Технологиясы

148 
5.10 сур. МС-08 аспабының 
желдетілген сұлбасы: 
1 — логометр; 2 — генератор; 3 — тоқ 
айырғышы; 4 — түзеткіш 
Осы әдісті негізінен электрлік 
стансалардың 
және 
қуатты 
аудандық 
трансформаторлық 
қосалқы 
стансалардың 
жерге 
тұйықтаушыларының кедергілерін 
өлшеу үшін пайдаланады. 
Жерге тұйықтау кедергісін 
сонымен қатар МС-08 аспабымен 
(5.10 сур.) өлшеуге болады, онда 
үш шкала бар (10...1000, 
1...100 және 0,1.10 Ом), оның 
жұмысы 
магнитті-электрлік 
логометрмен бір уақытта тоқ және 
кернеу 
өлшеу 
қағидатында 
негізделген. 
Логометр
деп екі электрлік 
шамалар 
қатынасын, 
көптеген 
жағдайларда екі тоқ қатынасын 
өлшейтін 
көрсететін 
аспап 
аталады. Оны тоқтан тәуелді 
болмайтын 
электрлік 
және 
электрлік емес шамаларды өлшеу 
үшін 
пайдаланады 
(кедергі, 
фазалардың 
ығысуы, 
жиілік, 
температура, қысым, кеңістіктегі 
орын ауыстыру және т.б.). 
Көптеген өлшеу механизмдері сілтемесінің ауытқуы осы механизм 
арқылы өтетін тоқпен анықталады және өлшенетін шамадан тәуелді болуы 
мүмкін. Мысалы, электрлік термометрде тоқ тізбек кедергісінен тәуелді, 
себебі оған резистор қосылған, ал оның кедергісі өлшенетін температураның 
өзгеруіне байланысты өзгереді. Бірақ Ом заңына сәйкес тоқ сонымен қатар 
кернеуге пропорционалды. Демек, аспап көрсеткіштері х өлшенетін 
шамасымен қатар, өзгерістері аспап көрсеткіштерінде сәйкес қателіктер 
тудыратын электр энергиясы көзінің кернеуінен тәуелді болады. Осындай 
өлшеулер кезінде кернеу әсерін жою үшін логометрлер кеңінен қолданылады. 
Логометрде кез келген дерлік жүйенің өлшегіш механизмі болуы мүмкін, 
бірақ магнитті-электрлік логометрлер кең қолданыс тапқан. 
Кез келген жүйенің логометрінде айналдырушы және қарсы әрекет ететін 
моменттер электрлік-механикалық күштермен жасалады және тең дәрежеде 
кернеуден тәуелді, сондықтан кернеу өзгерісі моменттер қатынасын 
өзгертпейді, демек, аспап көрсеткіштеріне де әсер етпейді. 
Мысал ретінде жақтауішілік эллипс тәрізді магниті бар магнитті-электрлік 
логометрдегі моменттер қатынасын қарастырайық (5.11 сур.). Магнитті-
электрлік механизмнің ауа саңылауындағы магнитті индукция біркелкі 
таралмайды. 

149 
5.11 
сур. 
Жақтауішілік 
эллипс тәрізді магнитіі бар 
магнитті-электрлік логометр 
құрылысы: 
1, 2 — жылжымалы 
шарғылар 
5.12 сур. Омметрде логометр 
шарғыларын қосу сұлбасы
Осы біркелкі емес магнитті өріске белгілі бір 
бұрыш астында ортақ осьте бекітілген екі 
жылжымалы шарғы орналастырылады. Оларға 
тоқты жеткізу үшін айналдырудан механикалық 
момент тудырмайтын үш жұмсақ күміс шиыршық 
қолданылады. Тізбекте тоқ болмаған кезде жақсы 
теңестірілген жылжымалы бөлік тәуелсіз тепе-
теңдік күйінде орналасады – сілтеме шкаланың 
кез келген бөлінісінде тоқтауы мүмкін. Екі 
шарғының да тоқ тізбектері тұйықталған кезде, 
жылжымалы бөлікке бағыт бойынша қарама-
қарсы екі айналдыру моменті әрекет етеді, олар 
тоғы бар шарғыларға магнитті өрістің әсер етуі 
нәтижесінде 
туындайды. 
Осы 
моменттер 
қарапайым 
магнитті-электрлік 
аспапқа 
анықталатындай анықталады: 
мұндағы ю
1
, ю
2
— сәйкес шарғылар орамдарының 
саны; 

жүктеу 9,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: