Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 255/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары жырлаған тақырыптары мен идеяла- ры, әр ақынның өнерпаздық тұлғасы,  әдебиет тарихынан алатын орны  туралы маркстік-лениндік әдіснама- ның талаптарынан тыс тұжырымдар  білдіруге ұмтылыс жасаған. Рас,  олардың шығармашылық мұрасы  толық қамтылмағанымен, әдеби- теориялық сипатта талдау жасауға  деген талпыныс игі қадамның ны- шаны екенін айта кеткен орынды  болмақ. Зерттеушінің ауыз әдебиеті  мен жазба әдебиеттің үлкен тұлға  ескерткіштерін екшеп, іріктеп көр- сетуге талаптанған бұл оқулығы  өзінен бұрынғы және сол кездегі  ғылыми ізденістердің қорытындысы  ғана емес, ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің жаңаша бағыттағы зертте- улерге баруына ізашар бола білді.  Қ. Жұмалиев оқу құралының 1942,  1943 жылдары «Қазақ әдебиеті. Қа- зақтың ауыз әдебиеті мен XVІІІ-XІ,  X ғасырдағы жазба әдебиеті» деген  атпен шыққан, 1948-1950 жылдары  «Қазақ әдебиеті» деген атпен шыққан  жаңа басылымдарын ғы лыми-зерт- теушілік ой-пікірдің бұл са ладағы  азды-көпті қол жеткізген табыста- рымен толықтыра отырып, келешек  монографиялық зерттеулерге апарар  күрделі де соны мәселелерінің бағыт- бағдарын ашуға ұмтылыс жасады. Е. Ысмайыловтың 9-сыныпқа ар- налған оқу құралы («Қазақ әдебие- ті», 1941) 1920-1930 жылдардағы  ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің  әде биет тарихын дәуірге бөле оты- рып тексеру жолындағы ізденісте- рінің жалғастық тапқандығын дә- лелдеп берген еңбек болды. Негізі- нен ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ  ға сыр басындағы қазақ әдебиеті та- рихын зерттеуді мақсат тұтқан бұл  оқу құралы ұлттық әдебиеттану ғы- лымының қалыптасу кезеңіне қадам  басқан шағында, бұрын жан-жақты  сөз бола қоймаған қаламгерлер шы- ғармашылығын зерттеуде жаңа бас- тама салуы үлкен үлес болғанын  атап айту қажет. Өйткені, ХХ ғасыр  басындағы қазақ әдебиеті ғылыми- зерттеушілік ой-пікірде әлі де бол- са даулы күйде қалып, бір шешімін  таба қоймаған қиындыққа толы кезең  болатын. Әсіресе, С. Мұқановтың  1932 жылы «ХХ ғасырдағы қазақ  әдебиеті» еңбегінің «халық жаула- рын» әшкерелеу науқанында тап  мүддесін жырлаған автордың пар- тиядан шығып, қызметтен қуы- луына, саяси сенімсіздікте болуы- на әсер еткендіктен, қазақ әдебиеті  тарихының осы дәуіріне қалам тар- тудың қияметке айналғаны – тари- хи шындық. Маркстік-лениндік  әдіс нама мен кеңестік идеология  «ұл шылдар» жазған 1920 жылдар- дағы еңбектерді былай қойғанда,  30-жылдардағы оқулықтар мен зерт- теулерді жоққа шығарып отырған  осы мезгілде мектепті жаңа оқу  құралдарымен қамтамасыз етуді  шұғыл түрде жүзеге асыру міндеті  Ре по зи то ри й Ка рГ У 274 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз