3.5
Мектеп пен отбасының өзара ярекеттестігі.
Қоғамдағы
әлеуметтік өзгерістерге байланысты қазіргі таңда мектеп пен отба-
сынын өзара әрекеттестігіне аса мэн беріледі. Қазіргі казак қоғамының
отбасындағы өмір салты бұрынғы дэстүрлі отбасындағы өмір салты-
нан өзгеше калыптаса бастады. Әсіресе индустриалы коғамға еніп,
технологиялық дэуірге ауысқаннан кейін, отбасының кұрылымына,
отбасылык қүндылықтарға деген көзқарас та өзгеріп бара жатыр.
Отбасында тәрбиеленіп келе жаткан ұргіакты ұлттык мұрат негі-
зінде тәрбиелеу керектігі, бүгінгі маңызды мэселелердің бірі. Сондық-
тан да, отбасындағы ата-ананың, отбасы мүшелерінің қарым-катынас
мэдениетін арттыру, ондағы үлттық дэстүрді сақтау мэселелері де өте
маңызды.
Жастардың санасында отбасылық құндылықгарды орнықтыру,
отбасын қүруға жауапкершілік катынас калыптастыру, отбасынан қол-
ға алынуы қажет. Отбасында калыптасатын іргелі қүндылықтар мейі-
лінше жас ұрпак санасына сіңірілуі тиіс. Адам өміріндегі ең басты
кұндылықтардың бірі - отбасы бақыты екені жас үрпак санасынан
орын алуы тиіс. Қазақ қоғамы, үлт болашағы - мыкты отбасынан
бастау алады.
Тэрбие мэнін, оның коғамдық құбылыс екендігін төмендегідей
негізгі белгілері сипаттайды:
- тәрбие өсіп келе жатқан жас ұрпактың өмірін іс-тэжірибені
игеруі арқылы өндіріс жағдайына бейімделуі, қатынасуы, аға ұрпақтын
өндірісте орнын басуы, оларды алмастыру қажеттігінен туды;
- тэрбие мэңгілік, кажетті, жаппы, тарихи, таптық категория. Ол
адамзат қоғамы пайда болысымен пайда болды, эрі қоғам өмір сүрген
кездің бэрінде өмір сүре береді. Ол қажет, себебі қоғам өмір сүруінің
қоғамдық сабактастығының, эрі ұрпақтар жалғастығынын катынасын
қалыптастырудың, адамды дамытудың кұралы.
Тэрбие категориясы жалпы: онда коғамдык күбылыстардың өзге
де құбылыстармен заңды байланысы мен бір-біріне тәуелділігі көрі-
неді. Тэрбие адамды біртұтас оқыту мен білім беру негізінде әлеумет-
тендіруді қалыптастыруды қарастырады.
- тэрбие эрбір қоғамдық тарихи даму кезенінде өзінің орны,
мазмұны мен түрі жағынан нақты тарихи сипатта болады.
- жас ұрпақ тэрбиесі олардың әлеуметтік тэжірибенің негізгі
әрекеттерін игеруі аркылы жүзеге асады.
Мектеп пен отбасының өзара әрекеттестігіндегі тэрбиелік қаты-
настар - тәрбиеленуші мен тэрбиелеуші түлғаның түгас педагогикалык
үдерістегі жэне отбасының өзара әрекеттерінің байланысы арқылы
160
іске асады: ата - аналар комитеті, ата - аналар жинапысы, диспут,
дөңгелек үстелдер, семинар, конференциялар т.б.
4 тақы ры п. Т¥ТАС ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҮДЕРІСТЕГІ ТӘРБИЕНІҢ
МӘНІ МЕН МАЗМҮНЫ
4.1.
Тэрбие
-
түтас педагогикалық удерістің қурамдас бөлігі.
Тәрбие үдерісі - тұтас педагогикалық үдерістің кұрамды бөлігі болып
табылады. Педагогиканың негізгі категориялары мен ұғымдарын тэр-
бие, білім беру, оқыту, дамыту, қалыптастыру, әлеуметтендіру, табыс-
тылық, құзыреттілікті қамтиды.
Адамның өз тұрмысына маңызды мэн беріп, өмірлік мэні бар
мәселелерді шешуге ұмтылуы - оның өз өмірін эртүрлі өмірлік жағ-
дайлардың сабақтастығынан қүралған үдеріс ретінде тануға үмтылы-
сы. А.Маслоудың пікірінше, адамның мінез-кұлқының басты тенден-
циясы - оның түрмыстық кұндылыктарды іздеуі. Өмірдің мэні туралы
осындай түсініктер адам өмірін нақты-тарихи жағдайлардағы объек-
тивті міндеттер мен мақсаттарға бағындырады. Демек, өмірдің мәнін
ашу адамның элеуметтік катынастарға дұрыс ене алуын қамтамасыз
ете алмайды. Адамның даралық бағыты оны өзінің субъективтілігі
шегінен асырмайды, ал көпшілік немесе элеуметшілдік бағыт адамның
жеке түрмысын кең әлеуметтік коғамдастықтардағы қиыншылықгар-
мен, тіптен бүкіл адамзаттық мәселелерімен тығыз байланыстырады.
Жеке адамның тұрмыс-тіршілігі басқа кеңірек, үлкенірек адамзатгық
тіршілікке кіретін болғандықтан, өмірдің қүндылық негізін элеуметгік
қоғамдастықтың, жалпы қоғамның максат-мүдделері мен кажеттілікте-
рінен іздеуді қажетсінеді. Өзінің ғана өмірімен айналыскан адам сирек
жағдайда ғана өз бақытын таба алады. Өйткені адам әлеуметтік түлға.
Оның барлык тіршілік әрекеті басқа адамдармен байланысты. Көпшіл-
дік, әлеуметшілдік түжырымдардың түйісуі адамның өзін-өзі жэне бас-
қапарды түсінуіне көмектеседі деп түйіндейміз.
Қазіргі жалпы білім беретін мектеп тэрбие институты ретінде
мыналарды камтиды:
- білім беретін жэне тэрбиелейтін мекеме, тэрбиені окьггу қыз-
меті арқылы жүзеге асырады;
- оку үдерісінен тыс уақытта педагогтардың оқушылардың
өмірін ұйымдастыруы;
- әлеуметтік-психологиялық топтардағы (жалпы мектеп жэне
соның ішіндегі кішігірім топтар) педагог ұйымдастырмаған окушылар-
дын еркін қарым-қатынастары.
Мектептегі тэрбиені осылай бөліп көрсету аркылы оқушылар-
дың өзара әрекеттесу белсенділіктері жүзеге асырылып, жеке тұлға-
лық сапалары жетілдіріледі.
161
Мектеп ашык әлеуметтік жүйе ретінде мынадай жүмыс түрле-
рін үйымдастырады:
- мектептің отбасымен катынасын кеңейту;
- мектептің қосымша білім беру үйымдары, мәдени жэне баска
да әлеуметтік институттармен бірлескен іс-әрекеттерін үйымдастыру;
- педагогтардың ұйымдастыруымен оқушыларды қоғамдық ор-
тамен байланыстыру, мысалы, мектеп түлектері, ардагерлер, мәдениет
жэне спорт қызметкерлері;
- педагогикалык үжымның көмегімен өзге балалар шығарма-
шылык ұйымдарымен біріккен іс-шаралар үйымдастыру;
- сабак пен сабақтан тыс іс-шараларды мектептен тыс орын-
дарда жүргізу: шеберханалар, зертханапар, табигат аясында.
Достарыңызбен бөлісу: |
