Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

жастан оқыту, т.б.). Балалардың дене жэне психикалық дамуында ай- 
кындалган күрделі өзгерістердің бірі - организмнің жедел дамуы. Бұл 
қүбылыстарды акселерация (лат.- жедел) деп атайды. Акселерацияға 
тэн ерекшелік: баланың бойының, салмағының, бұлшық етінің жедел 
түрде өсіп жетілуі.
Тэрбие - бала дамуын бағыттайды, басқарады, сондықган 
тэрбие - баланы қалыптастырудағы негізгі күш.
Дарынды адамдарга тэн қасиеттер: зейінділік, жинакылық, тұ- 
рақтылық, эрқашан қызметке дайын болу; мақсатка жетуде акылга сай 
табандылыққа ие, еңбекте шаршап-шалдығуды білмейді, басқалармен 
сапыстырғанда интеллекттік деңгейі жогары. «Дарындылык» — бүл 
адамның белгілі іс-әрекет аумағында ерекше табыстарға жетуге көмек- 
тесетін, қабілет дамуының жоғары деңгейі. Дарындылық пен қабілет- 
тілің түсініктері бір - біріне өте жақын үғымдар. «Қабілеттілік, - деп 
атап көрсетеді Д.Н.Ушаков, ол табиғи дарын, бір нәрсені жасай алу 
мүмкіндігі». Қабілеттілік түлғаның іс - әрекеттің бір сапасына, нақты 
бір ғылымға өзіндік бейімін, қасиетін көрсете білуі. Бүл түлғаның 
бойында білім, білік, дағды, тәжірибелік іс - әрекетінен, тәрбиелік қа- 
рым-катынасынан, зеректік, тапқырлық, байқагыштық қасиеттерінен 
еркін көруге болады. Қабілетсіз түлға болмайды. Қабілеттің өзі жалпы 
жэне жэне арнайы болып екіге бөлінеді. Жалпы қабілет көптеген дара 
түлғалардың зеректік, тапқырлық, байқағыштық қасиеттері арқылы кө- 
рініс береді. Ал, арнайы қабілет эсіресе өнер адамдарында, айтыскер 
ақындардың суырып салмалығы, композитор, энші, суретші т.б. атауға 
болады.
Дарындылық — адамның белгілі бір іске деген айрықша ка- 
білеттілігі, өмірдің қандай да бір саласында өзін ерекше қырынан көр- 
сетуі. М.Горький «адамдағы дарындылык қасиеттің туа бітетіні, жүре 
пайда болатыны да болады. Туа бітетіні түқым қуапаушылык. Бүл 
биік деңгейлерге көтерілуі де мүмкін, өшіп те қалуы мүмкін. Дарын- 
дылықты үнемі дамытып отыру қажет», - деп атап көрсетеді.
В. 
Крутецскийдің анықтауы бойынша «егер қабілеттіліктер де- 
ген ұғымды жеке психикалық касиеттер деп түсінсек, онда дарын- 
дылық дегенді адамның ерекше қабілетінің жиынтыгының бірлігі 
деуге болады»,- деп түжырымынан дарындылық қабілеттіктің жиын- 
тығы екенін, іс-эрекет саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам 
қабілетінің дамуының жоғары деңгейі дара ерекшелік деп бағалауға 
болады.
Талант (гр. Іаіапіоп — бастапқыда салмақ, өлшем, кейіннен 
ауыспалы мағынада — қабілетгер денгейі) — қабілеттердің ең 
алдымен, арнайы қабілеттердің дамуынын биік деңгейі.
Балалардың психофизиологиялық эркелкі дамуы олардың тем- 
пераментіне, қабілетіне, дарындылығына, талантына т.б. тікелей 
байланысты болады.
113

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: