Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

орын алады. Егер мектепте тұлғаньщ окушылардың жас ерекшелік- 
теріне сай, кэсіби таңдауы дұрыс калыптасса оның өмір жолын айкын- 
даудың негізі қалыптасты деп тұжырымдауга болады. Мектептің эр са- 
тысында қарай жүргізілетін кәсіби бағдар беру еліміздің түрлі сала- 
дағы жетістіктерінен оқушыларды хабардар етіп, өмірдегі өз жолын 
табуға көмектеседі.
Бүл жерде тэрбиенін үстанымдары: теория мен практиканың, 
ғылым мен білімнің, адам мен табиғаттың, еңбекке деген сүйіспен- 
шілік, өзін - өзі дамыту. жетілдіру негізінде дамиды.
Мектептегі кәсіптік бағдар бойынша сынып жетекшілері мен 
педагогтардың 
негізгі функциялары:
- оқушы қызығулары, икемділіктерін, мінезін, түлғаның мораль- 
дық сапасын жэне бағытын айқындау;
- кэсібилік туралы эңгімелесу, белгілі бір кэсіпке (мамандыкка) 
багытын анықтау;
- оқушының кэсіптік кызыгулары және икемділіктерін тексеру;
- кэсіптік жэне жоғары оқу орьшдары турапы мәліметтермен, 
мамандықтармен таныстыру;
- әрбір кэсіптің қажеттілігі туралы түсініктемелер жүргізу;
- республика мен аймақгағы еңбек сіңірген адамдарымен та- 
ныстыру;
- белгілі бір кәсіп жэне мамандық коятын білім, іскерлік, дағ- 
дыны сипатгау;
- жаңа техника мен технологияға байланысты кэсіптің сипаты- 
ның өзгерулерімен таныстыру.
Кэсіптік бағдарды іске асыра отырып, кәсіптік бағдар мектептің 
барлық оқу жэне тэрбне бағдарламасында мектептегі жэне мектептен 
тыс жүмыстарда басты орын алуы қажет. Бастауыш сыныптардан ба- 
ланы мектепте тәрбиелеу жэне дамытудан оқудың алғашқы жылдары- 
нан бастап жүргізу, оқу-тәрбие процесінде мамандық таңдау мотивте- 
рін қалыптастыруға жэне дамытуға аса көціл бөлу қажет.
Кэсіптік бағдар беру - көп салалы эрі қиын үрдіс. Мектепті бі- 
тірген жастардын алдында каншама кэсіптің ішінен өзіне қажетті бі- 
реуін тацдау міндеті түр. Окушылардың мамандык элемінде адаспауы 
үшін оларға бағыт бағдар беру керек.
Оқушыларга кәсіби багдар берудің негізгі формалары:
оқу 
дэрістері, саяхаттар, пәндік сабақтар жэне техникалык үйірмелер, кэ- 
сіптік бағдар эдебиеттері, кино және сахналық қойылымдар, курстар, 
оқу өндірістік практикасы, конференциялар, олимпиадалар, такырып- 
тық кештер, днспутгар, эр-түрлі маман иелерімен, оқушылардың ата- 
анасымен мектеп түлектерімен кездесулер, қоғамдык пайдалы еңбек, 
эр түрлі жиындар, кэсіптік бағдар кабинеті немесе кітапханаларда 
орналасқан кэсіп таңдау бүрышы.

