703
Логопунктағы логопед-мұғалімнің жұмысы, арнайы мекемелердегі топтардан
өзгешілігі: балалардың саны жыл бойына өзгеріліп отырады. Арнайы мекемелердегі
топтарда: бір жаста, бір тіл кемістіктін диагноздары, топтың толықтыруы 12 баладан
көп болмау керек. Логопунктерде оқу жылы бойында келеді де, шығарылып жатады,
бір маманға 25 бала жүктеледі, әр жас бойынша да, және түрлі тілдік қорытындысы да.
Бағдарламаның бейімделген нұсқа құрған кезде осындай дерек есепке
алынды,логопункте логопед-мұғалімнің жұмысын қатан(жестко) регламенттеуге
жөңсіз, өйткені ол жұмыста тек қана формалдылыққа әкеледі, әр баланың психо-
физикалық ерекшелігін және тіл кемістіктің құрылымын толық анықталмайды[1].
Көз жеткілікті, тіл кемістігі бар балалармен мектепке дейінгі мекемелерде тек қана
барлық педагогтармен бірігіп жұмыс істеуде. Сөзсіз, ең маңызды роль логопед-
мұғаліміне жүктеледі, бүтін білімділік үдірісін (процесс) логопед құрастырады және ол
ұйымдастырушы, үйлестіруші (координатор), бұл мекеменің осы бағыттағы бастаушы.
1)Логопед балалар бойында алғашқы сөйлеу дағдыларын қалыптастырады.
2)Тәрбиеші қалыптастарған сөйлеу дағдыларын бекітеді.
Сондықтан да мектепке дейінгі орынның жалпы білім беру – түзету үрдісінде
логопед пен тәрбиешінің жұмыстары бөлінеді.
Логопедтің міндеттері:
балалардың сөйлеу, тану және жеке дара ерекшеліктерінің деңгейін
танып білу;
әр баламен жүргізілетін жұмыстың негізгі бағыттарын және логопедтік-
түзету жұмыстарының бағытын анықтау.
дұрыс сөйлеу демін, ырғақ пен сөйлеудің мәнерлілігін қалыптастыру;
сөйлеудің просодиялық жағымен жұмыс жасау.
дыбыстардыайтуынжөндеу.
фонематикалық қабылдау мен дыбыстық анализ бен синтез дағдыларын
жетілдіру.
сөз құрылымын, буында пайту кемшіліктерін жою;
буында поқуды қалыптастыру.
жаңа лексико – грамматикалы ұғымдармен жұмыс жасау;
жүйелі сөйлеуге үйрету ;
жазу мен оқудыбұзудыескерту;
психикалықміндеттерді дамыту.
Тәрбиешінің міндеттері:
апта бойы топтағы жүргізілетін сабақтарда лексика тақырыбын есепке алып
отыру;
барлық күн тәртібі сәттері үрдісінде ағымдағы лексикалық тақырыптар
бойынша балалардың сөздік қорларды пайдалануын қадағалап, нақтылап, толықтырып
отыру;
барлық күн тәртібі сәттері үрдісінде балалардың дыбыстарды дұрыс айтуын
және сөйлеулерінің грамматикалық жағынан дұрыс болуын жүйелі түрде қадағалау;
балалардың нақтылы қарым – қатынас жасау жағдайында жұмыс жасалған
грамматикалық құрылымдарды қосып отыру;
704
жүйелі сөйлеуді қалыптастыру (тақпақтар, мақал – мәтелдер, мәтіндер
жаттату;
көркем әдебиетпен таныстыру, мазмұндаумен жұмыс және айтып берудің
барлық түрлерін құрау);
оқу дағдыларын бекіту.
логопедтің берген тапсырмалары бойынша бала мен жеке жұмыс жасау
барысында сөйлеу дағдыларын бекіту;
дұрыс айтылатын сөйлеу ақпарат негізінде ойын жаттығуларында сөзді ұғу,
назар аударту, есте сақтау, логикалық ойлау, елестетулерді дамыту; [2].
Логопед тәрбиешімен бірге балаларды топта және сабақта арнайы бақылап,
балалардың сөйлеуді бұзу құрылымын, өздерін ұстау ерекшеліктерін, жеке - дара
мінездерін анықтайды. Бұл кезеңнің негізгі міндеті – логопедтік топта тату балалар
ұжымын қалыптастыру. Балалар ұжымын қалыптастыру сөйлеу топтарында өзін
ұстаудың тәртібі мен талаптарын түсіндіруден, сабырлы бірлескен ойындарға
оқытудан, әр балаға ақ ниеттілік, ықылас білдіру жай – күйін жасаудан басталады[3].
Логопед пен тәрбиешінің әрқайсысы өз сабақтарында келесі логопедтік – түзету
міндеттерін шешеді:
1) Шыдамдылыққа, назар аударуға, еліктеушілікке тәрбиелеу.
2) Балаларға ойын ережелерін орындауды үйрету (кез – келген тетікті реттеу
дағдысын қалыптастыру).
3) Ауа шығарудың икемділігі мен ұзақтығын ;дауыс шығарудың жұмсақтығын;
мойын, дене, бет бұлшық еттерін бос, еркін ұстау әсері.
4) Балаларға логопедтік ырғақ элементтерін үйрету.
5)Дыбыс
шығарудың
бұзылу
ынжөндеу;
сөйлеудің,
фонематикалық
бұзушылықтың лексико – грамматикалық жағын дамыту.
Логопедтік түзету жұмысында сөйлегендегі демалыстың да маңызы зор. Дұрыс
сөйлеудің негізгі жағдайы – бұл бір қалыпты және ұзақ дем шығару, нақты және қатайту
артикуляциясы. Әр жаттығуда балалардың назары - жайлы, күш салмай дем шығаруға,
айтылатын дыбыстардың ұзақтығы мен дауысына аударылады. Логопед пен тәрбиеші
ауа жұтқанда бала өз денесін бос қойып, иығын түсіңкі ұстауын қадағалайды[4].
Тәрбиеші балаларға қолдың ұсақ мотрикасын жіңішке сызықтар сызу арқылы
жаттықтыруды ұсынады, яғни үзік сызықтар мен пішіндерді бастыру,қию. Бұл арқылы
топтың барлығының міндеті болып табылатын қолдарын жазуға бейімдеп қана қоймай,
сонымен бірге ұсақ моторика мен артикуляциялық аппараттардың өзара байланысы
,яғни, логопедтік түзету жұмысы іске асырылады.
Логопедтің тәрбиешіге беретін лексико – грамматикалық тапсырмалары
балалардың логопедтік түзету сабақтарында өткен мәліметтерді қайталауға
бағытталады. Бұл тәрбиешіге баланың қиындықтарын анықтап, оны жеңуге
көмектесуіне мүмкіндік береді. Ойын ойнайтын бос уақытта балаға жай дидактикалық
ойын емес, лексико – логопедтік тақырыпқа сәйкес келетін ойын ойнауды ұсыныңыз
(«Хайуанаттар әлемі», «Жұбын тап (антонимдар)» ойындары[5].
Мектепке дейінгі мекемедегі мамандарының түзету – дамыту жұмысындағы
функциялары:
Логопед мұғалімі:
