1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының



жүктеу 20,84 Mb.
Pdf просмотр
бет19/56
Дата14.08.2022
өлшемі20,84 Mb.
#39102
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   56
Қарапайым
 
жəне
 
күрделі
 
қабілеттер
Қабілеттер
Қарапайым
Күрделі
Жалпы
Барлық
адамдарға
тəн
қабі
-
леттердің
психикалық
бейне
-
сінің
негізгі
формалары

түйсік

қабылдау

есте
сақтау

эмоцияға
берілу

ойлау
.
Жалпы
адамдардың
əр
түрлі
іс
-
əрекетіне
сай
қабілеттілік
деңгейі

ойын

оқу
,
еңбек

қарым
-
қатынас
.
Арнайы
Барлық
адамдарға
тəн
емес
ерекшеліктер

əуенді
есту

нақты
көз
мөлшер

қайсарлық

мағынасы
бойынша
есте
сақтау
.
Барлық
адамдарға
тəн
емес
қасиеттер

кəсіби

специфи
-
калық

ерекше
.
Жеке
адамның
қандай
да
бір
іс
-
əрекетте
жетістікке
жету
деңгейін
қабілеттілік
өлшемі
деп
білеміз

Мысалы

аз
күш
жұмсау

шапшаңдық

Егер
адамдардың
іс
-
əрекеттегі
жетістіктері
бірдей
болса

олардың
іс
-
əрекетте
жету
тəсілдері
ескеріледі

Қолайлы
тəсілдермен
жетістіктерге
жете
аламыз

Қабілеттілік
білімді
игеру

дағдымен


110
икемділікті
қалыптастыру
жетістіктермен
сипатталады

Жеке
адамға
арнайы
жəне
жалпы
қабілеттіліктер
тесттері
қолданылады
(
интел
-
лект
тесті
). 
Арнайы
қабілеттіліктердің
тесті
белгілі
іс
-
əрекет
түріне
байланысты
кəсіби
таңдау
жəне
бағдар
саласындағы
міндеттерді
ше
-
шуге
бағытталған

Психология
ғылымында
арнайы
қабілеттердің
екі
топтамасы
болады
.
1) 
психикалық
функциялар
түрі
бойынша
(
моторлы

сенсорлы
).
2) 
іс
-
əрекет
түрлеріне
байланысты
(
техникалық
жəне
кəсіптік

яғни
белгілі
мамандыққа
сəйкес
артисттік

көркемдік
жəне
т
.
б
.).
 
Жетістіктер
 
тесті

Қабілеттілік
тесті
қандайда
бір
іс
-
əрекеттің
орындалу
барысын
болжау
үшін
қолданылса

жетістіктер
тесті
индивидтің
нақ
осы
шақтағы
жетістігін
бағалауға
мүмкіндік
береді
.
Жетістіктер
тестінің
екі
тобы
бар

кең
қамтылған
жетістіктер
мен
нақты
оқу
материалымен
байланысты
жетістіктер
тесті
.
Кең
қамтылған
жетістіктер
тесті
оқудың
негізгі
мақсаттары
бойынша
дағдыларды
бағалауға
бағытталған
(
мысалы

ғылыми
принциптерді
түсінуге
бағытталған
тесттер
).
Нақты
пəндер
бойынша
жетістікке
жету
тесті
(
математика
мен
оқудағы
жетістіктер

оқу
бағдарламасы
элементтерін
иемденуді
бағалауға
бағытталған

Мұндай
тесттер
бірнеше
функцияларды
атқарады
.
– 
білімді
тексеру
тəсілі
ретінде
жүреді
;
– 
оқудың
жетіспеушіліктерін
анықтайды
;

оқудың
кейінгі
бағытын
анықтайды
;
– 
оқушының
мотивациясын
қамтамасыз
етеді
;
– 
оқуды
индивид
қажеттіліктеріне
бейімдеуге
көмектеседі
;
– 
оқушының
жинақталған
білімі
бойынша
мағлұмат
береді
.
Жеке
 
адамды
 
зерттеудегі
 
негізгі
 
бағыттар
L-
мəліметтер
жеке
адам
туралы
мəлімет
күнделікті
өмірдегі
мінез
-
құлқы
негізге
алынады
.
Q-
мəліметтер
жеке
адам
туралы
мəліметтік
сұрақнама

өзіндік
бағалау
əдісі
арқылы
алынады

T-
мəліметтер
жеке
адам
туралы
мəлімет
объективті
тесттерді
жүргізу
көмегімен
алынады
.
Қабілеттерді
зерттеу
Ч

Спирмен
теорияларынан
басталды

Ал
оны
ары
қарай
американ
психологтары
Т

Кими
жəне
Л

Тэрстон
жалғастырды

Қабілеттілік
тестер
негізінен
белгілі
оқиғаның
тал
-


111
дауына
жəне
жіктелуіне
қарай
қарастырылады

Белгілі
оқиғаның
талдануы
эксперименттік
психология
тұжырымына
негізделген
тестердің
көмегімен
жүзеге
асады

Мұнда
бөлек
психикалық
функ
-
циялар
нақты
іс
-
əрекетте

жағдайда
өлшенеді
де
өзара
байланысын
құрайды
.
«
Клиникалық
психологияның
жеңісі
» 
деген
серияда

Д

Шультенің
«
Мінез
-
құлық
терапеясындағы
диагностика
» (1974) 
деген
кітабы
жарыққа
шықты

ол
бихевиористік
позицияда
жазылса
да

онда
психодиагностиканың
болашақта
дамуы
үшін
өте
керекті
жағдайлар
бар

Автор
өз
ойын
былай
түйіндейді
: «
Жеке
адам
диагностика
-
сында
дəстүрлі
əдістер
мен
мінез
-
құлық
ерекшеліктерін
анықтауға
бағытталған
болжамдар
негізге
алынады
». 
Осындай
тəсілдер
арқылы
өзінің
мақсатын
білдіру

қазіргі
кезде
көп
қолданылатын
жеке
адам
тестінен
көрінеді
.
Психодиагностикалық
стандартты
əдістердің
нормаларының
си
-
паттамасы
тест
нəтижелерін
талдау
барысында
қажет
етеді

Мысалы

интеллект
тестінің
алғашқы
IQ 
көрсеткіштері
норма
көрсеткішімен
салыстырылады
(IQ 43, 44, 45 
балл
-
Равен
тесті
бойынша
). 
Егер
IQ 
көрсеткішінен
төмен
болса

онда
ол
орташа
деп
бағаланады

Психологиялық
тесттердің
келесі
бір
түрі
интеллект
 
тесті

Интеллектіні
тестілеу
мəселелері

ақыл
-
ой
тесті
немесе
жалпы
қабілеттілік
тесттер

яғни
адамның
интеллектуалды
даму
деңгейін
өлшеу
үшін
арналған

Интеллект
түсінігі
ақыл
-
ой
тесттердің
дамуы
ба
-
рысында
əртүрлі
өзгерістерге
ұшырап
отырады
. 20 
жылдары
интеллект
психологиясында
дағдарыс
жағдайлары
пайда
болды

Психологиялық
ұғымдар
қатарында
«
интеллект
» 
терминін
қолданылу
барысында
көптеген
сұрақтар
туындайды

Интеллектуалды
тест
ежелгі
бағыт
шеңберінде
зерттелінеді

тестология
жəне
эксперименттік
психоло
-
гия

Тестология
бағытының
мəні
интеллектілік
тесттер
емес

нақты
таным
қабілеттер
жиынтығын
өлшеуімен
түсіндіріледі

Бұл
бағыттағы
дағдарыс
себебі
«
интеллект
» 
түсінігін
«
оқуға
қабілеттілік
» 
деп
түсіну

Интеллекттің
неотестологиялық
теориясы
IQ 
концепциясын
мойын
-
дайды

мұнда
IQ 
когнитивті
процестердің
баламасына
сəйкес
келеді

қабылдау

ес

ойлау
т
.
б
.
Психологияның
эксперименттік
бағытын
Ж

Пиаже
интеллектіні
генетикалық
идея
ретінде
түсіндіреді

Л

С

Выготский
интеллект
да
-
муына
əлеуметтік
-
мəдени
фактордың
əсерін
қарастырады
.
 IQ 
түсінігі
.
Интеллект
тесттер
бірнеше
тапсырмалардан
тұрады

олар
интеллект
функцияларды
өлшеуге
бағытталған
(
логикалық


112
ойлау
,
мағыналық
жəне
ассоциативтік
ес
). 
Мысалы

Векслер
балалардың
интеллектісін
зерттеуге
арналған
интеллект
тестінде
əрбір
субътест
11 
ұпаймен
көрсетеді

яғни
əрбір
субътестке

минут
беріледі

Тест
бойынша
мəліметтердің
нəтижелері
профилді
түрінде
ұсынылады

Тестті
бағалау
барлық
субътесттер
бойынша
орта
мəнді
табумен
жүзеге
асырылады

Векслер
жалпы
нəтижені
IQ-
дің
мəні
ретінде
ұсынылады
.
IQ – 
интеллект
дамудың
сандық
көрсеткіші

Ол
формула
бойын
-
ша
есептеледі
.
Ақыл
-
ой
жасы
IQ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _* 100
хронологиялық
жасы
Математикалық
-
статистикалық
аппараттық
даму
барысында
IQ-
дің
сандық
көрсеткіші

стандартты
IQ 
көрсеткіштерімен
ауыстыры
-
лады

Векслер
ең
бірінші
болып
IQ 
стандарттық
шкаласын
ендірді
.
Талдау
барысында
жалпы
IQ 
көрсеткішіне
сүйенуге
болмай
-
ды

Субътест
бойынша
нəтижелер
профилін
талдау
мазмұндық
мəлімет
береді
. IQ-
дің
мəні
қандай
субътестте
нəтиже
орташа

төмен
екендігін
анықтауға
мүмкіндік
бермейді

сондықтан
субътесттерді
бөлек
қарастыру
керек

Ч

Спирменнің
зерттеу
нəтижелері

ин
-
теллект
тесттердің
арасында
жағымды
корреляция
бар
екендігі
анықтады

Ч

Спирмен
пікірінше

жағымды
корреляцияның
интел
-
лект
əрекеттердің
ортақ
факторлардың
бар
болуымен
байланысты

Бұл
факторды
Спирмен
немесе
«G» 
фактор
деп
атады

Спирмен
со
-
нымен
бірге

іс
-
əрекеттің
бір
түріне
тəуелді

басқа
факторлар
да
бар
екендігін
атап
көрсетеді
(S 
фактор
). 
Терстоун
(
көпфакторлы
теория

зерттеуі
бойынша

тесттер
арасындағы
корреляцияның
анықталуы
тек
бір
«G» 
факторымен
түсіндірілмейді

Ол
12 
факторды
анықтап

«
алғашқы
ақыл
-
ой
қабілеттілігі
» 
деп
атады
.

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   56




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау