1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының



жүктеу 20,84 Mb.
Pdf просмотр
бет14/56
Дата14.08.2022
өлшемі20,84 Mb.
#39102
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   56
85
Назар
 
аударыңыз
:
Баланың
жасына

жанұясының
шынайы
құрамы

баланы
жақсы
түсіну
үшін
ол
туралы
алдын
ала
мəліметті
біліп
алуыңыз
керек
.
Суреттің
жалпы
аумағына

жанұя
мүшелерінің
санына
(
шынайы
суреттелуі

ығыстыру
– 
кері
(
теріс

сезім
.
Фигура
өлшемдері

фигура
неғұрлым
үлкен
болса

соғұрлым
бала
үшін
маңызды

Егер
бала
өзін
суреттемесе

онда
өзін
жанұя
мүшесі
ретінде
есептемейді
.
Отбасы
мүшелер
арасындағы
арақашықтық
бір
-
біріне
неғұрлым
жақын
болса

соғұрлым
байланыс
күшті
болғаны

Фигуралар
арасы
-
на
заттардың
болуы

жанұя
мүшелері
арасындағы
кедергілер
.
Егер
жануарлар
болса

онда
оларға
деген
қызығушылықты
білдіреді
жəне
солар
арқылы
жетіспейтін
қарым
-
қатынастың
орнын
толтырады
.
Бейненің
түрі

Ірі
бас
– 
көп
біледі
.
Үлкен
құлақтар
– 
мəлімет
алуға
ұмтылады

Қатып
тұрған
фигура
-
лар
– 
қарым
-
қатынаста
мінез
-
құлықтарының
қатаңдығын
білдіреді
.
Рельеф

пейзажды
ескеруі
– 
өзінің
жиі
болатын
орнына
қызығушылығы

Жанұя
мүшелерінің
біреуінің
суретін
үлкейтіп
неме
-
се
кішірейтіп
салса

онда
ол
баланың
сол
адамға
қатынасты
қорғаныс
механизмін
білдіреді

Шынайы
жанұямен
неғұрлым
сəйкес
келмесе

онда
соғұрлым
балада
бар
ситуацияға
қанағаттанбаушылығы
көп
бо
-
лады
.
3.3 
Тесттің
 
сенімділігі
 
мен
 
валидтілігі
Психодиагностикалық
əдістемелерді
қолдануда
қойылатын
басты
талаптар
олардың
репрезентативтілігі

валидтілігі
жəне
сенімділігі

Бұл
талаптар
қалыпты
нормаларға
сəйкес
болғанда
ғана
əдістемелердің
ғылыми
деңгейі
дəлелденген
жəне
қолдануға
бола
-
ды
деген
қорытынды
жасай
аламыз

Алайда
сол
талаптарға
дейін
əдістемелер
бейімдеу
жəне
құру
технологиясы
сатыларынан
өтеді

Бұл
психодиагностикалық
əдістемелерді
тексерудің
эмпирикалық
апробациясының
толық
стратегиясы
жəне
тəжірибеге
енгізілуі
бо
-
лып
табылады
.
Психодиагностикалық
əдістемені
құру
немесе
шетелдік
əдістемелерді
бейімдеу
белгілі
психометрикалық
қасиеттер
– 


86
репрезентативтілік

сенімділік

валидтілік

дəлділікті
тексеру
(
не
-
месе
қайта
тексеруге

қажеттілігінен
туындамайды

Əдістемені
құру
немесе
аудару
жұмысы
бірнеше
сатылы
тексеруден
өткенде
ғана
жақсы
нəтиже
береді

Психодиагностикалық
əдістемелер
мен
тесттерді
бейімдеу
ақиқат
жағдайлар
негізінде
оларды
«
құру
» 
неме
-
се
«
қолдану
» 
ғана
емес

сонымен
қатар

ол
абсолютті
полюстардың
арасындағы
континиум

яғни
ешқандай
күмəн
туғызбайтын
тексеру
нəтижесі
болып
табылады
.
Алынған
нəтижелер
бағасының
таңдауы
ерекше
көрсеткішке
ие
болады

Психологиялық
зерттеу
көрсеткіштердің
салыстыруын
-
сыз
ешнəрсені
білдірмейді

Стандарттық
нормалардың
салыстырма
-
лы
орындалуы

яғни
берілген
«
əдістеме
» 
репрезентативті
таңдамаға
сəйкес
болса

онда
əр
адамның
бейнесі
жеке
ерекшелігіне
сəйкес
нор
-
малар
жəне
тəжірибелер
негізінде
құрылады

Зерттелуші
əдістеме
та
-
лаптарына
сай
икемделеді
жəне
орташа

жоғары

төмен
деңгейлермен
салыстырлады

Стандартты
таңдау
зерттелушінің
нақты
күйін
анықтауға
мүмкіндік
береді

Бұған
ішкі
ұпайлар
бір
-
бірімен
жəне
та
-
лабы
салыстырылатын
əдейі
стандартты
кестелер
көрсеткіштеріне
ие

Бұл
жағдайға
өлшем
шкаласының
құрылымы
орташа
көрсеткішінің
мəні
статистикалық
нормалардақолданылады

Қоғам
өзінің
даму
са
-
тысын
əр
топ
мүшелеріне
көрсететінін
талап
еткені
жөн

Бұл
ақыл
-
ой

эстетикалық

адам
дамуы
бола
алады

Қоғамда
əр
адам
өз
та
-
лаптарына
жауапты
болуы
керек

Осындай
əлеуметтік
-
критерийлі
нормалардың
мазмұны
(
əлеуметтік
нормативтердің
) – 
шынайы

ол
қоғамдық
көзқарастарда

педагогтардың
мен
мұғалімдердің
көзқарасында

квалификациялық
-
мамандандырылған
бейнелерге
си
-
паттама
береді
. «
Психодиагностикалық
» «
əдістеменің
» 
сапасының
мəнді
көрсеткіші
сенімділік
жəне
валидтілік
болып
табылады

«
Психодиагностиканың
», «
əдістеменің
» 
сенімділігі
тұрақтылықтың
айғағы

Психологиялық
өлшемнің
нəтижесіне
сенуге
болатынын
көрсетеді
.
Психология
зерттеулерінде
К

М

Гуревич
сенімділіктің

типін
бөліп
көрсеткен

өлшенетін
құралдың
өзінің
сенімділігі

зерттелінетін
сипаттың
тұрақтылығы
жəне
констатанттылығы

экс
-
перимент
нəтижесіне
тұлғаның
тəуелсіздігі
.
Тест
сенімділігі
əртүрлі
кездейсоқ
факторлар
əрекетінің
нəтижесіне

тəуелсіздігіне

ішкі
жəне
сыртқы
факторлардың
бол
-
дырмауын
көрсетеді

Өлшемнің
формула
бойынша
орташа
арифметикалық
мағынасын
анықтап
көрсетуге
болады
:


87
Мх
=
К
Сандық
мөлшері
і
=1
Хі
-
өлшем
нəтижесі
К
-
өлшем
сапасы
.
Өлшем
мөлшері
(
стандартты
ауытқуы

немесе
дисперссияны
бы
-
лай
анықтайды
: Dx = + 
К

сумма
(
Хі

Мх
) 2
і
– 1 (
Хі
-
Мх
) - 
əр
өлшемнің
Хі
-
дің
ауытқуы

орташа
арифметикалық
Мх

К

өлшемінің
сапа
-
сын
білдіреді

Тұрақтылықты
тексеру
зерттелінушінің
таңдауымен
қайталанатын
психодиогностикалық
сынақпен
аяқталады
. 30 
адамға
тəжірибені
өткізген
уақыты
анықталғаннан
кейін

коэффици
-
ент
корреляциясының
нəтижесін
шығарған
кезде
бірінші
(X) 
жəне
екінші
(
У

тесттері
қолданылады

Бұл
зерттелінушінің
коэффици
-
ент
көрсеткішінің
тұрақтылық
сипаттамасын
көрсетеді

ал
тесттің
сенімділігі
бір
адамға
қайталап
жүргізілгенде
нəтиже
бірдей
болуын
қамтамасыз
етеді
.
Коэффициенттік
корреляция
формуласы
:
R=E(Xi-Mx)(Yi-My)
K*D*Dy
Хі

Үі

бірінші
жəне
екінші
тесттің
өлшемі
.
Егер
R=0,8-0,9 
болса
тесттің
сенімділігі
жоғары

Егер

көрсеткіші
төмен
болса

бұл
кездейсоқ
қолданылған
тесттің
нəтижесін
бұрмалайды

Бұл
жағдай
берілген
тестке
қаншалықты
сенуге
болатынын

зерттелінушінің
тест
бойынша
ұпай
өлшемінің
ауытқуын
көрсетеді
.
Ереже
бойынша
қайталанатын
зерттеу
жұмысын
жарты
жыл
-
дан
кешіктірмей
өткізу
керек

Қайта
жүргізілетін
зерттеуді
жылдам
өткізуге
болмайды

себебі
зерттелінушілер
өз
жауаптарын
естерінде
қалған
сөздермен
айтқандықтан
шынайы
болмайды

