Шкала
5.абсолютті анық, таза, нақты, қабылдау бейнесі сияқты елестету;
4.анық, нақты, таза елестету;
3.орташа анық, нақты елестету;
2.бұлдыр, анық емес, түсініксіз елестету;
1.елестету мүлдем жоқ, сіз тек зат туралы ойлауды білесіз.
Тапсырма.
Өзіңіз жиі көретін достарыңыз немесе жақындарыңыздың біреуін ойлаңыз. Өз ойыңызды бейнемен
байланыстырыңыз. Қойылған сұрақтар арқылы елестету шкаласын бағалаңыз.
1.Ол адамның нақты басының, бетінің, иығының, денесінің контурын елестетіңіз.
2. Басының орналасуы мен денесінің тұрқын елестетіңіз.
3. Оның жүрісін, адым ұзындығын, өзін ұстауын барлығын бір бейнеде елестетіңіз.
4. Оның өзіңізге жақсы таныс киімінің түсін елестетіңіз.
Күннің атуын өзіңізге елестетіңіз жəне шкалада бағалаңыз.
1.Күн бұлтты аспанда көрінді.
2.Көк аспанда күн шықты.
3.Таң атқанымен аспанда бұлт, күн күркіреп , найзағай жарқылы көрінді.
4.Күн шықты, кемпірқосақ көрінді
Өзіңнің жиі баратын дүкенмен байланысты келесі көріністерді шкалада бағалаңыз.
1.
Көшенің қарсы бетінен дүкеннің толық бейнесін елестетіңіз
2.
Бұл дүкеннің заттарын елестетіңіз
3.
Сіз есікке жақындадыңыз, есіктің түсін, өлшемін, детальін елестетіңіз
4.
Сіз дүкенге кірдіңіз, дүкеншінің қолын, зат жəне артық ақша қайтарғанын елестетіңіз
5.
Берілген ландшафтты бұтіндей елестетіңіз
6.
Ағаштарды, олардың түстері мен өлшемдерін елестетіңіз
7.
Өзеннің түсі мен өлшемін елестетіңіз
8.
Жел тұрып, ағаштар шулады, өзен тасыды , осы кездерді елестетіңіз
Əрбір қатысушы бланка толтырады.
Жүру барысы: Тəжерибеден бұрын экспериментатор зерттелушілерге инструкциясын хабарлайды.
Инструкциясы. « Сіздің мақсатыңыз елестетудің анықтық-нақтылығын анықтау. Сауалнама тапсырмалары
сізде анық бейнелер тудырады. Сіз оларды бағалау шкаласына салуларыңыз керек.»
Елес бейнесін нақты белгілермен шатастыруға болмайды. Қортынды ұпай неғұрлым көп болса, соған сай
елестету анық.
Елестетудің анықтық-нақтылығын ес, зейін, сөзбен қалай байланысты екендігін талдаңыз.
4.Əдістеме.
Тақырыбы: Жаттау процесінің динамикасын зерттеу.
Кіріспе ескертулер. Есте сақтау- бұрын игерілгенді байланыстыру жолы арқылы бекіту нəтижесінде
жүретін ес процесі. Есте сақтау субъектінің объектімен əрекет өнімінің заңдылығы болып табылады.
Мнемикалық əрекеттің мазмұнының негізгі бөлігін ойлау процесі алады, есте сақтау мақсатымен
жүргізіледі. Жаттауда материалды қайталау маңызды рөл атқарады. Бірақ қайталау мнемикалық əрекетке
əкелетін басты əдіс емес. Есте сақтау процесінде орташа орынды субъектінің материалмен
ұйымдастырылуының əрекеті алады. Бекіту функциясы болып қайталау емес, қайта жасалған бейне мен
еске сақталған объектінің дұрыс қайта еске түсірілу актісі болып табылады.
Есте сақтау процесін зерттеуде классикалық əдістер қолданылады: қатар мүшелерін сақтау əдісі, сəтті
жауаптар əдісі, антиципация əдісі.
