М. С. Кульгильдинов К. Ә. Жүсіпов Р. Ә. Қозбағаров Көлік техникасын өНдіру және жөНдеу техНоЛоГИясы негіздері оқулық

180
бөлігіне арналған жуу, тазалау, бақылау, диагностикалық, реттеу, май-
лау, май құю, бекіту және монтаждау жұмыстары жүргізілуі тиіс. Ма-
шиналарды ТК-3 ереже бойынша ағымдық жөндеумен біріктіріледі. 
Маусымдық ТК жылына 2 рет өткізілуі қажет (күздік-қысқы күтуді 
өткізерде ауа температурасы плюс бес градустан төмен болмауы керек). 
Маусымдық күтуді кезектегі ТК-1, ТК-2 немесе ТК-3-пен біріктіріп 
өткізуге болады. Мұның барлығы да нұсқаулықтар мен нормативті-
техникалық құжаттарға сай жүргізілуі тиіс.
Машиналардың кейбір түрлерінің периодтылық, еңбексыйымдылық 
және ТК-ң ұзақтылық көрсеткіштері 2.2-кестеде берілген. Бұл деректерді 
ТК жұмыстарын жоспарлау мен материалдық-техникалық қамтамасыз 
ету мақсаттарында қолдануға болады.
Ағымдағы жөндеу жекелеген жинақ бірліктер мен детальдарды ауыс-
тыру және қалпына келтіруді есепке ала отырып, машинаның келесі 
жөндеуге дейінгі жұмыс істеуін қамтамасыз етуі тиіс. Машинаның 
ағымдық жөндеу жұмыстарына жататындар: тазалау, жуу, бөлшектеу, 
ақаулар тізімін жасау, тозған детальдар мен агрегаттарды жаңа неме-
се жөнделгендерімен ауыстыру, машина тораптары мен агрегаттарын 
жинау, жөнделген бөлшектерді стендтік және жүрістік сынақтардан 
өткізу. Машиналарды бояу технологиялық талаптарға сай жүргізілуі 
тиіс. Жөндеу жұмыстарына, сонымен бірге детальдарды өңдеудің әр 
түрлері кіреді: пісіру, темірұсталық және станоктік, балқыту, металдау, 
электролиттік жабулар және т.б.
2.2-кесте
Кейбір машиналардың периодтылығының, 
еңбексыйымдылығының және ТК мен Ж-ң ұзақтылығының типтік 
нормалары
Машина түрлері
ТК және 
Ж түрлері
ТК 
және Ж 
орындау 
периодты-
лығы, сағ
ТК және Ж біреуінің орын-
далу еңбексыйымдылығы, 
адам . сағат
Орын-
дау 
ұзақ-
тығы, 
сағ
1
2
3
4
5
6
7
8
Пневмодөңгелекті 
трактор 
базасындағы 
біршөмішті 
гидравликалық экс-
каваторлар, шөміш 
сыйымдылығы 
0,25...0,4 м
3
, 2-ші 
размерлік топ
ТК-1
50
3
0,5
2,5
-
1,5
ТК-2
250
6
1,5
4,5
-
3
АК
Жылына 2 
рет
20
-
20
-
8
Ағымдық 
жөндеу
1000
400
4
296
100
40
ТК-3
-
20
4
16
-
-
Күрделі 
жөндеу
6000
570
-
400
170
80

181
1
2
3
4
5
6
7
8
Жүккөтерімділігі 
25 т. 
пневмодөңгелекті 
крандар
ТК-1
50
7
0,8
6,2
-
3
ТК-2
250
27
1,8
25,2
-
13
АК
Жылына 2 
рет
28
-
28
-
9
Ағымдық 
жөндеу
1000
820
4,5 620,5
195
80
ТК-3
-
36
4,5
31,5
-
-
Күрделі 
жөндеу
6000
1650
-
1240
410
160
Жүккөтерімділігі 
16 т. жебелі 
автомобильдік 
крандар
ТК-1
50
8
1,0
7
-
4
ТК-2
250
27
2,2
24,8
-
14
АК
Жылына 2 
рет
14
-
14
-
5
Ағымдық 
жөндеу
1000
630
5,2 474,8
150
65
Күрделі 
жөндеу
5000
1200
-
800
400
140
Тарту класы 15т 
шынжыр та-
банды трактор 
базасындағы буль-
дозерлер
ТК-1
100
6
0,6
5,4
-
5
ТК-2
500
17
2,3
14,7
-
3
АК
Жылына 2 
рет
41
-
41
-
6
Ағымдық 
жөндеу
1000
610
5,3 449,7
155
12
ТК-3
-
33
5,3
27,7
-
60
Күрделі 
жөндеу
6000
1370
-
1050
320
-
Шөміш 
сыйымдылығы 
25 м
3
өздігінен 
жүретін скрепер
ТК-1
100
8
0,6
7,4
-
5
ТК-2
500
34
2,5
31,5
-
10
АК
Жылына 2 
рет
10
-
10
-
3
Ағымдық 
жөндеу
1000
550
515 394,5
150
50
Күрделі 
жөндеу
6000
1500
-
1000
500
150

