Мектебінде

65
көрсетілген  қызметке  төлемақы  –  оплата  за  оказанные 
услуги 
дербес шот                                    – лицевой счет
төлеуші                                          – плательщик
жалпы аудан                                  – общая площадь
сумен жабдықтау                          – водоснабжение
суды бұру                                      – водоотведение
эксплуатациялық  шығындар      –  эксплуатационные 
расходы
есептелген                                     – начислено
қайта есептеу                                – перерасчет
өсімақы                                          – пеня
қарыз                                              – долг
артық төлем                                   – переплата
төлемге                                           – к оплате
төлеу мерзімі                                 – срок оплаты
ІV. Сабақты бекіту және қорытындылау (4 минут)
- Балалар, сендер бүгін қандай ақпарат алдыңдар?
- Қандай қосымша ақпарат алғыларың келеді?
- Бүгінгі сабақта қанша сөз үйрендіңдер?
- Бүгінгі сабақта қандай мәселе көтерілді?
V.  Бағалау  (2 минут)
VІ. үйге тапсырма (2 минут)
1. Тақырып бойынша сұхбаттасуға дайындалу.
2. Отбасының  коммуналдық төлемдерге  кеткен қаражаты 
жөнінде жазғанын ауызша баяндау. 
3. Мәтін мазмұны бойынша аннотация жазу. 
Жалпы  «Отбасы  бюджеті»  тарауындағы  материалдарды 
меңгеру    оқушы    үшін  аздап  қиындық  туғызуы  мүмкін. 
Өйткені  осы  уақытқа  дейінгі    қолданыстағы  оқулықтарда 
бұл  тақырып  мүлдем  оқытылмағандықтан,    оқушылардың 
тақырып  төңірегінде    сөздік  қорлары    жинақталмаған. 
Сондықтан  да  оқушыға  бұл  тарауды  меңгерту  мұғалімнен 

66
үлкен дайындықты қажет етеді. 
«Отбасы бюджеті» тарауы арқылы оқушылар экономика, 
отбасылық бюджет, қаржы саласындағы  жиі қолданылатын 
лексика  мен  грамматиканы    меңгереді.  Тақырып  бойынша 
өзіндік  көзқарасы    қалыптасып,    экономикалық  ой-өрісі 
дамиды,  қаржылық сауаттылығы артады.  
«Отбасылық  бюджетті  басқару»  тақырыбы  «Отбасы 
бюджеті»  тарауының  2-сабағы.  Жаңа  сабақты  бастамас 
бұрын  үй  тапсырмасын  сұрау  барысында    алдыңғы 
«Отбасылық  бюджет  дегеніміз  не?»  тақырыбы  бойынша 
барлық тапсырмаларға шолу жасап өту керек. Мұның жаңа 
тақырыпты  меңгертуде  тигізер  пайдасы  зор.  Тақырыптық-
күнтізбелік  жоспарда  бұл  тақырыпқа  3  сағат  беріледі. 
Сондықтан    қай  жұмыс  түрін  қай  сабақта  қолданатынын, 
қандай  әдіс-тәсілдерді  пайдаланатынын    мұғалім  өзі 
жоспарлай алады.   
Жаңа  сабақ  сөздікпен  жұмыстан  басталады.  Жаңа 
тақырып  бойынша  меңгерілетін  сөздер  мен  сөз  тіркестері 
мыналар: отбасы мүшелері, басқару, жоспарлау, анықтау,  
кіріс,  шығыс,  төлем,  жарату,  қаржылық  мақсат,  
қаржылық  жоспар,  нұқсан  келтірмеу,  құн,  қатаң  тәртіп, 
қаражат, сұраныс,   еңбекақы, қажеттіліктерге жұмсау. 
Бұл  сөздердің  бәрі  жаңа  сабақтағы  тапсырмаларда    жиі 
кездеседі.  Енді  осы  сөздерді  есінде  ұзақ  сақтауы  үшін 
оқушылар  оқулықтағы мына тапсырмаларды орындайды:
1.  Бұл  тапсырма    жаңа  сөздерді  фонетикалық  тұрғыдан 
дұрыс айтуға арналған. Егер оқушы сабақтың басында жаңа 
сөздерді  дұрыс  айтып  жаттықпаса,  сол  айтып  үйренгені 
бойынша  қалыптасып  кетуі  мүмкін.  Сондықтан  бұл 
тапсырмада дыбыстар мен жаңа сөздердің дұрыс айтылуына  
ерекше  мән  берген  жөн.  Тапсырма  бойынша  оқушылар 
басым   сөздерді оқиды, сөздіктен қарап  аудармасын табады.  
Осылайша жаңа сөздерді бірнеше рет оқып, қайталау арқылы 

67
оқушының тілі жаттығады әрі есінде қалады. Оқушы жаңа 
сөздерді дұрыс айта білсе, оның сауатты жазылуына да мән 
береді. 
2. Оқушының назарын жаңа сабаққа аудару мақсатында 
сабаққа  қатысты  сөз  тіркестерімен  сөйлем  құрастыруға 
тапсырма беріледі. Мәтінге дейінгі  бұл  тапсырмалар мәтінді  
меңгерту барысында пайдасын тигізеді.
3. Мәтінді тыңдалым арқылы меңгерту. Тыңдалым, яғни, 
аудирование – соңғы жылдары  оқу үдерісінде кеңінен орын 
алып  жүрген  маңызды  салалардың  бірі.  «Аудирование»  
деген термин «есту арқылы түсіну»  деген мағына береді. Тіл 
үйренуде тыңдалымның маңызы мен ерекшелігін белгілейтін 
ең  басты  көрсеткіш  –  тыңдалымға  арналған  мәтін,  яғни, 
аудиомәтін.  Аудиомәтінмен  жұмыс  істеудің  тиімділігі 
мынада:  біріншіден, қажетті ақпаратты күшті әсерлілікпен 
жеткізеді;  екіншіден,  оқушының  бақылаушылығы  мен 
талдау дағдыларын жетілдіреді; үшіншіден, өз пікірін, ойын 
тұжырымдап  айтуға  үйретеді.  Таспа  арқылы  тыңдалатын 
мәтін  оқушының  тілін  дамытады.  Тіл  үйренудегі  тыңдау 
сөйлеумен тығыз байланысты. Оқушыға таспадан естігенін 
қазақ тілінде пайдалану қажеттігі туады. Таспадан тыңдалған 
мәтін бойынша сұрақ қою 
– 
ең тиімді жол, өйткені оқушы 
сұраққа  дұрыс  жауап  беру  үшін  мәтінді  ынтамен  тыңдап, 
мәнін түсінуге тырысады.
4. Оқушының мәтінді қай деңгейде түсінгенін тексеруге 
арналған тапсырма. Мәтіннің әр азатжолындағы негізгі ойды 
білдіретін сөз тіркесі немесе сөйлемді теріп жазады. 
5.  Жазғандарына  сүйеніп  мәтіннің  қысқаша  мазмұнын 
айтып шығады.
6. Сұхбат жаңа лексикалық минимумды қамтитындықтан, 
сұхбат  бойынша  тапсырмаларды  орындау  барысында  оқу-
шының отбасы бюджетіне байланысты сөйлеу дағдысы қа-
лыптасады. Әуелі сұхбатты мұқият тыңдап, кейіпкерлердің 

68
сөйлеу  мәнеріне  оқушылардың  назарын    аудару  қажет.  
Сұхбат  мәтіні  арқылы  оқушы  тағы  да  жаңа  сөздерді 
тыңдайды, оқып жаттығады. Сұхбатпен жұмыс жүргізгенде  
рөлге бөліп оқу, дауыс ырғағын жөндеу, берілген тақырыпта 
өз бетінше сұхбаттасу жұмыстарын жүргізуге болады. 
7.  Сұрақтарға  жауап  алу  арқылы  оқушылардың 
жоғарыда берілген мәтінді қалай түсінгендерін тексеру   әрі 
оқушыларды сөйлеуге жетелеу көзделген. 
8.  Жағдаят.  Жағдаяттық  тапсырмалар  оқушылардың 
қызығушылығын  тудырып,  өздігінен  шешім  жасауға 
ынталандырды,  қазақ тілінде белгілі бір өмірлік жағдаяттар 
төңірегінде сөйлесім дағдылары дамиды.   Бұл жағдаяттық 
тапсырманы  орындау  барысында  мынадай  нәтижеге  қол 
жеткізуге болады: тапсырма мазмұны оқушы өміріне етене 
жақын болғандықтан, шынайы орындалады,  оқушылардың 
шынайы  коммуникативтік  қажеттілігіне  дәл  келіп,  белгілі 
ортада  өз  ойын  жеткізуге  көмектеседі,  сондықтан  ол 
оқушылар үшін қызықты болды. 
9. Тапсырмаларда оқушыларға коммуналды шығыстарды 
басқару  жөнінде  пайдалы  кеңестер    беріледі.  Бұл 
тапсырмалардың мақсаты – коммуналдық төлемдерді төлеу   
кезінде  жиі  кездесетін  лексикалық  минимумды  меңгерту, 
оқушыны өз бетінше сөйлеуге дайындау. 
10.  Оқушылардың    мәтінді  қалай  түсінгендерін  тексеру 
мақсатында сұрақ-жауап әдісі  қолданылады. 
11. Тапсырма сын есімді  қайталауға берілген. Оқушылар 
туынды  сын  есімдер  тудырушы  жұрнақтарды  алдында 
берілген  кесте  арқылы  қайталайды,  негізгі  және  туынды 
сын  есімдердің  айырмашылықтарын  тапсырманы  орындау 
арқылы естерінде сақтайды.
12. Сөйлем мүшелерін  қайталауға берілген тапсырма. 
13.  Тапсырма  қазақ  тілінде  қысқаша  мәтін  жаза  білуге 
үйрету  мақсатында  берілді.  Оқушы  отбасы  бюджетінің