Зерттелушіге элементтер қатарын жаттау ұсынылады. (дыбыс, сөз, фигура т.б.) жəне оларды кез-келген
тəртіпте еске түсіру критериі. Барлық элементті кез-келген бағытта қатесіз еске түсіру үшін кеткен жаттау
саны еске сақтау көрсеткіші болып табылады. Осы арқылы жаттау графигін құруға болады. Бірнеше
уақыт өткен соң ұмыту графигін құрастыруға болады.
Мақсаты: Еске сақтаудың динамикалық жəне позициялық тəуелділігін зерттеу.
Əдістеме. Жаттау əдісі қолданылады. Эксперименттік материал бір-бірімен байланысты сөздер емес, (4-6
əріп емес) материал дыбыстық тəсілмен беріледі.
Жүру барысы: Зерттелушіге 12 қатар сөз беріледі. Кез-келген тəртіпте қатесіз еске түсіруі керек. Еске
түсіргеннен кейін 5 сек. Соң қатар қайталанады. Кідіріс жасаса протоколға «+» таңбасы белгіленеді, ал
егер тапсырмада жоқ сөз айтылса ескерту парағына жазылады. Тəжірибе барлығын дұрыс жаттағанша
жалғасады.
Қорытындыны өңдеу:
Əрбір дұрыс айтқан сөздердің жалпы санын санау
Осы мəліметтер бойынша нөмірлеу арқылы жаттау графигін құрастыру
Əрбір сөздің еске түсіру тазалығы мына формула бойынша есептеледі:
Кі = Рі/h
мұнда:
Кі - еске түсіру тазалығы, І – оның сөзі;
Рі - дұрыс еске түсіргендер саны
h - қайталау саны
4. Қатар нөмерінен тəуелсіз еске түсіру тазалығының диаграммасын құрамыз.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1.Түйсіну процесін анықтайтын əдістер
2.Қабылдауды анықтайтын əдістер
3.Елестету жəне қиялды анықтайтын əдістер
4.Есті анықтайтын əдістер
№24 Дəріс.
Тақырып; Психоматориканы зерттеу əдістері.
Дəрістің мазмұны
1.Психомоторлы көрсеткіштер бойынша жүйке жүйесінің құрылымын анықтау.
2.Жанамалық қозғалыс белсенділігін анықтау.
3. Қозғалыстағы обьектіге берген реакциясын анықтау.
4. Психоматорлы профилді құрастыру.
Мақсаты: Психомоторлы көрсеткіштер бойынша жүйке жүйесінің құрылымын анықтау, жанамалық
қозғалыс белсенділігін анықтау, қозғалыстағы обьектіге берген реакциясын анықтау, психоматорлы
профилді құрастыру.
1.Жүйке жүйесінің негізгі құрылымын анықтау теоретикалық жəне қолданбалы психология салаларында аса
маңызды болып табылады.Жүйке жүйесі құрылымының лабораториялық диагностикалық əдісінің көпшілігі
арнайы жүру жағдайларын жəне аппаратураны қажет етеді.Сондықтан бірнеше жылдар бойына экспресс-əдістер
ізденісі жүруде.Мұндай жүйке жүйесі күшін анықтайтын экспрессəдістер,сондай-ақ жүйке процестерінің
қозғалысы мен біркелкілігін анықтаудың психомоторлы көрсеткіштері Е.П.Ильин жұмысында көрсетілген.
1-тəжірибе Жүйке жүйесі күшін теппинг-тест көмегімен анықтау.
Жүйке процестерінің күші жүйке жасушасының жұмыс қабілеттілік көрсеткіштері жəне жүйке жүйесінің
тұтастығы болып табылады.Күшті жүйкен жүйесі əлсіздерге қарағанда жəне үлкен мөлшерлі қысымды ұстай
алады.Қолданатын бұл əдіс қолдың қозғалысының максималды темпі динамикасын анықтауға
негізделген.Тəжірибе алдымен оң қолға,сосын сол қолға бір мезгілде жүргізіледі.Алынған жұмыс нəтижесіндегі
эксперименталды тəжірибе қорытындысы.Максималды темп динамикасының 5 типті вариантына бөлінеді:
Дөңесті тип: темп максималдыға дейін жұмыс барысында 10-15 секундта ұлғаяды,келесісінде,25-30 секундқа
жетеді,ол шығу деңгейінен де төмен болуы мүмкін.Бұл тип зерттелушінің жүйке жүйесі күшінің қисайған
екендігін дəлелдейді.
Тең тип: максималды темп жұмыстың барлық уақытында бір деңгейде тұрады.Бұл тип зерттелушінің жүйке
жүйесі күші орташа екенін көрсетеді.
Бəсеңделген тип: максималды темп екінші 5 секундтық бөлімде төмендейді жəне барлық жұмыс кезенді сол
төменгі деңгейде қалады.Бұл тип зерттелушінің жүйке жүйкесінің əлсіздігін көрсетеді.
Аралық тип: жұмыс темпі 10-15 сек. төмендейді.Бұл тип орташа əлсіз жүйке жүйесі болып табылады.
Ойыс,иілген тип:
максималды темптің бастапқы төмендігі шығу деңгейіне жеткенше темптің қысқа уақытты
өсуімен алмасады.Бұл тип те орташа əлсіз топқа жатқызылады.
Жабдықтау: Стандартты бланкілер,қағаз көлемі 203-283мм,ол алтыға бөлінген,үш квадратты қатарлар
белгіленген,секундамерлер,карандаш,протакол жазуға дайындалған форма.
Жұмыс барысы: Студенттер тобы 2-ге бөлінеді: зерттелуші экспериментатор (əр студент жұмысты
экспериментатор əрі зерттелуші ретінде өткізу керек) Зерттелуші столға отырады,экспериментатор зерттелушіге
құрылымды мəлімдейді.
Зерттелушіге нұсқау: «Менің сигналым бойынша сіз бланкінің əрбір квадратына нүктелер қоюы
керексіз.Бөлінген əр квадратта уақыт-5сек. сіз мүмкіндігіңізше көбірек нүкте қоюыңыз қажет.Бір квадраттан
келесіге өту менің бұйрығыммен жүреді.Жұмыстың барлық мезгілінде максималды темппен жұмыс жасаңыз.Енді
карандашты алып,оны стандартты бланканың бірінші квадратына қойыңыз.»
Экспериментатор «Баста!» деген белгі береді,сосын əрбір 5сек. сайын «Келесі квадратқа өтіңіз» деген бұйрық
беріп отырады.6-шы квадраттағы 5сек. өткенсоң «Тоқта!» деген бұйрық береді.
Нəтижені қорытындылау: 1.Əр квадраттағы нүктелерді санау жəне нəтижесін протоколға енгізу.
2.Жұмысқа қабілеттілік графигін құру,абсцисса осіне 5сек уақытты,ал ордината осіне əр квадраттағы нүктелер
санын орналастырады.
Талдау негізінде жүйке жүйесі күшін критерилермен сəйкестеп диагностикалаңдар,диагнозды протоколға
толтырыңдар.
2.Жанамалық қозғалыс белсенділігі (ЖҚБ)-еріксіз белсенділік.Ол организмнің қоршағн ортамен өзара əрекетіне
негізделеді,организмнің жалпы энергия алмасуын көрсетеді.ЖҚБ-ны анықтаудың кең таралған əдістемесі-
ВиС.Гурренкелдің ұсынған стабилография əдісі.ЖҚБ көрсеткіштері ампитуда(А,мм),жиілік(f,тербеліс
саны),өздігінен жазу лентасының қисық айналымының ұзындығы(L,мм),жəне қуат (W).Қуат мына формала
бойынша есептеледі.
Достарыңызбен бөлісу: |
