14
2.
Қарым-қатынас барысында қиналатын оқушыларға кеңес беру.
1.
Қарым-қатынас ұғымы.
Психология ғылымының
кез келген мәселесі адамның жан дүниесінің сырымен,
қоғам мен әлеуметтік өмірдің сан алуан салаларымен тығыз байланысты.бұл табиғи
заңдылық болашақ ұрпақтың да өмір жолы мен тағдырыың әр қилы қырларымен өзара
ұштасады. Адамдар арасындағы қарым-қатыас жасаудың, олардың өзара тілдсе білуінің
құпия – сыры мен кілті неде деген мәселенің шешімі табу- қазіргі өмір талабы.
Осындай мәселенің байыбына бармау, оның себеп салдарын аықтамау, тиімді
жолын таба алмау әлеуметтік өмірде адамның мінез-құлқының
қалыпты дамуын
қамтамасыз ете алмай, оған зиянды әсер ететіні даусыз. Мұндай жайт қоғам өмірінің
шиелініскен дағдарысты жағдайында қазіргі қоғам адамдарына ғана емес, болашақ
ұрпақтың бойында да жағымсыз мінез-құлықтардың туыдауына теріс ықпал етуі мүмкін.
Қазіргі кезде сондай жағымсыз қылықтар адамдар арасындағы қарым-қатынаста да жиі
байқалып отыр.
Қарым-қатынас жасау- ақылды адамға ғана тән табиғи қасиет, ол- адамның
тіршілік
бейнесі мен мәдени өмірінде, тұрмыс - салтында күнделікті қажеттіліктерін
қанағаттандыратын тұрақты шарт. Адам әрекетінің негізгі түрлері- ойын, оқу, еңбек осы
қарым-қатынас арқылы дамып-жетіліп, жүзеге асады. Адамдарға өзара тілдесіп, өмір
сүруге бейімделу ағза тіршілігі үшін су мен ауа, күн шұғыласы сияқты табиғи
қажеттіліктермен бірдей. Адамдар арасындағы қарым-қатынас жасаудың қажеттілігі мен
маңызын жаподықтардың жеке басын тәрбиелеп, жетілдіру әрекетіндегі
істерінен айқын
аңғаруға болады. Адам өзінің бойындағы қабілті мен іскерлігін жетілдіруде өзін - өзі сыап
көреді екен. Мұдай сынақ барысында адамның денсі ме рухани жағынан дамып-жетілу
жолындағы күрделі қиындықтарды жеңуіне тура келеді. Бұл сынақ бойынша , адамға
кіммен болса да қарым-қатынас жасауға тыйым салынып, оны он тәулік бойы елсіз
даланың үңгірінде тіршілік етуге баулитын көрінеді . бұл жапон тілінде «маритао»
делініп, адамның өзімен-өзі тілдесуіне де тыйым салынатын көрінеді. Мұндай жағдайда
адамның рухаи дамуы тежеліп, жалғыздықтағы тітшіліктің ащы дәмін тартатын болады.
Тыйым салынған жағдайдан босаған адам ауыр халден құтылғандай күй кешіп, кез келген
адаммен
сөйлесіп, тілдескенде, одон ораса зор ләззат алып, жан дүниесі рахаттанғандай
болып, бойындағы күш- қуаты артатын көрінеді.
