ЖАСТАРДЫҢ ӘДЕБИ-МӘДЕНИ, ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ЖУРНАЛЫ
Құрылтайшы жəне
шығарушы:
«Қазақ газеттерi»
Жауапкершiлiгi
шектеулi серiктестiгi
Редакторлар кеңесiнiң
Төрағасы —
Бас директор
Жұмабек
КЕНЖАЛИН
Бас редактор
Қуандық Түменбай
Бас редактордың
орынбасары –
жауапты хатшы
Жарас Сəрсек
Редакция алқасының
мүшелерi:
Қансейіт Əбдезұлы
Бектұр Төлеуғалиев
Өмірəлі Қопабаев
Əбiш Кекiлбайұлы
Нұрлыбек Нəлібаев
Динар Нүкетаева
Мереке Құлкенов
Арман Қырықбаев
Нұрлан Оразалин
Кенжехан Матыжанов
Əлішер Пірметов
Техникалық редактор
Жұмағазы Омарұлы
№6 (70)
2014
Ќазаќ елі – Отаным
Тағдырға дауа бар ма?
«Ат баспаймын деген жерін
үш басады» дейді. Ақыры
осылай болды. Қазір бала да,
келін де өз тағдырына риза.
Əуелі басынан бастайық.
Ұлым Жапонияның Осака
қаласында үш жыл оқып,
білім алды. Өзім іссапармен
Қытай, Оңтүстік Корея,
Жапонияға барып, Токио,
Осака, Мацуэ, Киото секілді
қалаларында болып, күріш
«Тіл үшін жанымды
беремін»,
–
дейді келінім ағынан жарылып
дақылын азды-көпті зерттедім.
Өйткені, əкеміз, ақ күріштің
атасы атанған Ыбырай Жақаев
кезінде жапон елдерін аралап,
мен де сол ізбен жүріп, Сыр
өңіріндегі күріш мəселесіне аз
да болса атсалыстым.
Адамның күні адаммен.
Балам үш жыл Жапонияда
жүріп, сол жақтың нанын
жеп, сөзін зерттеп, жұртымен
тіл табысты. Тоқ етері, сол
жақтың қызына құда түсіп, сөз
Қуандық
ТҮМЕНБАЙ
2
*
«Үркер»*
№6*
2014
жарастырдық. Құда боп, біреудің үлпілдетіп
қолға ұстаған қызын Қызылордаға алып
кеп, үлкендердің батасын алып, Алматыға
қоныс тепті. Құда келіп, ұлан-асыр той өтті.
Сонда құдағи: «Біз қорқып келіп едік, бұлар
да өзіміз секілді қарапайым халық екен
ғой» деп, аңқаулығын алға салды. Құда
өмірден өтіп кеткен екен, құдағи құданың
орнын толтырып, айтар сөзін аудармашы
арқылы жеткізіп, жан ұшырды. «Арай»
мейрамханасында қазақы жұрт құдағимен
би билеп жүрсе, ол құдаларын өзі суретке
түсіріп, ар жағында қылау қалдырмай
жүрді.
Біздің үрдісіміз ішкізу ғой, құда
бала Тəкеши ə дегеннен-ақ қызып қалды,
өйткені олар 18 градус сэкэні ішіп үйренген,
біздің орыстың аласұрған тентек суы оны
алып ұрды. Қазақтар болса, құдасының
қызғанына мəз.
Олар біздің жерге келгенде ел тарихына
қатты көңіл бөлді. Сыр бойындағы тұтқын
жапондар соққан «Жапон базы» деген жер
тарихын айтқанда, жандары тітіркенді
Қазақ Ұлттық университетінің ескі
ғимаратын соққан да жапондар дегенде, «біз
бұны елге айтып барамыз» деді. Жамбыл
облысында болған жапондар да көңіл
хошын аударды.
Енді кейінгі күндер туралы. Келінім
əуелі Өскеменде тұрды, сосын: «Маған
Алматыда тұруға рұқсат па екен?» деп,
енесі арқылы сөз салыпты. Өйткені, немере
тіл сындыру керек, əкесі жас кезінде өзіне
тəн тірлікті атқарады, «Ердəулет қазақ
балабақшасына барып, осында орналасса»,
– дейді. Мен бірден қос қолымды көтердім.
Қазақ балабақшасы – оның өмірлік
шырағы. Өзіне тəн тіл бағдарламасы –
күнделікті тіршілігіне тəн нəрсе. Қаланың
орысша шүлдірлеген екі жаққа да жоқ
жалаң табандарынан гөрі менің немерем
тіл сындырып, айтқан сөзімен алға шығып,
ата баласы болуға əзір жүр. «Ата!» деп
айқайлағанда менің қазағым да, Мацуэдегі
жапон нағашылары да кең құшаққа сыйып
кетеді.
Таяуда балам, келінім, немерем
үшеуі Шиеліге барып, жүзге жақындаған
əжесімен, туған-туыспен жүздесіп
қайтты. Бала жеті жасқа дейін сол жердің
топырағында аунағасын ба, есінен сол
жер, сол аймақ бір кетпейді. Бір апта,
Шиелідегі аға-інілеріне бауыр басқан бала
сонда қалуға бел байлапты. Келін Яско
да əбден тіл сындырсын деп, перзентін
сол жердің балабақшасына беруге ыңғай
білдіріпті. Бірақ мен: «Алып қойған
баспанаң мен балабақшаң бар, ең қиыны,
біздің Байқоңырдың əуені таңертең Ресей
əнұранын шырқаумен басталады, Шиеліде
түн баласына уран тасыған машина
легінен көз тұнады – осының бəрі адам
жан-дүниесіне əсер етпей қоймайды» деп,
қарсылық білдіріп, қайтып əкелдім.
Осылайша өмір керуені өтіп жатыр.
Бұл да бір адамзат пешенесіне жазылған ақ
күндер, ақ несібе шығар.
– «Қазір өзім де, атамның баласы да
(менің немеремді айтып отыр) тілді едəуір
үйреніп қалдық. Ешкімнен кем емеспіз. Өз
басым тіл үшін жанымды беремін», – дейді
келінім ақ көңілмен ағынан жарылып.
Мен алыстан келіп, біреудің
шаңырағының жапырағын жайқалтуға
жанын салған келініме ризамын.
«Құдағимен сөйлесіп тұрсың ба?» деп
алыстағы анасын еске салып қоямын.
3
Проза
Қоңыр əмиян ішіне түскелі бүгін
екінші күн, жүз теңге əлі бостандыққа
шықпады. Қазір де сыртқа шыққысы кеп
құмартып-ақ отыр. Əттең, өз қолында
болса, ел кезіп кетер еді-ау. Бір уақытта
қылтиған жарық сəулесі жүз теңгенің тап
көзіне келіп түсті. Ол лезде əмиян ішін
өңгерген түнекті жарып өтті. Төбесінен
өзіне қарай аяңдап келе жатқан алып
қолдарды көрген кезде жүз теңге зəресі
ұшып, қалтырай бастады. Əлгі қол оны оң
жақ бүйірінен ұстап, сыртқа алып шықты.
Ақыры тілегені орындалған жүз теңге
тойымсыздана айналасына қарай жөнелді.
Ығы-жығы, арпалысқан аласапыран тірлік,
сансыз көп адам жүз теңгенің кішкене ғана
Əйгерім САРСАНОВА
Орал қаласы, Махамбет Өтемісұлы
атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік
университеті филология факультетінің
студенті. Облыстық «Дала дарындары»
байқауының бас жүлдегері. Халықаралық
«Шабыт» шығармашыл жастар фестивалінің
лауреаты.
ЖҮЗ ТЕҢГЕ
(Мысал)
санасына сыймады, сансыз сұрақ пен ойлар
қоршады бірден. Əлгі алпамсадай қолдар
оны сап-сары шаштарын үшбұрышты көк
қалпақ астына жасырған, өңі ақсары орыс
əйелдің қолына табыстады. Ал ол тез арада
жүз теңгені өзі секілді бір топ тиындар ара-
сында сыңғыр еткізіп тастай салды. Өзінің
бір пайдасы тигеніне іштей қуанып тұр,
бұрынғы қожайынымен жылы қоштасқан
ол жаңа ортасына қарай бейімделе баста-
ды. Бірақ айналасындағылар оған тіпті де
мəн берер емес, өзі секілді тиынның жаны-
на жақындап:
– Есенсіз бе! Ғафу етіңіз, бұл қай жер,
айтып жібере алмас па екенсіз? – деді.
Жүзін тот басқан, ескі жүз теңге бұған
