Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 231/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) дас былай жауап берді: шындықты  жаз. Қазіргі шындық не? Ол –  Кеңестер Одағының қай майданын,  қай ісін алсақ да үлкен күрестер  арқасында барлық қиындықты же- ңіп үстемдік алып отырған соци- ализм. Социалдық нағызшылдық  бі реудің ойлап шығарған фантазия- сы емес, кеңес әдебиетінің қазіргі  өсу бағытындағы шындықтан өсу  бағытындағы шындықтан алынып  отыр» деген түсіндірме жасайды [67,  94]. Социалистік реализм жолымен  жазу үшін сол дәуірдің мазмұнын  түгел түсініп алып, оны шындыққа  сай толық көрсету қажеттігін ашып  береді де, Ғ. Мүсірепов шындықты  жазудың үш түрлі шартын көрсе- теді. «Бірінші, алған оқиғаның әрбір  бөлегіне дейін түгел шын көрсету- мен қатар, оқиға тұтасынан нағыз  шындық болып шықсын. Екіншісі,  сурет, көркемдік қатар отырсын.  Үшіншісі, әрбір геройыңның мінезі,  ісі, өзгеруі, қысқасы әрбір адымы өз  жағдайына қарай болады. Геройың  өзгерсе – жағдайының өзгергені. Та- қырып етіп алған нәрсеңді әрі толық,  әрі көркем түрде көрсет». Міне, осы- дан бастап жазған қазақ әдебиет тану  ғылымында ғана емес, бүкілодақ тық  әдебиеттану ғылымы жетпіс жыл  бойы теориялық тұрғыда негіздеп  келген және әлемдік әдеби-теориялық  көзқарастан қызғыштай қорғап кел- ген бұл әдістің қазақ әдебиетіндегі  көрінісін, ұлттық әдеби-теориялық  ой-пікір көп ойланып жатпастан-ақ  сөз етуге кірісті.  Негізінен бұл әдісті проф. Х. Әді- баев айтқандай, «социалистік реа- лизмнің теориясы мен практикасын  біздің еліміздегі қоғамдық сана мен  қоғамдық өмірдің өзі туғызды». Жа- ңа дәуірдегі әдебиеттің көркемдік  әдісі қандай болуы керек деген ой  жазушылар мен әдебиетшілерді  1920 жылдардың бас кезінде-ақ  толғандырған болатын. 1923 жылы  В. Маяковский ендігі жерде негізгі  әдіс «тенденциозный реализм» бо- луы керек дегенді ұсынған болса,  1924 жылы А. Толстой «монумен- тальды реализмнің» буржуазиялық  эстетикаға қарсы тұратындығын  дәлелдеуге ұмтылды. 1929 жылы  РАПП-шылдар «пролетарлық ре- ализм» деген терминді қолданды.  1931 жылы И. Сталин жоғарғы пар- тия мектебін бітірушілер алдын- да сөйлеген сөзінде «социалистік  реализм» деген атауды алғаш рет  қолданды да, кеңестік идеология  ғылыми тұрғыда негіздеуге көшті.  «Халықтар көсемі» өзі басқаратын  қоғамға қандай әдебиет қажет бо- латынын білді. Оған тек азусыз, құс  таңдай, қызыл иек әдебиет керек  еді. Жазушылар қаламында қандай  ұлы құдірет жатқанын сезді де, олар- ды әрдайым ауыздықтап ұстауға,  қажет бола қалса, өз жыршысына  айналдыруға күш салды». Өйткені,  1920 жылдардың соңы мен 1930  Ре по зи то ри й Ка рГ У 249 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз