Графика. Орфография. Орфоэпия

Қысқарған сөздерге қазақ тілі қосымшаларының жалғану үлгісі

жүктеу 2,09 Mb.

Pdf просмотр

бет	73/152
Дата	13.09.2023
өлшемі	2,09 Mb.
	#43345
түрі	Монография

1 ... 69 70 71 72 73 74 75 76 ... 152

fce55c58e23c15bef10aa33237001bcc

Қысқарған сөздерге қазақ тілі қосымшаларының жалғану үлгісі

АЗТМ, -нің, -ге
АДҚ, -ның, -ға
АКЭЛ, -дің, -ге

АҚШ, -тың, -қа
АПН, -нің, -ге
БКП, -нің, -ге
ВАСХНИЛ, -дің, -ге
ВЛКСМ, -нің, -ге
ВЦСПС, -тің, -ке
ГДР, -дің, -ге
КПСС, -тің, -ке
ООН, -ның, -ға
СССР, -дің, -ге
ФИФА, -ның, -ға

Алматы ауыр машина жасау заводы
Алматы үй құрылысы комбинаты
Еңбекші
халықтың
прогресшіл
партиясы (Кипр)
Америка Құрама Штаттары
Жаңалық баспасөз агенттігі
Болгар Коммунистік партиясы
В.И.Ленин атындағы Бүкілодақтық
ауыл
шаруашылық
ғылым
академиясы
Бүкілодақтық Ленишіл Коммунистік
Жастар Одағы
Кәсіподақтардың
Бүкілодақтық
Орталық Советі
Герман
демократиялық
Республикасы
Совет Одағы Коммунистік партиясы
Біріккен Ұлттар Ұйымы
Советтік
Социалистік
Республикалар Одағы
Халықаралық Футбол Федерациясы
Әріптік аббревиатуралар қазақ тілі қосымшаларымен түрленгенде, осы
ерекшеліктер ескерілуге тиіс. Яғни әріптердің аттары бойынша оқылатын
қысқарған сөздерге қосымша соңғы әріптің аты бойынша жалғанады,
мысалы,
СССР-дің,
өйткені айтылуы
– эс-эс-эс-эр-дің;
ЭВМ-ге
, өйткені
айтылуы
– э-ве-эм-ге;
ГДР-ге,
өйткені айтылуы
– ге-дэ-эр-ге.
Ал әріптердің

дыбысталуы бойынша оқылатын қысқарған сөздерге қосымша жуан, не
жіңішке болып құрамындағы дауысты дыбысқа үндесе жалғанады:
ТАСС-
тың, СМУ-ға, СЭВ-ке, БАМ-ға, ВАСХНИЛ-ге, МАГАТЭ-ге
(5-қосымша).
Қысқарған сөздердің орыс тілінен өнімді түрде енуі төл қысқарған сөздердің
жасалуына да әсер етті.
«Ауатком», «аупартком»
тәрізді сіңісті атаулармен
бірге
жазу
дәстүрінде
ТТТ
(түрлі-түсті
телевизия)
мультжинақ
(мультфильмдер жинағы) т.б. жаңа үлгілер де қолданылып жүр. Ал аударма
әдісімен жасалған СО
КП, БЛКЖО, СОТА (КПСС, ВЛКСМ, ТАСС
аббревиатураларының қазақша толық атауларынан қысқартылған) тәрізді
үлгілер тілдің қоғамдық-әлеуметтік міндеттеріне сай бола алмады, өйткені
аббревиатуралар – интернационалдық, ресми сипаттағы сөздер, сондықтан
да олар барлық тілде мүмкіндігінше бірдей таңбалануға тиісті. Бұл тілдік,
сондай-ақ информациялық қарым-қатынасты жеңілдетеді.

жүктеу 2,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 69 70 71 72 73 74 75 76 ... 152