Кәсіптік бағдар әдістері окушыны зерттеу мақсатында педагоги- 
капық бақылауды, іс - әрекет корытындысын оның анкеталык, интер- 
вью алу, эңгімелесу, социометрия, психоло-педагогикалық экспери- 
менттер, психологиялық тестілерді қолданылады.
Мектептегі оқу - тэрбие жұмысының негізі кәсіптік бағдар беру 
жұмысын жүргізу аркылы тұлганың қандай мамандыққа бейім екенін 
айқындау үшін диагностика эдісін жүргізу ең тиімді әдістердің бірі 
болып табылады. Әр окушыны бақылау әдісі аркылы оның бойындағы 
темпераментке, іс- эрекетіндегі, қарым- қатынасындағы касиеттер мен 
кабілеттін, ішкі жан дүниесінің сұранысын нақтылау үшін жэне ар- 
найы мамандар аркылы медициналык диагностика эдісі жүргізіледі. 
Сынып жетекшісі пэн мұғалімдерімен, мектептің тэрбие жұмысы 
бойынша директордың орынбасары, элеуметтік педагог, психологтар- 
мен бірлесе отырып сауалнамалар жүргізу арқылы, яғни қандай маман- 
дыктар сізді қызықгырады, болашакта кандай маман болар едіңіз, елі- 
міздің әлемдік білім көшіне еркін араласу үшін қандай мамандыктар 
қажет деп ойлайсыз, елімізді өркендету үшін казіргі таңда қандай ма- 
мандықтарды жетілдіру қажет деп тұлғаның бейімділігін айқындай 
алады. Диагностикалық эдісті қолдану аркылы окушының мамандық 
таңдауда қателіктерін алды ала болжау, болдырмауға мүмкіндік туады.
Мектептерде оқушыға кәсіптік бағдар беру жүмысында әдісте- 
мелік жүйе толығымен қамтылады. Бірінші, пэн сабақтарының мүмкін- 
діктері, мұғалімнің педагогикалык шеберлігі, кұзыреттілігі, екінші 
тэрбие жэне сынып сағаттары, мектептегі жүргізілетін оқу- тэрбие ша- 
ралары ерекше орын алады. Мектептерде кэсіптік бағдар беруге байла- 
нысты мектепшілік кэсіби бағдар беру жоспары, сыныпта кәсіби бағ- 
дар беру бағдарламасы, кітапханаларда кәсіби бағдар беруге байланыс- 
ты бұрыш, көрмелер ұйымдастырылады жэне білім беру мекемелермен 
тікелей байланыста жұмыс бағытгарын айқындайтын іс- шаралар жос- 
пары дайындалады.
Арнай кәсіби білім беретін оқу орындарына бару, олардың келіп 
мектептердегі ашык есік күніне қатысуы, оқушьіпардың білім беру ме- 
кемелеріндегі ашык есік күндеріне қатысу іс - шаралары оқушының 
болашак кэсіп тандауына маңызы зор. Сынып жетекшісі, пэн мұғалім- 
дерімен, білім беру мекемелері қызметкерлерімен, оқу орындарымен 
көптеген өндіріс орындарымен кездесу, кэсіби кеңес алу, кәсіптік бағ- 
дар беру формалары арқылы әңгімелесу, диспуттар өткізу, дөнгелек 
үстелдерге қатысу оқушының болашақ мамандык таңдауына нгі ықпал 
етеді.
Сонымен қатар, оқушыныц болашақ кэсібін тақдауда отбасында 
ата - ана, ата -эже, туыстарының, мамандық таңдауда эулеттің кәсіби 
династиялық жалгастыгы да эсер етеді.
Жаһандану заманында окушыга кэсіптік бағдар беруде ақпарат- 
тык жүйенін апар орны ерекше. Ақпараттык жүйедегі орта кәсіптік 
187

жэне жогары оқу орындары туралы мәліметтер де болашак кәсіп таң- 
дауга ықпалы зор. Интернет жүйесінде кез келген оку орындары тура- 
лы мәліметтер оқу орнынын тарихы, ондағы мамандықгар, сол маман- 
дықтарға білім беретін профессор - оқытушылар құрамы, мамандық- 
тардың керекті күрал жабдықтармен қамтамасыз етілуі, түлғаны элеу- 
метгендіруге байланысты іс - шаралар, оқу орнынын әлемдік білім ме- 
кемелерімен байланыс т.б. жан - жақты ақпараттандырылған. Мек- 
тептегі кэсіптік бағдар беру тұлғанын мінез - кұлқындағы, іс - эреке- 
тіндегі, қарым - қатынасындағы қасиеттер мен кабілеттерін, ішкі жан 
дүниесінің сұранысын негізге апа отырып болашак мамандық тандауга 
ықпал ету, көмектесу арқылы тәуелсіз елімізді құзіретті кэсіби маман- 
дармен қамтамасыз етуге ықпал ететін негізгі жүмыс болып табы-
Өзін - өзі тексеруге арналган сұрактар:
1. Тэрбие - тұтас педагогикалык ұдерістің бөлігі дегенді калай түсінесіз?
2. Тэрбие мазмұнынын коғамдык сана мен кұндылык үстанымга тэуелділігіне 
токталыңыз.

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: