3
.
12-жылдык білім беру жағдайындағы кәсіптік бағдар беру жұмысынын
ерекшеліктері кандай?
4. Окушынын емірлік өзін-өзі анықгауы, элеуметтік белсенділігі дегенді
калай түсінесіз?
5. Тэрбиелік кеңістік - оқушыны элеуметтендіру факторына талдау жасаңыз.
5 тақы ры п. ТӘРБИЕ УДЕРІСІНІҢ ФОРМАЛАРЫ, ӘДІСТЕРІ МЕН
ҚУРАЛДАРЫНЫҢ ЖҮЙЕСІ
5.1.
Тғрбие эдістері жайлы түсінік.
Педагогикада әдістер
жүйесі туралы эр түрлі пікірлер орын алып келді. Ғалымдар «Әдіс де-
геніміз - тәрбиешінің баланың бойына тұрақгы моральдык көзкарастар
мен рухани - адамгершілік сезімдерді, дағдыларды сіңірудің құралы»,-
деген анықтама беріп келді. Бұл жерде
эдіс дегенді тәрбие құралы
деген мағынаның синонимі ретінде апынып отыр.
Әдіс деген сөз гректің «теіосіоз» деген сөзінен шыққан. Метод
деген ұғым белгілі ақиқатқа, шындықка, мақсатқа жетудің жолдары
деген магынаны білдіреді. Ал, кейінгі шыккан оку кұралдарында тэр-
бие әдістерін тэрбиенің тэсілдерімен, оқушының бойына белгілі бір қа-
сиеттерді
сіңірудің жолдарымен
бірлікте алып карастырады. Ең ал-
дымен адамның жеке бас қасиеті мен қабілеті іс-эрекет барысында қа-
лыптасады. Мысалы, окушынын айналамен қарым-қатынасы аркылы
өмірге деген көзқарасы қалыптасады. Ал ол қоғамдык іс-эрекетке
қатысу аркылы туындайды. Сондықтан оқушы білім мен тэрбие алуы
үшін оны оқу мен қоғамдык іс-эрекетке белсенділікпен араласуын
қарастыру кажет.
Тәрбие эдісі
бұл мектеп тәжірибесінде тәрбиеге қойылатын мақ-
саттарға қол жеткізу үшін пайдаланылатын жол.
Тәсілдер -
тәрбиелеу
саласына, еркіне, сезіміне, іс-әрекетіне әсер ету шаралары.
Тэрбие тэ-
сілі
- жалпы әдістің бөлігі, жеке дара эрекет (эсер ету), накты іс.
Тәсілдер - бұл тәрбиешінің койылган максатқа тез жетуі үшін тәрбие-
ленушімен бірге салатын соқпак жол деуге болады. Егер оны басқа
тэрбиешілер де пайдалана бастаса, біртіндеп ол үлкен соқпақ жолга -
эдіске айнапады. Тәрбие эдістері мен тэсілдері бірімен-бірі тығыз
байланысты.
Педагогикалық үдерісте баланың еңбексүйгіштік сезімі калып-
тасады. Мүның бәрі педагогтардан оқу-тэрбие үдерісін үйымдастырып
жүргізудің әдістері мен тэсілдерін жаксы меңгеруін жэне оны тэжі-
рибеде түрлендіріп қолдана білуін талап етеді.
5.2.
Тэрбие эдістерінің жіктелуі.
Сендіру - тэрбиенің ең
маңызды эдісі. Н.К.Крупская балалардың өмірі мен еңбегін үйым-
дастыру ісін олардын адамгершілік жолында даму ісімен жэне қогамға
пайдалы іске саналы түрде қатынасу ісімен тығыз байланыста қарас-
тырады. Сендіру эдісінің тэрбиедегі орнын, оның педагогикалық про-
цестегі коп қырлылыгы мен эсерлілігін Н.И.Болдырев бастаған педа-
гогтар зерттеп, тереңдетті. Н.И.Болдырев «Сендіру - баланың сана-
сезіміне, еркіне, оның бойындағы жағымды мінез-қүлыкты қалыптас-
тыруда күшті әсер ететін ең тиімді тәрбие эдісі»,- деп көрсетеді.
Бүл әдістің психологиялық негізі - баланын іске асырғысы ке-
летін іс-әрекетінің оның ой-санасында ерекше орын апуында жатыр.
Сендіру арқылы тэрбиеші мен оның жолдастары тәрбие жүмысын ке-
шенді түрде жүргізеді. Оны іске асырудың маңызды кұралы ретінде:
оқу ісін жекелеген ұжымдық түсіндірмелі эңгіме түрінде, кештер мен
конференцияларда, саяси хабарлар мен айтыстарда кеңінен қолданады.
Сендіру
эдісі - балаларды иландыру керек, кейбір нэрселерді ұғымды,
түсінікті, иланымды етіп айту керек. Н.И.Болдырев: «Сендіру дегені-
міз - тэрбиеленушінің санасына, сезіміне, еркіне эсер ету арқылы үнемі
ақыл-кеңес беріп, оны жағымсыз кылыктарынан арылтып, жағымды
морапьдық санасын қалыптастыру мақсатын қояды. Бұл эдіс тәрбие-
ленушінің көңіл-күйіне әсер ету аркылы жеке адам ретіндегі баланың
сана-сезімін қалыптастырады» - деп көрсетеді.
Сендіру барысында тэрбиеші оқушылар бойында элеуметгік жэ-
не адамгершілік кұндылықтары мен өмір шындығына катынасын қа-
лыптастырады. Оны қалыптастыру алынған ақпаратқа ғана тэуелді
емес, сонымен бірге тандап алынган эдіске байланысты. Иландыру
материалдары дэлелді болып, оған олардың көзі жетсе, пікірталас
барысында оқушы өз пікірін тиянактап, меңгерген идеясы сенімге
айналады.
Ж ағы иды үлгі енеге а рқы лы тәрбиелеу әдісі. Жеке бастыц
қалыптасып дамуы тек сөз әсерімен сендіру арқылы іске асырылып
қана коймайды, тэрбие ісінде жеке адамның улгі-өнегесі де зор рөл
атқарады.
Достарыңызбен бөлісу: |