182
1
2
3
4
5
6
7
8
250 кластағы авто-
грейдер
ТК-1
100
10
0,7
9,3
-
5
ТК-2
500
25
2,4
22,6
-
8
АК
Жылына 2 
рет
50
-
50
-
15
Ағымдық 
жөндеу
1000
400
5,4
270
114,6
47
ТК-3
-
40
5,4
34,6
-
-
Күрделі 
жөндеу
8000
900
-
670
230
80
Машиналарды ағымды жөндеуге қою жоспар-кестеге сәйкес 
жүргізілуі тиіс. Машинаның ағымды жөндеуді жүргізген күндегі 
жұмыс уақыты, сипаты, ақау ларды жою себептері мен қабылданған 
шаралар ТК және Ж журналына жазылады. Ағымдық жөндеуді 
машинаның жұмыс орнында да, жөндеу базаларында да орындауға 
болады. Бұл жұмыстың орындалу барысын бақылау бас механик 
қызметіне жүктелген.
Машина балансына бекітілген мекеме өткізілген ТК, ағымдағы 
жөндеудің және машина формулярында көрсетілген деректердің жүйелі 
есебін жүргізіп отыруы тиіс. Есептегіштермен қамтылған машиналардың 
жұмыс уақыты олардың көрсеткіштерімен анықталады.
ТК және Ж өткізілген соң машинаны қабылдау машинистке және 
пайдалану участогінің механигіне міндеттелген. Қабылдау кезінде 
оның сырт көрінісі мен оның бос жүрістегі және жүктеме әсеріндегі 
жұмыстары тексеріледі. Мұнан соң ақауларды есепке алу журналына 
сәйкес жазулар жазылып, жұмысты қабылдап алған жауапты адамның 
қолы қойылады.
ТК және Ж жұмыстарынан басқа машинаны жаңғырту жұмыстары 
жүргізіледі. Жаңғыртуды ғылыми-техникалық прогрестің жаңа 
жетістері негізінде жасайды.
Жаңғыртуды жүргізудің әдістері мен тиімділігі оның мазмұны мен 
арналуына байланысты болады. Осыған сәйкес жаңғыртудың екі түрі 
қолданылады:
– бөлшектеп, яғни машинаның әмбебаптығын жоғарылататын 
қосымша ауыспалы жабдықтарды қосуды немесе оның пайдалану 
көрсеткіштерін жақсартуды қамтамасыз ету:
– толық, яғни базалық машинаның конструкциясын техникалық 
тұрғыдан жетілдіру және оның қолдану аясын кеңейту; 
Машиналарды күрделі жөндеу мен жаңғырту пайдалану 
шығындарын азайтуға мүмкіндік береді.

183
2.3. Жөндеу өндірісін қамтамасыз етудің негізгі 
бағыттары (стратегиялары)
Көлік техникасын күту мен жөндеу бірыңғай мақсатқа біріктірілген 
ұйымдастыру жүйесін құрайды. Оларға кіретіндер:
– әр түрлі деңгейдегі пайдалану ұйымдарының жөндеу органдары 
(участок, кәсіпорын, бірлестік және т.б.);
– оларды техникалық жарақтандыру (тұрақты және жылжыма-
лы жөндеу құралдары, қосалқы бөлшектер және жөндеу материалда-
рымен қамтамасыз ету органдары, техниканы жөндеуге жеткізу және 
жөндеуден алып кету құралдары).
Тиімділіктің максимал мәнін алу үшін техниканың ТК және Ж 
жүйесі оның құрамдас бөліктерінің (
t
ТК
және 
t
ж
) ТК және Ж-ді өткізу 
уақытының төмендеуіне белсенді түрде әсер ете алады.
ТК және Ж-ге кеткен уақыт шығыны едәуір және ол машинаның 
жұмыс уақытының жылдық қорының 22...31%-ын құрайды. Жоспарлы 
алдын алу шараларды орындауға машинаның жұмыс уақыты қорының 
орташа есеппен 13%-ы жұмсалады. Техниканың кенеттен тоқтап қалуын 
есепке алғанда алдын алу шаралардың нақты еңбексыйымдылығы 
жоспармен салыстырғанда 15...22%-ға өседі, ал жұмыс уақытының 
шығындары 2...4%-ға артып, 15...17%-ды құрайды.
Жұмыс тиімділігіне сонымен бірге мынадай факторлар әсер етеді: 
техниканы ТК және Ж кезінде қолданылатын жөндеуді ұйымдастыру 
түрлері, мамандар біліктілігі, жөндеу материалдары және қосалқы 
бөлшектермен қамтамасыз етуді ұйымдастыру, техниканы жөндеуге 
жеткізуді ұйымдастыру, жөндеушілердің еңбек өнімділігін бағалау 
және т.б.
Өндіріс тиімділігін көтеруге төмендегілер әсер етеді:
– адам еңбегінің шығынын азайтуға мүмкіндік беретін техника 
мен механикаландыру құралдарының ТК және Ж-ді ұйымдастырудың 
алдыңғы қатарлы түрлерін енгізу;
– детальдарды қалпына келтірудің жоғары өнімділікті заманауи 
әдістерін енгізу;
– еңбек өнімділігін арттыру үшін адам факторын белсене пайдала-
ну.
Жөндеу стратегиясын екі белгісі бойынша жіктейді: жөндеу сипа-
ты бойынша және әсер етуді басқаруды ұйымдастыру бойынша (2.3-
кесте) [17]. Жөндеу сипаты бойынша үш стратегияны бөліп қарауға 
болады (шартты түрде оларды А, Б, В деп белгілейік). А стратегиясы 
– техникалық карау нәтижесін ескере отырып, белгіленген жұмысты 
істеп болған соңғы толық-жинақты машинаның меншіктелмеген 
жөндеуі; Б стратегиясы – жоғарыда айтылған жағдайда орындалатын 

184
толық-жинақты машинаның меншіктелген жөндеуі; В стратегиясы – 
жоғарыда айтылған жағдайда тораптар мен агрегаттарды ауыстыру жо-
лымен орындалатын меншіктелген жөндеу.
2.3-кесте

жүктеу 5,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: