11-тарау. Міндеттемелер есебі ♦ 257
алушыньщ қарыз шотьшан оның есеп айырысу шотына ақша
аудару арқылы жүргізіледі Несиелік борышты өтеу тэртібі, накты
мерзімі, эдістері несиелік келісімшартта қарастырылады. Егер
несие алушы келісімшартта белгіленіп көрсетілген мерзімінде
несиелік борышын өтей алмайтын болса, банк мекемесі алдьш ала
несие алушыньщ рүқсатынсыз кепшдік берушінің шотьшан қарьи
сомасын қайтару жайлы талап қояды.
Кәсіпорын банк мекемесінен несие алған уақытында;
Д-т: «Ақшалар» немесе «Жабдықтаушы мердігерлермен есеп
айьфысу» жэне тагы да басқа шоттар;
К-т: «Банк мекемесшің қарызы» шоты түрінде бухгалтерлік
жазуы жазылады,
Ал бұл алынган несие қайтарылған уақьпта:
Д-т : «Банк мекемесіңің қарызы» шоты;
К-т: «Ақшалар» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Осы алынған несие үшін есептелген пайыз сомасына:
Д-т: «Сыйақы түріндегі шыгын» шопгы;
*
К-т: «Төленстін сыйақы» шоты түрінде бухгаптерл»; 'ШВШ
жазылады.
Кәсіпорын бүл міндеттемені төлеген уақытында:
*
Д-т: «Тәленетін сыйақы» шоты;
К-т: «Ақшалар» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Шетел валютасы түріпдегі несиелер есебі
Е лім іздің
экономикалық жағдайын котеру үшін сырттан
инвестиция тартып, эр түрлі дүние жүзіндегі ірі банктерден де
несие алынады. Соның ішіне есептелетін пайызы мен берілетін
пайдалану мерзімі жағынан тиімді де маңызды больш саналатын
халықаралық валюгалық қордың мүше-елдеріне
бершетін
«СТЭД-БАИ» несиесі болып габылады. Бүл қордың мүшелігіне
кіретің елдер кез келген уакытта халыкаралық валюталық қордан
келісілген уақыт ішінде белгілі бф соманы үлттық валютадан
шетел валютасына айырбастауына, кедендік төлемдерді төлеу
мерзімін несие есебінең үзартуға қүқығы бар.
П - 3/43
• Ш етелдік банктерден немесе басқалардан ш етелдік ватю та
түрінде ңесие алган үйы мны ң бухгалтериясьщ ца:
Д-т: «Ел іш індегі валю талы қ ш оттардагы акш алар» немеее
«Шетелдердегі валюталық шоттардағы ақшалар» шоттарының
ТИІСТІСІ,
К -т: «Банк м екемесінің қарызы» ш оты түрінде бухгалтерлік
жазу ж азылады.
- Ал үйым
бүл
несиені кайтарған уақытында:
Д-т: «Банк мекемесінің қарызы» шоты
К-т: «Ел іш індегі
валюталық
ш оттардағы ақш алар»
немесе
«Ш етелдердегі валю талы қ ш оттардағы ақш алар» ш отгары ньщ
тиістісі түрінде бутсгалтерлік жазу жазылады
Банктеп тыс мекемелердің несиелері есебі
Бухгалтерлік есеп
жэне
қарж ы лы қ есеп беру туралы
заңға
сэйкес барлық
кәсіпоры ндар өздерінщ
меншігіндегі
ақш алары -
ның қозгалы сы н еркш пайдалануға, яғни өз қалауы бойы нш а
ж үмсауга қүкылы. Ягни езіш ң бос түрған акш алары н кәсіпоры н
басқа кэсіпорьш дарға инвесгииия
ретінде салуға немесе несиеге
беруіне
болады. Міне,
сондыктан да үйы мдар өзіне
қажет ақшаны
тек қана банк мекемелеріиен емес, баска заңды нем есе
жеке
гүлғалардан да несиеге, карызга алуларына болады. ¥ й ы м д ар д ы ң
басқа кэсіпорындардан
алған несиесіне
бухгалтерияда
ж азьш атын
екІ жақты жазу
банк мекемелерінен
алынатьш несиеге жазылатын
ж азуға
ұксас
болы п
келеді.
¥йым банктен гыс мекемеден несие алган уақытында:
Д-т: «А қш алар» шоты;
К-т: «Банкген тыс мекемелердің қарызы»
шоты
түрінде
бухгалтерлік
ж азуы жазылады.
Ал
бүл алынған несие қайтары лған
уақытта:
Д-т: «Банктен тыс мекемелердің карызы» ш оты:
К -т: «А қш алар»
шоты
түріңде
бухгалтерлік жазуы жазьшадьг
Осы алынган несие үшін есептелген пайыз сомасына:
Д-т: «Сыйакы
түріндегі ш ығын»
шоты,
К-т: «Т өленетш
сыйақы»
ш оты
түршде бухгалтерлж жазуы
жазыладьі.
258 ♦ Бухгалтерлік есеп теориясы жэне негіздері
П-тариу. Міндеттемел ер есебі
♦
259
К әсіпоры ндар бүл міндеттемені төлеген уақы ты нда:
Д-т; «Төленетін сыйақы» шоты,
К-т: «/Чқшалар» шоты түрінде бухгалтерлік ж азуы ж азылады.
Басқадай иесиелік операциялар есебі
К ом мерциялы қ бан кіер іс жүдінде көбінесе несиені нақты
ақш алай емес, телем қаржысы есебінде, яғни пайдаланаты н век-
сель түрінде береді. Несие алуш ы үйы м дар мүндай вексельдерді
өздерін м атериалды қ қорлармен,
тауарлармен
ж абды қтайты н,
сондай-ақ қызмет
керсететін жабдықтауизылармен есеп
айырысу
үш ін пайдаланады . Әрбір вексельдің айналу’ м ерзімі несие
беруш і банк м екемесім ен несие алушы үйы м н ы ң арасы ндағы
келісімш артта қарастырылып белгіленеді. Бүл айты лган векеель-
дер айналы м мерзімі ш егінде бір үйы мнан екінші үйы м ға телем
күралы
ретінде
бірнеш е рет берш уі мүмкін. О ларды ң
пайдалану
м ерзімі аякталганда вексельді үстауш ы үйым оны банк мекемесіне
телем ретінде габыс етеді. Ал осы вексель түгрінде несие алған
үйы м несиелік келісімш арттың аяқталуы на қарай банк м екем есіне
алган несиесіне сэйкес есептелетін
пайыз
сом асы н аударады.
Ә рбір кәсіпоры н өз калауы бойы нш а «Басқадай қарыздар»
деп аталагы н ш огта «Баскадай қысқа м ерзімді несиелер» ж әне
«Басқадай үзак м ерзімді несиелер» деп аталатьш аралы қ шотта-
рьін аш улары на болады. С онымен катар бүл ш оттарда алы нған
несиелердің басқадай түрлері де есептеледі. К әсіпоры нны ң
бухгалтерлік есебінде нақгы несиеге алынган акш алары на:
Д-т; «А қш алар» шоты,
К-т: «Басқадай қарыздар» ш оты түрінде бухгалтерлік жазу
ж азы лады .
Бүл алынған каржы бойьшша есептелген пайыз (процент)
сомасына:
Д-т: «С ы йақы түріяцегі ш ығын» шоты;
К-т: «Басқадай
қарыздар» шоты түрінде
екі жақтъі
жазу
ж азы лады .
Ал вексельдерді дисконттау бойынша операцияларға:
Д-т: «Баскадай қарыздар» шоты;
К-т: «А лынған вексельдер»
шоты
түрінде бухгалтерлік жазу
жазьш ады.
Достарыңызбен бөлісу: |
