Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 235/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) қалыптасқан, көркем әдіс ретінде  әдебиет процесінде әдеби жүзеге  асқан социалистік реализм прин- ципі» екені қағидаға айнала бастады.  Нәтижесінде көркем әдебиет пар- тиялық істің бір бөлшегіне, саясат  пен идеологияның сойыл соғар бел- сенді құралы болу қасиетіне ие бола  бастады да, сын мен әдебиеттану  жаңа эстетика мен теорияның қасаң  қағидасының құрсауына түсті. Та- биғи даму заңдылығынан айыры- лып, белгілі бір қалыптығы ойлау  жүйесінен шыға алмайтын күйге ду- шар болды. Қазақ әдебиеттану ғылымында  социалистік реализмді алғаш сөз ет- кен осы мақалалардың және кейін  сөз болатын қазақ фольклорын, қа- зақ әдебиетінің тарихын, теория- лық мәселелерін ғылыми қарастыр- ған әдебиетші-ғалымдар еңбектері- нің ғылыми-зерттеушілік ой-пікірге  қосқан үлесін бағалағанда, біздің  мақсатымыз бұрынғыдай не бірыңғай  даттау немесе мақтау болмауы ке- рек. Себебі, маркстік-лениндік әдіс- наманы, социалистік реализмді ту- дырған олар емес, социалистік қоғам,  олар заман талабына сай еңбек етті.  Сондықтан басты нысанаға ұлттық  әдебиеттану ғылымының туу, қа- лыптасу жолындағы ізденістеріне  қосқан үлесі мен кері әсерін әділ  бағалау керек. Социалистік реализм  әдісімен жазылған көркем шы ғар- малар болғанын, маркстік-лениндік  әдіснаманың әдебиеттің халық ты- ғы, таптығы, партиялығы деген қа- ғи даларының ғылыми-зерттеу ең- бек терде орын алғанын дәуір та- лаптарына сай туындағанын есте  ұстай отырып, тарихи шындық  тұрғысынан сараламасақ, бәрін  жоқ қа шығаратын нигилизмге жол  беріп аламыз. Ендігі жерде негізгі  мақсат – кеңес дәуірдегідей «ақсақты  тыңдай, өтірікті шындай» қылмай,  кемшіліктер мен жетістіктерге та- рихи шындық тұрғысынан келу ке- рек. Көркемдік дамудың тарихи са- бақтастығына орай өркендеуге тиіс ті  көркем әдебиеттің идеология құ- ралына айналуына себепкер болған  социалистік реализмнің принциптері  сол әдебиет туралы ғылымды да  танымдық сипаттағы дәстүрлі жо- лынан бұрып жіберді. Әдеби да- мудың заңдылығынан тыс, ойдан  шығарылған бұл әдісті кеңестік иде- ология мен партиялық басшылық  қажетті жерінде өз мүддесіне сай  өзгеріп отыруына мол мүмкіндік  алды. Ол ғылыми-зерттеушілік ой- пікірге де әсер етпей қалмады. Қазақ  әдебиеттану ғылымының тарихында  тұрпайы социологизм теориясына  ұрынудың көп болуы, тіпті «ұлтшыл- алашордашылар» атанғандар шығар- ма шылығына байланысты бертінге  дейін келуінің басты себебі де осы- дан болар. Міне, осылайша «түрі ұлттық,  мазмұны социалистік әдебиет» жа- Ре по зи то ри й Ка рГ У 253 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз