Эмпатия қарым – қатынастың ядросын құрайды. Қарым – қатынас əрекетінде ол тұлғааралық қатынаста
тепе – теңдікке қабілеті, адамның мінез – құлқын əлеуметтік себепші етеді. Эмпатияны дамыту – қатынаста
жолдастың жан дүниесіне ене білуді қажет ететін психология, педагогика, өнер, медицина, журналистика
жəне т.б. əрекет түрлеріне басты маңызды фактор болып табылады.
Сабақ протоколы
Фамилия, аты, əкесінің аты .............................................................................
Күні ......................... Жасы ................................. Білімі ...................................
Жауап парағы
Эмпатия қасиетін бағалауда алғашқы сауалнамасы А.Меграбян жəне Н.Эпштейн ұсынды. Орысша
сұрақтар мəтінінде оқу – құралы “Советы психолога менеджеру” бойынша алынды. Алдыңғы вариантпен
салыстырғанда жауаптар шкаласы өзгертілген, қорытынды ұпайды түзетуге келмейтін сұрақтар алынып
тасталған, “дүлдəмал” ұпайды стандартты бағалауды қайта есептеудің таблицалары жасалынған.
Сабақ мақсаты: Түрлендірілген А.Меграбян жəне Н.Эпштейн сауалнамасы көмегімен эмпатияны
диагностикалау əдісін игеру.
Жабдықтандыру: А.Меграбян жəне Н.Эпштейн сауалнамасы (қараңыз қосымша 10.7.1). Сауалнамада 25
пікір, əрбіреуімен зерттелуші келісе отыра, деңгейін бағалау қажет.
Жұмыс тəртібі: Сыналушыға жауап беру парағы беріледі (форма 39).
Инструкция есептелінеді: “Берілген пікірлерді оқыңыз, сіз оған бағдар жасай отыра, осы жағдайда сіз
өзіңізді қалай алып жүрер едіңіз, əрбіреуін өзіңіздің келісім немесе келіспеу деңгейін білдіріңіз. Осыған
орай графада берілген жауап парағына сəйкесті белгі қойып отырыңыз”.
Таблица 10.7.1
Қабырғадағы “дүлдамал” ұпайларды қайта есептеу кестесі
Қабырғалар
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Стандартты
процент
2,28
4,40
9,19
14,98
19,15
19,15
14,98
9,19
4,40
2,28
Ер адамдар
≤45
46 – 51
52 – 56
57 – 60
61 – 65
66 – 69
70 – 74
75 – 77
79 – 83
≥ 84
Əйел адамдар
≥57
58 – 63
64 – 67
68 – 71
72 - 75
76 - 79
80 - 83
84 – 86
87 – 90
≥ 91
Нəтижелі жəне берілген анализді өңдеу . Өңдеу кілтке сəйкесті жүргізіледі (қосымша 10.7.2). Əрбір
жауап 1,2,3 немесе 4 ұпай мен белгіленеді, содан кейін бағалау жолымен эмпатия қасиеті бойынша жалпы
ұпайын есептейміз. Эмпатияның көріну деңгейі “дүлдəмал” ұпайларды стандартты бағалау шкаласына қайта
есептеу кестесімен анықталынады. Стандарттау студенттердің ЖОО – на таңдауда 16 дан 25 жасқа дейінгі
(орташа жас 19 жас) 399 қыз жəне 209 ұл балаларға жүргізіледі.
Бақылау сұрақтары
1.
Эмпатия дегеніміз не?
2.
Адам қатынас бойынша қандай объектілермен бірге эмпатияны бастан кешіреді?
3.
Қандай əрекет түрінен эмпатия кəсіби маңызды сапа болып табылады жəне неге?
Қосымша 10.7.1
Сауалнама
1.
Мені таныс емес адамның басқа адамдар ортасында жалғыз екекнін сезінуін көрсем,
қапаландырады.
2.
Маған адамдардың сезімдерін ұстай алмай жəне ашық көрсетіп жатса, ұнамайды.
3.
Егер менің қасымда біреу күйгелектенсе, менде күйгелектене бастаймын.
4.
Мен бақыттан жылағаңды ақымақтық деп есептеймін.
Пікір нөмері
Иə
(əрқашан)
Жоққа қарағанда
иə басым
(жиі)
Иəға қарағанда
жоқ жылдам
(сирек)
Жоқ
(ешқашан)
1
2
...
25
5.
Мен достарымның қиындықтарын жүрегіме жақын аламын.
6.
Кейде махаббат жайлы əндер менде көптеген сезімдерді шақырады.
7.
Мен қатты алаңдаймын, егер маған басқа адамға оған жағымсыз жаңалық хабарлауым
керек болса.
8.
Менің көңіл – күйіме қоршаған адамдар қатты əсер етеді.
9.
Мен адамдармен қарым – қатынаста болатын мамандық алғашқы қалар едім.
10.
Мен адамдардың сыйлық алғанын бақылағанды қатты ұнатамын.
11.
Мен жылап тұрған адамды көрсем, онда менде бұзыламын.
12.
Кей əндерді ести отыра, мен өзімді бақытты сезінемін.
13.
Мен кітап оқығанда (роман, повесть т.б.) шындығында болып жатқандай, қатты
алаңдаймын.
14.
Егер басқа біреуге нашар қатынас жасап жатса, мен əрқашан ренжимін.
15.
Егер айналам қиналып жатса да, мен салмақты болып қала аламын.
16.
Маған адамдардың кино көріп отырғанда күрсінуі жəне жылап отырғандары жағымсыз.
17.
Мен шешім қабылдаған кезде басқа адамдардың пікірі
ес
мен үшін маңызды емес.
18.
Егер айналамдағылар бірнəрсеге алаңдаулы болса, менің рухани тыныштығым бұзылады.
19.
Егер адамдардың тез болмашы нəрсеге ренжитінін көрсем мен қатты уайымдаймын.
20.
Мен жануарлардыңқайғырғанын көрсем, өте бұзыламын.
21.
Кинодан көрген немесе кітапта оқыған нəрселерге уайымдауды ақымақтық деп санаймын.
22.
Мен қамқорсыз қарт адамдарды көргенде өте бұзыламын.
23.
Мен кино көріп отырып, өте уайымдаймын.
24.
Мен кез – келген айналадағыларды толқуларға көңіл аудармаймын.
25.
Кішкентай балалар еш себепсіз жылайды.
“Монада” психодиагностикалық жүйесі бойынша компьютер арқылы психологиялық мінездеме
құрастыру.
Кірістірілген ескерту. “Монада” психодиагностикалық компьютерлік жүйесі ұзақ жылдар бойы
психодиагностика, кеңес беру аймағындағы кадрларды таңдау жəне іріктеу негізінде құрылады.
Психологиялық тесттер компьютерлік бағдарламаларда ұйымдастыру түрінде, бұл жүйе көптеген
қызметтерді орындйды.
-
экран мониторында компьютерлік тесттерді сұрақтар мен жауаптарын көрсету арқылы
жүргізу;
-
бланкімен тесттілеудің алғашқы нəтижелерін енгізу;
-
бағалау шкаласы жəне олардың графикалық анализін есептеу;
-
бағалау шкаласы енгізу;
-
тексеру жайлы ақпаратты жəне көрсеткіштер базасындағы олардың тестілік нəтижелерін
сақтау;
-
мінездемегі психологиялық блоктардың бірізділігі жəне интерпретацияның шкалалар тізімін
құру;
-
үш түрдегі толық жəне қарама – қайшы емес мінездеменің генерациясы (психолог –
диагностқа, зерттелушіге, үшінші адам);
-
белгілі биоəлеуметтік белгілері бойынша көрсетілген базадағы адамдарды таңдау;
-
берілген қанағаттанарлық психологиялық белгілерімен көрсетілген адамдар базасын іріктеу;
-
тестілеу нəтижесін интерпретациялау мəтінін басып жəне экранға беру;
-
жаңа тестілеу əдісі жүйесіне мүмкіндіктер қосу, сұрақтар, жауаптар, кіліті жəне ұпайларын
енгізу.
-
мəтін интерпретациясын, нормасын жəне қарама – қарсы мəтін интерпретация тізімін енгізу,
редакциялау жəне сақтау.
Кадрлармен жұмыстануда бос орындарға кандидаттарды іріктеу қажеті жиі болып тұрады. Бұл кезде
болашақ жұмысшылар қандай психологиялық мінез – құлықты игеру қажеттігі жөнінде талап ету міндетін
білу қажет.
Кандидатты бірнеше əдістемелік тестілеу жəне олардың бағалау шкаласын есептегеннен кейін, барлық
кандидаттар ішінен берілген психологиялық қасиетімен бірнеше адамды алуға болады.
Бағдарламаның графикалық құрылымы мынадай түрде болуы мүмкін. (сурет 10.13.1)
Б а с т а п қ ы м ə з і р :
1.
Тексеру жайлы көрсеткіш
2.
Əдістемелер құру
3.
Əдістемелік жұмыс
4.
Мінез – құлық генерациясы
Б а с т а п қ ы м ə з і р д і ң р е ж и м д е р м ə з і р і :
1.
Тексеру жайлы көрсеткіш:
1.1.
Биоəлеуметтік белгі бойынша іріктеу жəне іздеу.
Достарыңызбен бөлісу: |