Осы орайда адамдардың күнделікті өмірдегі кәсіптік салада өзара тілдесіп, қарым –
қатынас жасауының оның рухани өмірі мен тіршілік бейнесінің қалыпты дамуына
қаншалықты әсер ететіндігін жете түсіуге болады. Сондықтан әрбір маман мен кәсіпкер,
ұстаз бен жетекші, жұмысшы мен бастық, бизнесмен мн конгресс мүшесі, депутат пен
сайлаушы- бұлардың бәрі де күнделікті тіршілікте өз қызметі саласында үнемі
бірімен-
бірі тілдсіп, пікір алысып, халық бұқарасымен қарым-қатынас жасайды. Онсыз кез келген
адам рухани тоқырауға душар болары сөзсіз. Адамдар арасындағы қарым-қатыас жасауда
қажетті шарттың бірі- сөйлеушілрдің өз ой – пікірін өзгелерге, тыңдаушыларға қалай да
жеткізіп, оларға әсер туді көздеуі және тыңдаушылардың қарым-қатынас орнатуда
сөйлуші жақтың ой-пікірін дұрыс ұғынып, оны іс жүзіне асыра білу мәдениеттілігі.бұл
жайттан біз қарым-қатынас жасаудың үнемі екі жақты процесс екендігіне көзіміз жетеді.
Арнайы жүргізілген зерттеу нәтижесіне қарағанда, адамдардың басым көпшілігі
өзінің 70 пайыз уақытын осы қарым-қатынас жасауға жұмсайды. Қазіргі заманда адамтану
ғылымдары ішінде психология ғылымының игі мақсаттарды іс жүзінде айқындап, оның
заңдылықтарын ашып көрсетуде елеулі табыстарға ие болып отырғаны- шындық фактор.
Әсіресе, бұл пәннің өндіріс пен өзге де салаларда ұжымды басқару ісінде мекеме
басшыларына, жтекші мамандар мен ұстаздарға, әсіресе
өндірісте қызмет атқаратын
басшыларға тәжірибелік жағынан тигізер пайдасының мол екендігін өмір тәжірибесі
15
дәлелдеп отыр. Тілдесу арқылы адамдар өзара қарым-қатынас жасап, бір-біріне білдірмек
болған ойын жеткізіп, пікір алысады. Қатынас орнатудың нәтижесінде өзара ықпал етіп,
адамдардың өмір тәжірибесі, іс-әрекетін жүзеге асырып, хабар алысады. Сөйтіп олардың
арасында тұрақты қарым-қатынас орнайды. өзара тілдесу арқылы бірігіп, тірлік теді,
еңбектеніп, әрбір іс-әрекетті орындаут нәтижесінде кәсіби іскерлігін арттырады.
Ұжымдық іс-әрекетін жетілдіріп, өзара қарым-қатыас жасау арқылы бірін-бірі түсініп,
мінез құлқындағы ұнамды қасиеттрін де қалыптастыруға ықпал тді. Бір сөзбен айтқанда,
олар өзара тілдесіп, тіршілік еткен ортасын, әлеуметтік жағдайды түсінетін
деңгейге
көтеріледі. Адамдардың бірімен-бірінің тілдесіп, қарым-қатынас жасауының күрделене
түсіп, маңызыың артуы өндірістегі техника мен адамдардың кәсіби деңгейінің өсуіе
байлаысты екендігін әлеуметтік өмірдегі шындық фактор деп мойындайтын болсақ,
мұндай күрделі мәселенің түйінін байыбына барып, шешіп отыру басқарушы кадрлардың
көпшілікпен тіл табысып, олармен дұрыс қарым-қатынас орнату біліктілігіе байланысты.
Мекеме мен өндіріс басшыларының басқару қызметідегі білімдарлығы мен тәжірибесі,
іскерлік дағдысы және бағынушы адамдармен тіл табыса білу кез келген жұмыс
саласының ойдағыдай нәтижелер беруінің, көпшілік арасындағы ұйымдастыру істері мен
саяси тәлім-тәрбие жұмыстарының ойдағыдай жүзеге асырылып отыруыың кепілі болмақ.
Қазіргі кезде қоғамдық еңбек пен өндіріс орындарында еңбек адамдарымен тіл
табысып, олардың күнделікті мұқтаждықтары мен талап тілектеріне жете мән беріп,
оларға жеке назар аударып отыру. Мұндай талаптарды жүзеге асырып отыру.
Достарыңызбен бөлісу: 