Психологиялық
зерттеу
мерзімі
ұзақ
болмаса
да

дамуындағы
өзгерістер
болуы
мүмкін

Тұрақтылық
коэффициентінің
мөлшері
0,8-
ден
кем
болмаған
жағдайда
ғана
тест
нəтижесі
қабылданады
.
Тұрақтылық
коэффициенті
екі
«
психодиагностикалық
» 
зерттеу
нəтижесінің
корреляция
жолымен
анықталады

Əдістеме
сапа
-
сы
ның
құрылуына
қарай
анықталады

Коэффициент
корреляция
мөлшері
неғұрлым
биік
болса

əдістеменің
сенімділігі
соғұрлым
жоғары
болады
.
Валидтілік

адамның
іс
-
əрекетін
қадағалауда

тест
арқылы
зерт
-
теуде
психодиагностикалық
өлшемінің
дұрыс
бағалануы

Валидтілік
типтері

сыртқы
 
жəне
ішкі
 
болып
бөлінеді

Сыртқы
 
валидтілік


88
– 
тест
қорытындысының
тұтастай
бірігіп
таратылады
жəне
оның
репрезентативтілігі
тəжірибие
арқылы
құрылады

Сыртқы
валидтіліктің
ерекшелігі
арнайы
құрал
-
жабдықтарда
қолданылады
жəне
тест
белгілі
бір
тақырып
көлемінде
өткізіледі

Репрезентативті
таңдаулар
– 
тəжірибиенің
нəтижесінің
көрінуіне
белгілі
бір
тұтас
əсерін
тигізеді

Репрезентативтілік
жолдар
сапалық
жəне
сандық
мінездемелер
арқылы
байқалады
жəне
зерттеу
нəтижесіне
өз
əсерін
тигізеді
.
Сандық
негіздегі
тəжірибиелік
топтар
тұтастай
өз
белгісін
сақтайды

Топтардың
сапалық
сипаттамасы

əлеуметтік

демографиялық

интеллектуалдық

кəсіби
жəне
т
.
б

зерттеулер
өз
əсерін
тигізеді

Репрезентативті
таңдаулардың
сандық
белгілерінің
құрылуы
теоремалар
арқылы
іске
асады

П

А

Чебышеваның
репрезентативтік
қателерді
жою
үшін
мына
формулаларды
қолданған
:
n = [ t2 W ( 1-W ) N ] / [ d2 N + t2 W/ 1-W/ ],
n = [ t2 W ] –
эксперименталды
өлшемнің
саны
.
t – 
коэффициенттің
аз
болатын
қателері
.
( d ) – 
белгілі
P t 
қорытындыны
бақылауда
көрінетін
көрсеткіш
.
d – 
жіберілген
қателардің
өлшемі
(0,06).
W – 
берілген
жағдайлардың
бөлімі
(0,8).
( 1-W ) – 
белгісіз
жағдайлардың
бөлігі
(0,2).
N – 
тұтастай
біріккен
сандардың
саналуы
.
Тапсырма
.
Бақылауға
арналған
объектінің
минималды
репрезентативтілігі

егер
тұтастай
бірігу
- 5000 
адам

тестілеу
арқылы
зерттеуге
алынған
адам
- 0,8.
Берілгені

t=198; d=0,05; W=0,8 (0.9); 1-W=0,2 (0,1); N=5000.
Шешімі
:
N – 
эксперименталды
таңдау
саны
.
n=[1,98 2*0,8 (1-0,8) 5000] / [0,05 2*5000+1,98x2 0,8 (1-0,8) ]=235.
Жауабы
: n=235 (135).
Ішкі
 
валидтілік
 
– 
мынадай
жолдармен
көрсетіледі

зерттелінуде
қолданылатын
тесттердің
таңдалуы
тəжірибеден
өткізіледі

Валидтілік
əдістемелерді

критерийлерді
қолдану
«
мінездемелерді
топтау
» (
балалардың

жас
-
өспірімдердің

ересек
-
əйелдердің

белгілі
мамандардың
топтамаларын
жəне
т
.
б

даму
деңгейіне
байланысты
топтама
жасау
).
Нəтиже
көрсеткіштерінің
коэффициенттері
корреляцияға


89
негізделеді
жəне
алынған
қорытындылардың
əр
түрлі
топтардағы
тесттердің
валидтілігіне
байланысты
болады

Бақылауда
қолданылған
тесттердің
аралық
критерийлерін
тесттердің
көмегі
арқылы
шығарамыз
(f-
критерий

