқа кез келген түсек өзгертуге болады.

Кемшілігі:растрлық кескін өлшемінің масштабын әдісімен(бір немесе бірнеше бағытта созу немесе сығу) өзгертекен де,кескіннің сапасын жоғалтатыны. Мысылы, кескінді үлкейткенде, оның көрінісі дөрекіленіп кетсе, ал кішірейткенде-кескін сапасы өте нашарлап кетеді (нүктелерді жоғалтқандықтан)

Растрлық кескіндердің тағы бір кемілігі-файлдар өлшемдерінің өте үлкендігінде (түстері неғұрлым көп және сапасы жоғары болған сайын, соғұрлым үлкен болады.)

Компьютерлік графика растрлық және векторлық болып қана қоймай фракталдық болып та бөлінеді Фракталдық графика векторлық графика сияқты математикалық есепетеулерге негізделген.

Компьютерлік графиканың қолданылу салалары.

Қазіргі кезде компьютерлік графикасыз жұмыс істеу өте қиын.

Ол тек мультфильм,компьютерлік ойын, көркем иллюстрация жасайтын мамандардың ғана емес, көптеген адамдардың іскерлік, ғылыми және инженерлік қызметінің ажырамас бөлігі.

Әрбір сала үшін графикалық редакторлар деп аталатын программалық қамтамасыз етулері жсалады. Графикалық редакторлардың түрлері мен оларды қолдану туралы жоғарыда айтылды. Компьютерлік графиканың кейбір бағыттарын қарастырайық.

Ғылыми графика-бұл ең бірінші пайда болған бағыт.Оның міндеті-обьектілерді көрнекі бейнелеу. Ғылыми және инженерлік қызметте ғылыми графика. Ғылыми зерттеулер мен сынаулар жүргізгенде,есептеу нәтижесін графиктік өңдеу үшін есептеу,экспиремент жүргізгенде және олардың нәтижесін көрнекі көрсету үшін қолданылады. Медициналық қызметте ғылыми графика кардиограмма, рентгенограмма және т.с.с түрінде қолданылады. Білім беруде-мультимедиалық программалық құралдарда.

Іскерлік графика-компьютерлік графиканың бұл саласы әртүрлі мекемелер жұмысында жиі қолданылатын иллюстрация жасауға арналған. Жоспар көрсеткішін есеп беру құжаттарын, статистикалық мәліметтерді-міне, осы обьектілер үшін іскерлік графиканың көмегемен иллюстрациялық материалдар (көбінесе бұл график,диаграмма )жасалады.

Көркемдік және жарнамалық графика.Графикалық кескін жасау және редакциялау үшін,мысалы,баспа өнімдерін,жарнама безендіру,фотосуреттерді бояу және өңдеу,мультфильмдер,бейнесабақтар,компьютерлік ойындар жасау үшін қолданылады.Архитектурада сызба дайындау процесін автоматтандыруға және ғимараттарды қабаты бойынша жобалауға мүмкіндік береді.

Компьютерлік графика түрлерінің бірі Мультимедиа болып табылады,ол дыбысты,музыканы,мәтінді,бейне мен анимацияны(қозғалатын обьектілер)қарастырып үйлестіреді.Соңғы кездерде мультимедиа жүйесі кең таралып келеді.

Кескіннің ақпараттық көлемін анықтаңдар.

1.Компьютерде дыбыс қалай ұсынылуы мүмкін?

2.Компьютерде мәтіндік және графикалық ақпарат қалай ұсынылады?

3.Графикалық ақпараттыңқандай түрлері бар?

6.Оқушыларды бағалау.

1. Ірі ұйымдар мен халық шаруашылығы салаларына қызмет көрсету үшін қолданылатын қуатты компьютерлер:

а) мини –ЭВМ в) микро-ЭВМ с) үлкен –ЭВМ

2. Мамандандырылған компьютерлер міндеті бойынша:

а) шағын ауқымды нақты міндеттерді шешуге арналған;

в) музыкамен, графикамен, бейнелеумен жұмыс істеуге арналған;

с) технологиялық процесті басқаруға арналған

д) бірнеше адамның пайдалануына арналған.

3. Арифмометрді алғашқы ЭЕМ –дердің бірі деп есептеуге бола ма?

а) иә в) жоқ

4. Міндеті бойынша электрондық –есептеуіш машиналар былай бөлінеді?

а) .үлкен ЭЕМ, мини ЭЕМ, микро ЭЕМ, дербес пайдаланылатын ЭЕМ;

в) тұрмыстық жалпы мақсаттағы кәсіптік;

с) үстел үстілік, шағын, қпалтаға салып жүретін.

5. Өңдірістік процестерді басқару үшін ғылыми мекемелерде, жоғары оқу орындарында ғылыми зерттеу жұмыстарына қолданылатын ЭЕМ:

а) үлкен ЭЕМ; в) мини-ЭЕМ; с) дербес пайдаланылатын ЭЕМ; д) микро-ЭЕМ

6. Өңімділігі салыстырмалы түрде үлкен емес және дерек дайындау бойынша көмекші операциялар орындайтын ЭЕМ:

а) үлкен ЭЕМ; в) мини –ЭЕМ; с) дербес пайдаланылатын ЭЕМ; д) микро ЭЕМ

7. Бір адамның жұмыс істеуіне арналған ЭЕМ:

а) үлкен ЭЕМ; в) мини –ЭЕМ, с) дербес пайдаланылатын ЭЕМ; д) микро –ЭЕМ.

8. Есептеуіш машиналпарының қандай үш сипаттамасы ең маңызды деп есептеледі?

а) тез әрекеттігі; б) ішкі жад көлемі с) ЭЕМ буындары; д) габариттері е) шығарылған жылы;

ж) разрядтылығы

9. «Ашық архитектура принципі» деген не?

а) әр түрлі шалғай құрылғыларды қоса есептегенде, дербес пайдаланылатын компьютер мүмкіндіктерінің кеңеюі;

б) дербес пайдаланылатын компьютердің бұрынғы шығарылған түрімен үйлесімділігі;

с) дербес пайдаланылатын компьютердің сенімділігін арттыру тәсілі

д) адамның компьютермен қатынас жасау тәсілі

е) дербес пайдаланылатын компьютердің берілген моделі үшін программалық құрал жабдықтардың шектеусіз көбеюі.

10. Дербес пайдаланылатын компьютерлер арнайы міндеті бойынша қандай үш топқа бөлінеді?

а) тұрмыстық; б) дербес с) жалпы мақсаттағы; д) кәсіптік; е) стационарлық f) үстел үстілік;

11. Маман емес пайдаланушылар көбінесе қандай компьютерлерді пайдаланады?

а) жалпы мақсаттағы дербес пайдаланылатын компьютерлерді

б) тұрмыстық компьютерлерді

с) Пентиум

д) кәсіби бағдарлы дербес компьютерлерді

12. Үй жағдайларындағы ойын, оқу, жаттығуға пайдаланылатын, жеткілікті түрде арзан да, сенімді компьютерлер:

а) жалпы мақсаттағы б) тұрмыстық с) кәсіби бағдарлы д) стационарлық

е) үстел үстілік дербес пайдаланылатын компьютерлер

13. Жоғары тезәрекеттігі , жедел жадтың үлкен сыйымдылығы бар, пайдаланушылары маман-программистер болатын, дербес пайдаланылатын компьютерлер:

а) тұрмыстық б) жалпы мақсаттағы с) кәсіби бағдарлы дербес пайдаланылатын компьютерлер

үлкен ЭЕМ

14. Алып жүруге қолайлы және жолға шыққанда пайдалануға болатын компьютерлер класы қалай аталады?

а) LAPTOP б) NOTEBOOK с) HANDHELD д) стационарлық компьютер

15. Өлшемдері бір бет қағаздан кіші болатын, электр желісінен тәуелсіз жұмыс істейтін аса шағын компьютер:

а) NOTEBOOK б) LAPTOP с) HANDHELD д) стационарлық компьютер

1. 
   Компьютердің кеңарнасы дегеніміз?
   

2. Қандай құрылғылар сыртқыға жатады?

а) микропроцессор б) плоттер с) басқару құрылғысы д) пернетақта

3. Қандай құрылғылар қосымша деп аталады?

а) математикалық процессор б) принтер с) арифметикалық-логикалық құрылғы д) жадқа тікелей шығу контроллері

4. Мультимедиа құрал-жабдықтарының функциялық қызметтеріне нелер жатады?

а) арифметикалық операцияларды орындау, б) сөздерді тану с) ақпарат сақтау д) компьютердің барлық құрауыштарының жұмысын реттеу ;

5. Жүйелік шина функцияларына не жатады?

а) деректерді оқу б) үш бағыт бойынша ақпарат беруді қамтамасыз етуді; с) ақпарат сақтау; д) файлдарды жазу.

6. Стримердің міндеті.

а) сыртқы құрылғыларды компьютер кенарнасына қосу;

б) берілген программа бойынша компьютер жұмысын басқару

в) сирек пайдаланылатын ақпаратты тұрақты сақтау

7. Жедел жадтау құрылғысы, бұл- ішкі жад, онда

а) компьютер желіден ағытылғанда да ақпарат сақталады,

б) нақтылы міндеттерді шешуге арналған программалар сақталады

с) уақыттың осы мезетінде орындалатын программа және ол тікелей жұмыс істейтін деректер сақталады.

8. Кеш жады:

а) уақыттың берілген мезетінде программа өңдеу жады;

б) шағын көлемді жедел жад, онда жедел жадтың ең жиі пайдаланылатын бөліктері сақталады;

с) операциялық жүйе программаларын сақтауға арналған жад.

9. Сыртқы құрылғылар қандай қызмет атқарады?

а) ақпарат сақтау және өңдеу

б) компьютердің пайдаланушымен, басқару обьектілерімен және басқа ЭЕМ –дермен өзара әрекеттесуін қамтамасыз ету

с) берілген программа бойынша ЭЕМ жұмысын басқару, компьютердің барлық құрауыштарының жұмысын реттеу.

10. Келесі құрылғылардан енгізу құрылғысын көрсетіңдер?

а) телефакс б) сәулелік қалам в) плоттер г) қатқыл магниттік дискіде тасымалдаушы д) пернетақта е) сканер

11. Процессор ақпаратты қандай түрде өңдейді?

а) ондық санау жүйесінде б) мәтіндік түрде в) екілік кодта

12. Компьютер құрамына мультимедиа құрал-жабдықтарымен бірге міндетті түрде мыналар енеді:

а) модем б) CD-ROM үшін дискжетек және дыбыстық плата с) диджитайзер мен плоттер

13. Адаптер:

а) компьютерге сыртқы құрылғыларды қосуға арналған программалық құрал-жабдық

в) арнайы құрылғы, ол арқылы сыртқы құрылғы ақпараттық кеңарнаға қосылады.

с) сегіз, он алты немесе отыз екі сымнан тұратын жиынтық.

14. Компьютер жұмысының өнімділігі (операцияларды орындау шапшандығы) неге байланысты?

а) жадтаушы құрылғылардың сыйымдылығы мен тезәрекеттігіне;

в) қоректендіру кернеуіне;

с) сыртық жад сыйымдылығына

д) пернелерді басу шапшаңдығына ;

е) проецссордың тактілік жиілігіне;

15. Компьютерді желіден ағытқанда қай жеріндегі бүкіл ақпарат өшіріледі?

а) магнитоптикалық дискіде;

б) магниттік тоспаларда;

с) CD-ROM –да;

д) жедел жадта

16. Микропроцессордың міндеті:

а) сыртқы құрылғыларды ақпараттық кеңарнаға қосу;

б) ЭЕМ-нің барлық блоктары жұмысын басқару;

с) жоғары деңгейдегі программалық тілдерінде жазылған программаны машиналық кодқа аудару;

д) ақпаратпен арифметикалық және логикалық операциялар орындау.

түсіндіру.