Педагог мамандьіғьіна кіріспе

- диагносіикалық қызметі оқушыларды зерттеп білуімен және 
олардың даму, тәрбиелілік деңгейін белгілеумен, анықтаумен 
байланысты; 
- бағдар беру - болжам жасау қызметі - мұғалімнің тәрбие қызметінің 
бағытын және тәрбие жұмысының әрбір кезеңінде нақгы мақсаттар мен 
міндеттерді анықтап, оның нәтижелеріне болжам жасай білуімен 
тұжырымдалады, яғни, мұғалім неге нақты қол жеткізгісі келеді, 
оқушыны қалыптастыру мен дамытуға ол қандай ілтерушілікті қалайды; 
- жобалау қызметі - бағдар беру-болжам жасау қызметінен 
туындайды; 
- үйымдастьірушылық қызметі - оқушыларды белгіленген тәрбие 
жұмысына жұмылдырумен байланысты; 
- ақпараттық-түсіндірме қызметі, педагог - ғылыми, дүниетанымдық 
және адамгершілік-эстетикалық ақпаратгың аса маңызды көзі болатын 
мүғалім қызмегі; 
- үжымды ынталандыру қызметі - мүғалімнің жеке басының 
адамгершілік жақсы қасиеттерімен және оқушыларға ықпал ете білуімен, 
оның қарым-қатынас жасау, демократиялық байланыстар орнату, іс-
қимылға жетелеу шеберлігімен байланысты қырларын қозғайды. Бұл 
қызмет балаларға сүйіспеншілік таныта білуді, нағыз гуманизмді 
қамтиды; 
- талдама-бағалау қызметі - мүғалімге оқыту мен тәрбиелеу барысына 
талдау жасауға, олардан жағымды жақтары мен кемшіліктерді анықтауға 
мүмкіндік береді. Ол сондай-ақ, мүғалімге өзінің жүмысьшда жанды 
байланыс орнатуға мүмкіндік береді; 
- мүғалімнің зерттеушілк-шығармашылық қызметі: педагогикалық 
теорияны қолдану мұғалімнен белгілі шығармашылықты қажет етуі осы 
қызметтің бір қыры болып табылады. Екінші бір қыры - белгілі 
теорияның шеңберінен шығып, оны байытатын жаңалық атаулыны ой 
елегінен өткізіп дамыту болып табылады. 
Құрылым - (латын сөзі, құрылыс, орналасу, тәртіп деген мағынаны 
түсінДіреді) әртүрлі сыртқы және ішкі өзгерістер жағдайында объектіге 
оның негізгі қасиеттерін сақтауға мүмкіндік беретін жиынтығы. 
Мүгалімнің кәсіби қасиеттері: 
- педагогикалық мамандықтың әлеуметтік ролі мен қоғамдық беделі 
туралы түсінік; 
- қызмет өрісі ретінде балаға ынта қою; 
- педагогикалық байқағыштық пен қырағылық; 
- педагогикалық әдеп; 
- ұйымдастырушылық қабілеттер; 
- кәсіби жұмыс істеу қабілеті; 
- түрақты рухани мүдделер. 
15 

Мүғалімге қойылатын кәсіптік талаптар: 
- пәнді және оны оқыту әдістемесін терең білу; 
- мүғалімнің жалпы мәдениетінің жоғары деңгейі, оның кең 
дүниетанымы; 
- балаларға деген сүйіспеншілік, әр баланың жеке басына қүрмет; 
- педагогикалық әдеп; 
- үйымдастырушылық қабілеттер. 
Мүғалімнің жеке басына қойьшатын талаптар: 
1. Коммуникабелдік - қарым-қатынас жасау қабілеті. 
2. Әдептілік. 
3. Балаларға деген сүйіспеншілік. 
4. Байқампаздық. 
5. Шығармашылык қабілеттер. 
ПЕДАГОГЖА МАМАНДЫҒЬШЬЩ ҚұРЫЛЫМЫ 
1. Білім беру мекемелерінің пайда болу тарихы. 
2. Қазақстандағы алғашқы мектептердің ашылу тарихы. 
3. «Мамандық» және «кәсіп» үғымдары. 
4. Кәсіпті жіктеу. 
5. Жеке тұлға сапаларының күрьглымы. Педагогтың кәсіби 
компоненттілігі (құзіреттілігі). 
Қазіргі қоғамда 10 мындаған еңбек түрлері бар. Оның әрқайсысын 
адамның талаптар жүйесін қанағаттандыратын іс-әрекеттерін кәсіп деп 
атауға болады. 
Мүғалім - педагог кәсібі - қазіргі замандағы ең белгілі кәсіп. 
Өмір сүруге, еңбек етуге, жаңа ұрпақты даярлау мақсатында, бір 
үрпақтан екінші ұрпаққа қоғамдық тәжірибені беру қажетгігі оқу мен 
тәрбие ісін өрбітуге әкелді. 
Алғашқы мектептер құл иеленушілік қоғамда, Ежелгі Шығыс 
елдерінде (Ассирия, Египет, Вавилонда) пайда болды. Мысалға, өзендерге 
көпір салу, қалалар салу, плотина (су бөгеттерін) жасау т.б., арифметика, 
геометрия, астрономия, медицина т.б. ғылымдардың дамуына әсерін 
тигізді. Мектеп жағдайьшда ауызға алынуын б.э.д. 2500 жьш бұрын 
Мысырда дворцовая школа деген болған. Онда соғысқа керек әскери 
адамдар, сәулетшіЛер, дәрігерлер дайындаған. 
Ежелгі Греция ақылы жеке меншік грамматистер мен кифаристер 
дайындайтын мектептер болды, онда 7-ден 14 жасқа дейін үл балалар 
оқыды. Оқыту бір уақытта 2 мектепті немесе бірінен соң бірінде 
жүргізілді, алдымен - біреуінде, содан соң - екіншісінде. Ал, қыздар тек 
16 

отбасылык тәрбие алды. Грамматистер мен кифаристер мекгептерінің 
мұғалімдерін дидактикалдар (грек сөзі - «дидаско» - оқытамын) деп 
атады. Мектепке бара жатқан немесе келе жатқан баланы кұл апарып, 
әкеліп отырғандықтан баланы жетектеуші немесе педагог деп атаған. 
Үл бала 13-ке келгенде палестра мектебіне, яғни, күрес үйрену 
мектебіне ауыстырылған. Онда 2-3 жыл гимнастикамен де шұғылданған. 
Жетекшісін - педотриба деп атаған. Бұл мектепте күресу, суға жүзуді, 
диск лақтыруды, секіруді, жүгіруді үйренген. 
Спартада мемлекетгік тәрбие беру мекемелерінің жетекшілерін 
педондар деп атаған. Педондардың міндеті - тәрбиеленушілердің 
адамгершілік тәртібін, әскери-дене жаттығуларын қадағалау, тіл алмаса 
жазалау. 
Б-э.д. II ғасырдың 1-жартысында Римде грамматикалық мектептер 
найда бола бастады. Бүл Рим қоғамдык өмірінде тәрбиенің ролінің 
озгеруіне, ғылым, өнер, мәдениеттің өсуіне байланысты болды. Бұл кезде 
Рим Жерорта теңізінің бірнеше мемлекеттерін басып алған болатын. 
Грамматикалық мектептер тек бай отбасында жазу мен оқып үйренгені 1-
12 жасар үл балалар 3-4 жыл білім алған. Бүл мектепгердің мақсаты -
гуманитарлық білім алған саяси немесе сот ораторларын даярлау болды. 
Осы мектептің мұғалімдерін грамматиктер немесе өдебиетшілер 
(литераторлар) деп атаған. Бұлар терең білімді адамдар еді. 
Б.э.д. I ғасырдың басы мен ортасында Рим республикасында сот пен 
саяси шешендік сөздерінің өсуіне орай (ритор) шешеңдік мектептер пайда 
бола бастады. Бұл мектептерде жалпыгуманитарлық терең білім және 
тарихшылар, философтар еңбектерінен мағлүматтар берілді. Осыған орай, 
білім алып жатқандардың саяси карьерасын жасауға мүмкіншіліктері 
туды. Бұл мектептерде 13-14-тен 16-19 жасқа дейінгі жас өспірімдер мен 
жеткіншектер білім алды. 
Рим империясы билігін жүргізіп тұрған кезде білім беру де, бақылау 
да болды. Император Веспасиан ритор-шешендерге жыл сайын 
мемлекеттік сый-ақы, Юлий Цезарь мүғалімдердің барлығына римдік 
азаматтық алуларына рүқсат берді. Көп үзамай барлық грамматиктер мен 
шешендер мемлекет қызметкерлеріне айналды. Император Антоний Пий 
мүғалімдерге жеңілдік жасады. Император Диоклетиан әрбір мектептердің 
типіне орай міндетті минимумдар мен мүғалімдердің міндеттері мен сый-
ақы мөлшерін айқьгадады. 
Ежелгі Орта ғасырда шіркеу үстемдігін жүргізді. Осы уақытта 3 түрлі 
мектептер де болды - монастырская, соборная (кафедральная, епископская) 
және приходская мектептері. 
Монастырская мектептерде ата-анасы монах болсын деп берген үл 
балалар ғана оқыды. Бұл мектептерде педагогикалық кәсіпке икемі бар 
17