Бейтарап сымды жерге тұйықтау
. ЭҚЕ-де кернеуі 1000 В жоғары
болатын қалалық электрлік желілер оқшауланған бейтарап сыммен үш фазалы
болып орындалу керек, ал жаңа қалалардағы тарату желілері - 380/220 В
кернеуі кезінде керең жерге тұйықталған бейтарап сымы бар үш фазалы
төртсымды түрде. Алайда теспелі сақтандырғыштары бар, оқшауланған
бейтарап сымы бар, кернеуі 220/127 В болатын желілер де кең тараған.
Кернеуі 110 кВ және жоғары болатын отандық өндірістің күштік
трансформаторларының орамалары да жерге тұйықталған бейтарап сымымен
жұмыс жасауға есептеледі, себебі олар нөлдік сымдардың толымсыз
оқшауламасына ие болады.
1000 В дейінгі желілерде бейтарап сымды неге жерге тұйықтайтындығын,
қандай себептермен кейде оқшауланған бейтарап сымға басымдық
беретіндігін және теспелі сақтандырғыштардың не үшін қолданылатындығын
қарастырайық.
136
5.1 сур. Оқшауланған бейтарап сымы бар үш фазалы желі сұлбасы (а) және адам
желілік сымға жанасқан кездегі оның жұмысының режимдері (б); бір желілік
сымның жерге тұйықталуы және адамның басқасына жанасуы (в); жерге
тұйықталған бейтарап сымы бар жүйеде адамның желілік сымға жанасуы (г) және
жерге тұйықталған сымы бар және басқа желілік сымы бар жүйеде
5.1,
а
сур. бейтарап сымы оқшауланған, кернеуі 380/220 В болатын төрт
сымдық желіні қоректендіретін, Тр трансформатордың екіншілік орамалары
көрсетілген. Қарастырылған мезетте оқшаулама толықтай жарамды болсын.
Дегенмен бейтарап сымы жер болып табылатын, жұлдызға жалғанғанR
кедергілері шартты түрде белгілі бір дәрежеде тоқ өткізетін сымдар
оқшауламасының кемелсіздігін көрсетеді.
137
• с
■в
-А
5.2 сур. Адамның тоқ өткізгіш
сымға
жанасуы(а),
электрлік
қозғалтқыштың
жерге
тұйықталуы (б) және нөлденуі
кезіндегі (в) керең тұйықталған
бейтарап сымы бар үш фазалы
желі сұлбасының жұмысы
Бейтарап сымы жер бола алатын, жұлдызға жалғанған Сүш конденсаторы
жерге қатысты сымдардың электрлік сыйымдылығын шартты түрде
бейнелейді, бұл айнымалы тоқты электрлік қондырғыларда айтарлықтай
маңызды, себебі сыйымдылық айнымалы тоқты өткізеді.
Қарастырылатын электрлік қондырғыда қандай кернеулер әрекет етеді?
Желілік сымдар арасындағы кернеу 380 В, ал әр желілік сым және
трансформатордың бейтарап сымы арасында — 220 В, себебі жер үш бірдейR
кедергіден және үш бірдей
С
сыйымдылықтан құралған жұлдыздар
қосылысының бейтарап сымы болды. Егер желілік сым трансформатордың
бейтарап сымына қатысты жерге қатысы кернеуге тең кернеуге ие болса, онда
трансформатордың бейтарап сымы және жер арасындағы кернеу нөлге тең,
бірақ, әрине, осы жағдайда,желі жүктелмеу керек немесе барлық фазалар
жүктемесі толықтай бірдей болу керек.
Жерде тұрған адамның желілік сымдардың біріне жанасуы қауіпті, себебі
сымның кемелсіз оқшауламасы және адам денесі арқылы тоқ өтеді (5.1, б
сур.). Осы тоқтың күші, демек, қауіп
дәрежесі де конденсатор сыйымдылықтары
кедергілерінің мәндерімен және фазалық
кернеумен анықталады. Басқаша айтқанда,
осы жағдайда адам 220 В кернеуі астында
болу керек.
Бірақ егер желілік сымдардың бірі жерге
тұйықталса, ал жерде тұрған адам басқа
желілік сымға жанасса, не болады? 5.1, в сур.
көрініп тұрғандай, адам фазалық емес,
желілік
кернеу
астына
түседі,
бұл
айтарлықтай қауіпті.
Жерге тұйықталған бейтарап сымы бар
желілерде жерде тұрған және желілік сымға
жанасқан адам фазалық кернеу астына түседі
(5.1, г сур.). Егер осы кезде басқа желілік
сым жерге тұйықталса (5.1, д сур.), онда
сақтандырғыш
жанып
кетеді,
бірақ
кернеулердің фазалық мәннен желілік мәнге
жоғарылауы (оқшауланған бейтарап сымы
бар желілердегідей) орын алмайды.
138
Керең тұйықталған бейтарап сымы бар тоқ өткізгіш элементке жанасу өте
қауіпті, себебі осы кезде тұйық тізбек түзіледі (5.2, а сур.), ол бойынша кернеу
әсері астында А фазасынан адам денесі, аяқ киім, еден, жер және бейтараптың
жерге тұйықталуы арқылы зақымдаушы тоқ ағады. Сонымен қатар жерге
тұйықталған корпусқа тұйықталу орын алған электрлік қабылдағышқа жанасу
қауіпті.
Келесі мысалды қарастырайық. Электрлік қозғалтқыштың кедергісі (5.2, б
сур.)
Достарыңызбен бөлісу: |