Фишера

t-
критерий
Стъюдента
, v-
критерий
Уэлма
.
Тапсырма
.
Зерттеу
объектісі
тəжірибие
арқылы
таңдау
оқуларына
байланыс
-
ты
жүргізіледі
(
ОСО
тест
қолданамыз
).
Берілгені
:
1-
топ
(9 
класс
оқушылары
-15 
жаста
). 
Сандық
қолданылуы
n=471. 
Орташа
көрсеткіш
Mx-3,75.
Ортаквадраттылық
тоқтатылуы
=1,4.
2-
топ
(10 
класс
оқушылары
-16 
жаста
). 
Сандық
қолданылуы
n=178. 
Орташа
көрсеткіш
Mx-3,66.
Орта
квадраттылық
тоқтатылуы
=0,8.
3-
топ
училищенің
курсанттары
-18 
жаста

Сандық
қолданылуы
n=104. 
Орташа
көрсеткіш
Mx-3,20.
Ортаквадраттылық
тоқтатылуы
=1,1.
tp 1-2 = 0,82h/p
tp 2-3 = 5,75p
tp 1-3 = 7,86p
tp = 1,96
tp = (Mx1+Mx2)6|/ (n1-1) Q1 2+ /n2-1Q2 2/ 1/n1+1/n2) / (P1+n2-2);
Жауабы
:
n=649.
Тесттің
сенімділігі
мен
валидтілігін
практика
барысында
тесттерді
қолдану
жəне
оларды
өңдеу
барысында
осы
теориялық
білімді
жан
-
жақты
етіп
бекітуге
мүмкіндік
береді
.
Л

Тэрстон
, 1931 
жылы
«
Тесттің
сенімділігі
жəне
валидтілігі
» 
моногрфиясында

топтық
тесттердің
стандарттылығына
өтініштер
жасады

ал
50-
жылдары
С

Стивенстің
(1956) 
жəне
Г

Леонгардтың
(1961) 
жұмыстарында
тек
факторларды
талдау
ғана
емес

сонымен
бірге
дисперсионды
талдаулар
мен
шкала
теорияларын
жарыққа
шығарды
.
Психологиялық
диагностика
– 
жеке
баламен
немесе
топтың
психологиялық
даму
деңгейін

мектептегі
оқуға
бейімделуін

мек
-
теп
жағдайларына
қалыптасуын
нақты
бағалау
үшін
теорияны

əдіснаманы
жəне
əдісті
қарастыру
.
Валидтілік

дəлділік
жəне
сенімділік
осы
психодиагностикалық
əдістемелердің
негізгі
талаптары
болып
келеді

Валидтілік
арқылы


90
зерттеуде
қолданылатын
əдістердің
сəйкестігі
негізінде
бағаланып
тұрған
сапалылықты
анықтайды
.
Дəлділік

зерттелініп
отырған
са
-
па
лы
лықтың
айырмашылықтарын
таба
алуын
көрсетеді

Мысалы

сауалнама
əдісінде
немесе
сұрақнама
əдісінде
балаға
беріліп
отырған
сұрақтарға
«
жоқ
» 
немесе
«
ия
» 
деп
жауап
беруі
осыған
дəлел

Сенімділік
– 
осы
əдістерді
қолдану
кезінде
бір
нəтижеге
алып
келуі

Балалар
психодиагностикасының
практикасында
тек
валидті

яғни
дəл
жəне
сенімді
əдістер
қолданылуы
керек

себебі

дұрыс
емес
мəліметтер
мен
қорытындыларда
қателердің
жіберілуі
мүмкін

Со
-
нымен
бірге

балалардың
оқуға
бейімделуінің
қабілеттілігі
жəне
мектептегі
жағдайға
жетілдірудің
жобалары
əрбір
сауалнамада
да
-
мып
отырады

Балалардың
бейімделу
қабілеттерін
жақсарту
үшін
қойылатын
сұрақтарды
оларды
дамыту
шарттарына
көп
назар
аудары
-
лады

Кейбір
кездерде
оларға
қолданылған
психологиялық
тесттердің
қорытындысында
ең
төменгі
көрсеткіштерді
көрсеткенімен

дұрыс
дамып

тəрбиеленуінің
арқасында
өзінің
құрдастарына
тез
жетеді

Бүкіл
психодиогностикалық
əдістемелерді
балаларға
қолдану
алдындағы
қабылдау
мен
талдаудың
негізгі
кезеңдері
мыналар
:

берілген
əдістеме
арқылы
зертелінетін
сапаның
немесе
қасиеттердің
нақты
анықтамасы
;

объективті
белгілердің
жүйесін
таңдау

Олардың
негізінде
балаларға
сəйкес
сапалылықтың
жəне
қасиеттердің
бойында
болу
-
ын
көрсету
;

таңдалған
амалдарды
белгілеу
.

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   56




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау