ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ
ТӘУЕКЕЛДІ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА, ЖЫНЫСТЫҚ ҚАНАУШЫЛЫҚҚА ЖӘНЕ АДАМ САУДАСЫНА ОСАЛДЫҒЫН БАҒАЛАУ
40
3.10-кесте. үйден кетуге септігін тигізетін факторлар
Сауалнама
өткізілгендердің
жалпы
Саны=468
Әлеуметтік
жағынан
осал балалар
Саны=259
Адам
саудасының
құрбандары
Саны=103
Секс-
жұмыскерлер
Саны=106
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Кедейлік
Жанұясы кедейлікте тұрған
169
36,1
69
26,6
54
52,4
46
43,4
Өте үлкен жанұяда тұрғандықтан
ата-анасы жанұясының барлық
мүшелерін асырау және қамқорлық
жасау қиынға соққан
118
25,2
47
18,1
36
35,0
35
33,0
Жанұясының ақшалай қарызы
болған
50
10,7
21
8,1
20
19,4
9
8,5
Ата-анасының ажырасуы/дүние салуы
Тек анасымен немесе тек әкесімен
тұрған
126
26,9
72
27,8
26
25,2
28
26,4
Ата-анасымен тұрмаған
48
10,3
25
9,7
13
12,6
10
9,4
Ата-анасы
ажырасқан немесе
жанұясының қандай да бір мүшесі
дүние салған
83
17,7
52
20,1
18
17,5
13
12,3
Ата-анасының баланы қажеттіліктермен қамтамасыз етпеуі/қамқорлық жасай алмауы
Ата-анасының ішімдікті/есірткіні
қолданумен байланысты
қиындықтары болған
108
23,1
74
28,6
21
20,4
13
12,3
Жанұясы баланың өмірі үшін аса
қажетті нәрселермен қамтамасыз
етпеген (мысалы киім, азық-түлік,
медициналық қызмет көрсету және
қауіпсіз тұрғын үй)
149
31,8
64
24,7
51
49,5
34
32,1
Жанұясының баспанасы болмаған/
баспанасынан айрылып қалған
39
8,3
18
6,9
13
12,6
8
7,5
Мектепке баруға мүмкіндігі болмаған
51
10,9
38
14,7
7
6,8
6
5,7
Отбасындағы зорлық-зомбылық
Отбасында ұрыс-керіс/төбелестер
жиі орын алған
174
37,2
96
37,1
44
42,7
34
32,1
Баланы ата-анасы немесе
жанұясының басқа мүшелері
ұратын болған
87
18,6
48
18,5
25
24,3
14
13,2
Жұмысқа тұру мүмкіндігінің
болмауы
Бұрын тұрған жерінде жұмысқа
тұру мүмкіндігінің болмауы
103
22,0
13
5,0
46
44,7
44
41,5
адам саудасы құрбандарының және секс-
жұмыскерлердің айтарлықтай бөлігі 3.10-ке-
стеде анықталғандай бір немесе одан көп 12
түрлі факторлардың әсер еткенін айтты. Іс
жүзінде әлеуметті жағынан осал балалар не-
месе секс-жұмыскерлерге қарағанда адам са-
удасы құрбандарының үйден кету шешімін
қабылдауға әсер еткен факторлары әлдеқайда
көп болған. 3.10-кесте және 3.1-диаграмманың
алған (32.1%), сондай-ақ тек анасымен немесе
әкесімен, көп жағдайда анасымен тұрғандықтан
(26.4%).
Әлеуметтік жағынан осал балалардың, адам
саудасының құрбандарының және секс-
жұмыскерлердің үйден
кету шешімін қабылдауға
әсер еткен бір емес бірнеше итермелеуші
факторлардың болғанын түсіну қажет. 3.1-диа-
граммада әлеуметтік жағынан осал балалардың,
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ТӘУЕКЕЛДІ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА, ЖЫНЫСТЫҚ ҚАНАУШЫЛЫҚҚА ЖӘНЕ АДАМ САУДАСЫНА ОСАЛДЫҒЫН БАҒАЛАУ
41
мәліметтерінде әлеуметтік жағынан осал
балалардың, адам саудасы құрбандарының және
секс-жұмыскерлердің өміріне, олардың үйден
кетуге шешім қабылдауына көптеген тоғыспалы
факторлардың әсер ететіні көрсетілген; бұл
әсіресе адам саудасының құрбандарына қатысты
айтылған.
3.11-кестеде респонденттерді үйден кетуге
қызықтыратын қыруар факторлар көрсетілген.
Әлеуметтік жағынан осал балалар үшін тәуелсіз
болу ниеті (40.9%)
көбінесе қызықтырушы фак-
тор болып табылатын. Сауалнама мәліметтеріне
қарап, мұның себебі негізінен әлеуметтік
жағынан осал балалар отбасында кедейлік,
зорлық-зомбылық, ұрыс-керістер, балалармен
қатыгез қарым-қатынас немесе балаларды
олардың қажеттіліктерімен қанағаттандырмау,
сондай-ақ ата-аналарының есірткіні және
ішімдікті қолданумен байланысты қиындықтары
болған отбасынан шыққан деп айтуға болады.
Осылайша, тәуелсіз болу ниеті отбасындағы/
ата-аналарының басына түскен қиындықтардан
алшақ өмір сүру ниетінің бір көрінісі болып та-
былады. Әлеуметтік жағынан осал балалардың
айтарлықтай бөлігі үйлерінен
кетіп қалған, себебі
басқа қалада жақсырақ өмір сүремін немесе
тіршілік деңгейі жоғары болады деп үміттенген
(27.8%); үлкен қалада тұруды қалаған (24.7%);
үйден кетуді ақша табудың жақсы мүмкіндігі
деп қарастырған (22.0%). Бұл таң қаларлықтай
жа
йт емес,себебі әлеуметтік жағынан осал
балалардың 26.6% кедейлікті үйден кетуге шешім
қабылдауға итермелеген фактор деп анықтаған
(3.10-кестені қараңыз).
Салыстырар болсақ, адам саудасының
құрбандары әлдеқайда көп қызықтырушы фак-
торларды анықтады (3.11-кесте). Атап айтсақ,
адам саудасы құрбандарының 75.7% тәуелсіз
өмір сүруді қалаған, 72.8% басқа қалада
жақсырақ өмір сүремін
немесе тіршілік деңгейі
жоғары болады деп үміттенген, 68.0 пайызы
үйден кетуді ақша табудың жақсы мүмкіндігі
деп ойлаған, ал 63.1% үлкен қалада тұруды
қалаған болса, 48.5% үйден кетуді ақша тауып,
өз үйіне, жанұясына жіберіп тұрудың мүмкіндігі
деп қарастырған. Адам саудасы құрбандарының
айтарлықтай бөлігі сондай-ақ, Жұмысқа тартқан
және үйден басқа қалаға кетуге үгіттеген адам сол
қалада ақша табудың көптеген мүмкіндіктері бап
деп айтқан (46.6%). Оған қоса, бұрында өздері
тұрған қалаларын тастап кетіп қалған доста-
ры болған және адам саудасы құрбандарының
45.6% сол достарының басқа қалада ақша тау-
ып, өз отбасыларына ақша жіберіп тұрғандарын
көрген,
сонымен қатар, 36.9% үйден кетуге итер-
мелеген достары болған. Сұхбат мәліметтері
бойынша, адам саудасының құрбандарының
үйлерінен кету шешімін қабылдауға әсер еткен
достары болғанын көрсетеді.
Секс-жұмыскерлер тағы бірқатар қызытырушы
факторларды анықтаған, оның ішінде: тәуелсіз
өмір сүргісі келген (84.0%), басқа қалада
жақсырақ өмір сүремін немесе тіршілік деңгейі
жоғары болады деп үміттенген (78.3%), олар
үлкен қалада өмір сүргісі келген (77.4%), үйден
кетуді ақша табудың жақсы мүмкіндігі деп
қарастырған (67.9%), үйден кетуді ақша тауып,
өз үйіне, жанұясына жіберіп тұрудың мүмкіндігі
деп қарастырған (54.7%). Секс-жұмыскерлердің
айтарлықтай бөлігі бұрында өздері тұрған
қалаларын тастап кетіп қалған достары болғанын
және сол достарының
басқа қалада ақша тауып,
өз отбасыларына ақша жіберіп тұрғандарын
көргенін айтқан (42.5%).
Секс-жұмыскерлер также определили множе-
ство притягивающих факторов, включая: они
хотели жить независимо (84,0%), они думали,
что они могли найти лучшую жизнь или более
высокий уровень жизни в том месте, куда они
направлялись (78,3%), они хотели жить в боль-
шом городе (77,4%), они думали, что это хорошая
возможность заработать деньги (67,9%), и они
рассматривали уход из дома как возможность
заработать деньги, которые они могли бы отпра-
вить домой семье (54,7%). Существенная часть
секс-работников
также рассказали, что имели
друзей, которые покинули свой город в прошлом
и смогли зарабатывать деньги и отправлять их
назад своим семьям (42,5%).
35
30
25
20
15
10
5
0
Әлеуметтік осал балалар
Адам саудасының құрбандары
Секс-жұмыскерлер
фактор-
лардың
жоқтығы
1-2
фактор
3-4
фактор
5-6
фактор
7-8
фактор
9
немесе
одан көп
3.1-диаграмма. Итермелеуші факторлардың
саны
