Әож 378. 091. 3: 37 Қолжазба құқығында

78
 
 
түпнұсқалығымен  –дайындықтың  әр  кезеңінде  студенттермен  жұмыс  істеудің 
мазмұнының, нысандары мен әдістерінің ажырамас жүйесін білдіреді.  
Зерттеу  барысында  біз  болашақ  педагогтың    басшылық  құзыреттілігін 
қалыптастыруда  Н.М.Борытконың  оқытушының  педагогикалық  ұстанымын 
қалыптастыру  барысында  анықтаған  рефлексиялық,  құндылықтық  және 
жобалаушылық  кезеңдерін  негізге  аламыз  [152,с.79].  Және  оның  көрсеткен 
құндылықтық  кезеңімен  келісе  отырып,  оны  танымдық  кезеңі  деп  атаймыз. 
Өйткені болашақ педагогтың бойында басқарушылық құзыреттілікке қажетті 
құндылыққа  бағдар,  құндылыққа  қызығушылық,  құндылықты  бағалаушылық 
т.с.с.  танымдық  білімдерді  меңгеру  нәтижесінде  қалыптасады.  Демек  бұл 
кезеңде  жаңа  білімдерді  игеру,  бар  білімдерін  бекіту,  пысықтау,  жинақтау 
танымдық іс-әрекеттің қатысуымен жүзеге асады.   
Сонымен біздің зерттеулеріміздің логикасында педагогикалық университет 
жағдайында  студенттің  басқару  құзыреттілігін  қалыптастырудың  үш  кезеңі 
ерекшеленеді: 
1-кезең  –  рефлексиялық.  Педагогикалық,  басқарушылық  қызметтегі 
жағдайлардың  тәжірибесі,  оларды  талқылау,  олардың  мағынасы  мен  мәнін 
түсіну. Мұндағы мақсат – өз қызметінің мағынасына жүгіну, ішкі келісімге қол 
жеткізу.  Сонымен  бірге,  Н.М.Борытко  көрсеткендей,  «мен  неге  қарсымын?» 
деген сұрақ маңызды емес, «мен не үшін оны білуге талпынамын?», «бұл мені 
несімен қызықтырады» деген сұраққа назар аударады.  Е.Л.Федотова [176,с.268] 
педагогикалық  өзара  әрекеттестіктің  оқушылардың  жеке  өсуіне  әсер  етуі 
өздігінен  дамудың  нақты  деңгейіне  ғана  тәуелді  емес,  сонымен  қатар 
субъектілерді  саналы  өзін-өзі  жетілдіру  үдерісіне  тарту  деңгейімен 
анықталатынын  тұжырымдайды.  Мұндай  қатысу,  біздің  ойымызша, 
студенттердің  басқару  құзыреттілігін  қалыптастырудың  бірінші  кезеңінде, 
басқару  тәжірибесінің  көрсетілуін  қамтамасыз  етеді.  Кәсіби  білім  берудің 
мазмұнын  эмпирикалық  тәжірибеден  бастап  тұжырымдамалар  мен  жалпы 
санаттарға дейін меңгеру логикасы дәстүрлі болып саналады.  
А.Г.Маслоу [177, с. 181-182] егер адамды «адамгершілікті» жетілдіру, өзін-
өзі  дамыту  және  өзін-өзі  жетілдіру  немесе  «ізгілендіру»  термині  тұрғысынан 
айтатын  болсақ,  онда  бұл  жағдайда  тәжірибе  арқылы  оқығаннан,  ол  ең  көп 
бағаланғаннан  артық  болмайды  деп  тұжырымдайды.  Біз  де  басқарушылық 
құзыреттілікті  қалыптастырудың  бірінші  кезеңінде  студентке  өзінің 
тәжірибесінде сарапшы болуына көмектесу керек: оған қолдау көрсету және өз 
позициясын қалыптастырудың негізін анықтау керек деп есептейміз. Студенттің 
басқару құзыреттілігін қалыптастырудың осы кезеңінің міндеттері: 
-  студентті  педагогикалық  және  басқарушылық  қызметтің  әр  алуан 
түрлеріне қосу; 
-  басқару  туралы  қажетті  ақпаратты  алуға  қызығушылығын 
ынталандыру; 
-  аналитикалық дағдыны меңгерту; 
- менеджмент қызметінің ерекшеліктерін анықтауға және менеджмент 
қызметіндегі болжамды аспектілерге назар аударту. 

79
 
 
Жұмыстың  осы  кезеңінің  ең  бастысы  –  «студент  біреудің  ерік-жігерін, 
нұсқауларын,  ұйғарымдарын  немесе  тұжырымдарын  жүзеге  асыру  құралы 
ретінде емес, объективті құрылымдарда қалыптасқан ұстанымдардың диалогі 
шеңберінде  басқарушылық  қарым-қатынастар  мен  өзара  әрекеттесуді 
қалыптастырушы ретінде сезінуі.
 
Сондықтан,  осы  кезең  әдісінің  сипаттамасы  –  эксперименттік 
жұмысымызда бірқатар себептер бойынша ерекше орын алатын педагогикалық 
жағдаяттарды талдау. 
Ең  алдымен,  кәсіби  білім  беруде  ақпараттың  іс-әрекетін  көрсетуде 
педагогикалық  жағдаяттарды  талдау  біз  сипаттаған  оқиғалар  бойынша  өз 
көзқарасымызды,  тұжырымдауымызды,  негіздеуімізді  және  бөлінген  қарама-
қайшылықтарды шешудің өз нұсқасын ұсынуды талап етеді. 
Теориялық  білімге  деген  қажеттілік,  әсіресе,  жағдаяттың  дамуын  болжау 
кезінде  айқын  көрінеді.  Мұндағы  теория  сенімді  және  жалпылама  тәжірибе 
ретінде  қабылданады.  Сонымен  бірге,  жағдаяттарды  талдау  басқарушылық  іс-
әрекеттің  нақты  жағдайында  объективті  заңдарды  нақты  қолдануды 
қарастырады.  
Педагогикалық  жағдаяттарды  талдауда  өте  маңызды,  пікірталасқа 
қатысушылар  арасындағы  фактісі  бар  адамдар  қарама-қайшылықтарды 
«айналып өтуге» көмектеседі. Бұл жағдайда талқылауды ұйымдастырушы әрбір 
адамның пікірін ескеріп, оны ұтымдылықпен табуға тырысады, мәселенің жалпы 
шешіміне өз үлесін қосады. 
Ерекше  бағалаулар  мен  ұсынылған  шешімдердің  кең  спектрі,  жалпы 
алғанда,  педагогикалық  іс-әрекетті  басқаруда  «теориядан  туындайды»,  ал 
басқарудағы  нақты  білім  «тек  оның  негіздемесі»  саналатын  белгілі  бір 
теориялық  тұжырымдамаға  байланысты  болады,  сол  дәлелдік  материалға 
«танымдық  субъектінің  құндылық  ұстанымына»  байланысты  өзгеше  мағынаға 
ие  болады  [178,  с.47],  ол  келесі  жұмыс  кезеңіне  көшудің  алғышарттарын 
жасайды,  олар:  кәсіби  ұстанымдық  бағытын  жүйелік  модельдеу  сатысы  және 
басқару іс-әрекеті. 
2-кезең  –  танымдық.  Жағдайларды  түсіну  және  хабардар  болу  жеке 
құндылықтарда  басқарушылық  іс-әрекетінің  мәнін  түсінуге  мүмкіндік  береді. 
Әдеттегі алгоритмдерді анықтау және басқарушылық өзара әрекеттесу әдістерін 
игеру,  басқарушылық  қызметті  зерттеу  әдістерін  игеру  басқарудың 
құзыреттілігін  дамыту  үшін  негіз  болып  табылады.  Бұл  кезең  студенттердің 
дамыған танымдық белсенділігімен ерекшеленеді және біздің мақсатымыз – бұл 
әрекетті  өзіміздің  түсінуіміз,  ал  басқалары,  оқу  процесіне  қатысушылардың 
барлық ұстанымдарын түсіну. Егер алдыңғы кезеңде студенттің жұмыста оның 
аналитикалық  жұмысы  мен  тәжірибесін  көрсету  үшін  жағдай  жасау  маңызды 
болса, тану сатысында ол модельдеуді қамтамасыз ету үшін және осы модельдер 
негізінде оның технологиялық тиімділігін арттыру үшін тәжірибені қайта құру 
маңызды  болып  табылады.  Осыған  байланысты  хабардарлық  немесе  жүйелік 
модельдеу кезеңі оқушылардың белсенді басқару технологияларын іздестіру мен 
игерудегі 
белсенділігінің 
артуымен 
сипатталады. 
Сонымен 
қатар,