Əңгімелесу
мазмұны
,
сипаттамасы
.
Мəтінге
қарағанда
абстрак
-
циялы
болып
келеді
,
сондықтан
келесі
категорияларға
бөлінеді
:
1.
Эмоциялық
көрініс
–
суреттегі
кейіпкер
бейнесін
зерттеліну
-
ші
нің
өзіне
сəйкестендіру
жəне
ұқсату
сезімдері
мен
уайымдары
ту
-
ындайды
.
2.
Зерттелушінің
өзі
немесе
тағы
басқа
–
кейіпкерлер
.
3.
Суретте
берілген
кейіпкер
тұлғасының
негізгі
мотивтерінің
көрсеткіші
зерттелінушінің
өзіне
сəйкестендіру
мінездемесі
қаншалықты
ұқсайтындығын
ұмтылыстар
мен
құрылымдар
–
динамикалық
тенденциялар
арқылы
анықтай
аламыз
.
4.
Кейіпкер
мен
қоршаған
ортадағы
адамдар
сезіміне
сəйкес
ұмтылуға
кедергілер
болады
.
43
Тəжірибие
нəтижелерін
іріктеу
:
І
.
Мақсатқа
сəйкес
№
1
хаттамаға
жазылған
барлық
жауаптар
,
пікірлер
,
суреттік
талдаулар
жазылса
,
№
2
хаттамаға
сəйкестендіріп
көшіреді
.
ІІ
.
Іріктеу
кезінде
нақты
жауаптар
зерттелелінуші
түсінігімен
сəйкестендіріледі
.
ІІІ
.
Жалпы
жауаптар
жəне
олардың
қатынасының
жобасы
шығарылады
.
І
V.
Тұлғаның
нақты
жауаптар
психологиялық
дамудың
,
ойдың
бір
жақтылығын
құрайды
.
V.
Тұлға
туралы
жалпы
қорытынды
жасалды
.
Тұлғаның
өмір
сүріп
отырған
ортасы
туралы
пікір
шығарылуы
керек
.
Сана
позициясының
мазмұны
тұлғаның
динамикалық
құрылымы
мен
эмоциялық
ерік
сферасы
,
іс
-
əрекет
тəсілдері
,
тұлғаның
жеке
қасиеттері
мен
бағыттары
жайында
талқылаулар
жасалуы
керек
.
Тест
іріктемесін
жасаған
кезде
зерттелінушінің
негізгі
ерекшілігі
қорытындыланады
,
дəлелденеді
.
Тақырыптық
апперцептік
тестте
төмендегідей
суреттерді
ұсынуға
болады
.
1
44
2
3
45
4
5
46
6
7
47
8
9
48
10
11
49
12
50
13
Розенцвейгтің
суреттік
тесті
Əдістеме
–
адам
қапыда
болған
қолайсыз
жағдайлардан
шығу
не
-
месе
тұлғаның
мұқтаждықтарының
қанағаттануына
кедергілерге
де
-
ген
реакциясын
зерттеуге
арналады
.
Фрустрация
–
тұрақты
жағымсыз
эмоциялық
күйге
душар
ететін
шектен
асқан
қанағатсыздықты
,
сана
мен
əрекеттің
бұзылуын
білдіретін
ұғым
.
Адамның
мақсатына
жету
-
де
кездесетін
көптеген
кедергілердің
əсерінен
пайда
болатын
өте
күшті
нервтік
-
психикалық
күйзеліс
.
Əдістеменің
көмегімен
апатия
,
ызалану
,
жабырқау
реакцияларын
51
зерттеуге
болады
.
Мазмұнына
қарай
əдістемені
проективті
тестер
бөлігінде
жатқызуға
болады
.
Əдістемеде
16
жағдай
беріледі
.
Оның
8-
і
адамға
кедергі
келтіру
,
адамды
біреу
тоқтатады
,
ренжітеді
,
ал
8-
і
адамды
белгілі
жағдайда
айыптайды
.
Əдістемеде
24
схемалық
сурет
ересектерге
, 24
балаларға
арналған
суреттер
беріледі
жəне
топ
бойынша
немесе
жеке
дара
түрде
жүргізіледі
.
Жеке
дара
түрде
жүргізілген
кезде
зерттелуші
жауаптарды
дұрыс
оқуы
керек
.
Жүргізуші
оқу
барысында
дауыс
тембріне
жəне
мимикаға
көңіл
аударуы
керек
.
Кейде
зерттелуші
жағдайларды
дұрыс
түсінбейді
.
Егер
зерттелуші
жауабын
өзгерткісі
келсе
,
алғашқы
жауап
үстінен
сызылады
,
бірақ
өшірілмейді
.
Нұсқау
үлкен
адамдар
үшін
.
Сіздерге
24
сурет
беріледі
.
Əрбір
суретте
2
адам
суреттелген
,
бірінші
адам
сөзі
сол
жақта
жазылып
тұр
.
Екінші
адамның
не
ойлағанын
аңдау
керек
.
Жауапты
тез
жəне
нақты
беру
керек
.
Тəжірибеге
жүргізуге
5
минуттан
– 35
минутқа
дейін
уақыт
беріледі
.
Розенцвейгтің
теориясы
бойынша
,
əрбір
жауап
белгілі
бір
крите
-
рий
бойынша
бағаланады
.
Реакциялық
бағыт
бойынша
:
1.
Қоршаған
ортаға
бағытталуы
:
тірі
жəне
өлі
қоршаған
ортаға
реакциялық
бағыт
,
фрустрацияның
сыртқы
себебі
,
фрустрациялық
жағдайдың
дəрежесі
,
өзге
адам
көмегіне
жүгіну
.
2.
Өзіне
бағытталуы
:
зерттелуші
фрустрациялық
жағдайды
өзіне
қолайлы
деп
біледі
.
3.
Шарасыздық
жағдай
:
фрустрациялық
жағдайды
шарасыз
,
яғни
уақыт
өздігінен
шешеді
деп
қабылдайды
.
Реакциялық
түр
төмендегідей
сатыға
бөлінеді
:
1.
Кедергілердің
басымдылығы
.
Реакциялық
тип
«
өзіңе
көңіл
қою
».
Фрустрациялық
пайда
болдырған
кедергіге
мəн
берілмейді
.
2.
Өзіндік
қорғану
.
Реакциялық
тип
«
өзіңе
көңіл
қою
».
Өзін
кінəлі
деп
тану
,
өзгелердің
сөгісін
естуден
бас
тарту
немесе
өзін
кінəсіз
деп
білу
.
3.
Қажетті
табандылық
.
Реакциялық
тип
«
мұқтаждықтарды
қанағаттандыруға
көңіл
қою
».
Конфликттік
жағдайды
үйлесімді
шешуге
келуге
мұқтаждықта
болу
.
Яғни
өзгелерге
немесе
өзіне
жағдайды
дұрыс
шешуге
сенім
білдіру
.
Е
–
Қоршаған
ортаға
бағытталуы
,
I –
Өзіне
бағытталуы
,
М
–
Шарасыздық
жағдайдағы
реакциялық
бағыттардың
белгіленуі
.
Тез
бейімделетін
өзіндік
сезімінің
көрінуі
.
52
ОД
–
бөгетке
көңіл
бөлу
,
ЕД
–
өзіңе
көңіл
бөлу
,
NP –
мұқтаждықтарды
қанағаттандыруға
көңіл
бөлу
.
Зерттелушінің
,
ең
алдымен
,
тез
арада
өзіндік
сезімінің
өзгеруі
жəне
оның
бағытын
анықтауы
.
Мысалы
, 14
суреттегі
«
Тағы
шама
-
лы
күте
тұрайық
»
деген
жауап
өзіне
бағытталады
,
ал
өзіндік
сезімі
жағынан
мұқтаждықтарды
қанағаттандыру
болып
табылады
.
Егер
тез
өзгеретін
өзіндік
сезімінің
бағытын
өзгертетін
кедергілер
болса
,
мына
түрде
белгілейді
/
Е
1
, I
1
,
М
1
/.
Қоршаған
орта
мен
өзіне
бағытталған
көрініс
өзіндік
қорғану
жағдайында
/
E,I/
байқалады
.
Мұқтаждықтарды
қанағаттануға
көңіл
бөлу
/
Е
, I, M/.
ОД
ЕД
МД
Е
1
E
e
I
1
I
i
M
1
M
М
Мүмкін
болатын
жауаптар
:
Е
1
«
Бұл
қандай
жағымсыз
»
I
1
«
Мен
мүлдем
киімімді
бүлдірген
жоқпын
»
M
1
«
Дымда
қылмайды
,
шамалы
бүлінді
»
Е
«
Сіз
икемсізсіз
»
I «
Əрине
,
жол
шетінде
тұруым
керек
еді
»
М
«
Дымда
қылмайды
»
е
«
Сіз
тазартуыңыз
керек
»
і
«
Мен
тазартып
аламын
»
м
«
Дымда
қылмайды
,
кеуіп
кетеді
»
Жауаптарды
кестеге
енгіземіз
.
GCR
–
коэффициентін
табамыз
,
бұл
субъекттің
əлеуметтік
ортаға
белсенді
бейімделуін
анықтауға
арналған
.
Кестені
толтыру
үшін
бес
фактордың
неше
рет
кездес
-
се
,
сонша
ұпай
қоямыз
.
Егер
Ее
болса
,
Е
0,5
е
0,5
ұпай
беріледі
.
Қосындысы
таблицаға
енгізіледі
,
яғни
қосынды
сан
ұяшығына
жа
-
зылады
.
Содан
соң
екі
жақты
ұпай
есептелінеді
.
E, I, M,
ОД
,
ЕД
, NP
көрсеткіштері
зерттелушінің
фрустрациялық
ерекшелігін
пайыздық
деңгейде
көре
аламыз
.
Даму
бағытын
талдау
:
Əдістемеде
зерттелушінің
өзінің
тəртібі
мен
өзіне
деген
көзқарасы
өзгереді
.
Даму
бағытындағы
өзгерістер
мен
себептер
,
талдаулар
адам
мінезінің
ерекшеліктеріне
байланысты
бола
-
ды
.
Даму
деңгейі
мына
формуламен
есептелінеді
: /
а
-
б
/:/
а
+
б
/,
мұндағы
а
–
алғашқы
фактор
/1-12
сурет
/,
б
–
екінші
фактор
/13-24
сурет
/.
53
Даму
бағытына
бес
түрлі
талдау
жасаймыз
:
І
түр
.
ОД
бағытында
қарастырылады
.
ІІ
түр
.
Е
,
І
,
М
құбылысында
қарастырылады
.
ІІІ
түр
.
е
,
і
,
м
құбылысында
қарастырылады
.
IV
түр
.
Өзіндік
сезімнің
тез
өзгеруі
қарастырылады
.
V
түр
.
Тосын
жайттар
да
есепке
алынады
.
ОД
ЕД
NP
Е
1
Егер
сыртқы
кедергілерге
жауап
нақтырақ
болса
,
«
Далада
жаңбыр
жауып
тұр
,
менің
күртешем
орынды
болды
»
/9-
сурет
/.
«
Ал
мен
сізбен
бірге
барамын
деп
ойлап
едім
»
Достарыңызбен бөлісу: |