Бағыттары ІІ халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного образования

 

442 

 

«Өзім жайлы» - әр бала туралы қысқаша таныстыру ақпараты. Бұл парақтар топқа 

әкелетін  дәліз  бойымен  қабырғаға  ілінуі  немесе  топтық  қабылдау  бөлмесінің 

қабырғасына ілінуі мүмкін. 

«Эстафеталық  кітапша»  -  ата-аналар  бала  тәрбиесінде  кездесіп  жүрген 

қиыншылықтарымен  бөлісетін  арнайы  кітапша.  Бұл  сұрақтарға  ата-аналар  да, 

тәрбиешілер де өз ойларын жазып білдірулері мүмкін. Жұмыстың бұл түрі отбасымен 

тығыз қарым-қатынас жасауға, достық қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. 

         Педагогтарды отбасымен жұмыс жүргізу шеберлігіне дайындаудың мақсаты – 

оларды  ата-аналармен  және  отбасы  мүшелерімен  мәдени  қарым-қатынас  жасауға 

үйрету. Аталған бағыт бойынша мекемеде төмендегідей жұмыс түрлері жүргізіледі: 

·        Топ ішінде отбасымен жүргізілетін жұмыстардың жоспарын құру бойынша 

әдістемелік көмек көрсету және осы жұмыстарды қадағалау; 

·                Отбасымен  жүргізілетін  жұмыстардың  барлығын  салауатты  рәсімдеуді 

қамтамасыз ету; 

·           Отбасы мүшелірімен қарым-қатынас жасау мәдениеті бойынша психолог 

тарапынан кеңестер беру және осы жұмыстың орындалуын қадағалау; 

·        Педагогтардың ата-аналар мен мекеме арасында жасалатын келісім-шарттың 

мазмұнын нақты білулерін қамтамасыз ету; 

·        Ата-аналармен болуы мүмкін келеңсіздіктердің алдын алу жұмыстары; 

·        Бала құқығын қорғау конвенциясының мазмұнын меңгерулерін қамтамасыз 

ету; 

·        Отбасымен жүргізілетін жұмыстардың мониторингін жүргізу. 

         Отбасымен жүргізілетін жұмыстардың жаңа бағыттарын игерудің мақсаты – 

отбасымен  қарым-қатынасты  жақсартуға  мүмкіндік  беретін  тиімді  әдіс-тәсілдерді 

ендіру, тәжірибеде қолдану. 

·                Білім  кеңістігінде  пайда  болған  отбасымен  қарым-қатынастың  жаңа 

формаларын игеру, озық тәжірибелерді ендіру; 

·        Ата-аналардың белсенділіктерін арттыруға мүмкіндік беретін дәстүрден тыс 

қарым-қатынас  түрлерін  тәжірибеде  қолдану  (сайыстар,  рингтер,  дөңгелек  үстелдер, 

диспуттар, пікірталастар т.с.с.); 

Ата-аналар қауымын мекеме жұмысымен таныстырудың бірден бір жолы оларды 

мекеме жұмысына, яғни бала тәрбиесіне белсендіре араластыру болып табылады. Ал ол 

үшін ата-аналарды мекемеде жасалып жатқан жұмыстарға қызықтыра білу керек. (4) 

 

Қолданылған әдебиеттер:  

1) 

Галымова Б.Т «Бала мен балабақша» журналы, (2012 №7) 

2) 

«Өзін – өзі тану», Алматы баспа, 2004 

3) 

А. Кошкимбаева «Балабақша: тәрбиелеу және оқыту» журналы, (2013 №1)  

4) 

«Отбасы және балабақша» журналы, 2011 

 

 

 

 

 

 

443 

 

МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫН ТІЛІН ОЙЫН АРҚЫЛЫ ДАМЫТУ 

 

Жамангарина М.А. 

Карағанды «Болашақ» маңызды білім беру колледжі 

Бекенова Балдырған Қуанышевна 

Қарағанды қаласы №42 «Тілек» балабақшасы 

Хасенова Д. 

Қрағанды қаласы «Балақай» балабақшасы 

 

«Ойын адамның өмір танымының алғашқы қадамы» - демекші 

қазіргі  қоғамдағы дамыған  ең өзекті мәселелердің бірі бала тілінің жетілуі болып 

келеді.Статистикаға  сүйене  келгенде  күнделікті  өзбетімен    техниканы  пайдаланып 

өскен  бала  мен  айналасындағы  адамдармен  сөйлесіп  тілдесіп  өскен  баланың  тілдік 

қорын арасындағы  айырмашылық  айтарлықтай екен. Баланың болашақта жақсы баға 

алады  ма  әлде  жазғанда  қолына  ыңғайсыздық  туғызып  ауыртпалықты  сезіп  орайы 

келгенде  жазудан  сытылып  кетуге  тырыса  ма.  болмаса  жазуға,сызуға    деген 

қызығушылығын алғашқы салған шеңберімен таяқшасына байланысты. 

Мектеп жасына дейінгі шақтағы тіл дамуының типтік мәселелері:  

1.Қысқа-қысқа,тек 

қана 

жай 

1 

сөзден 

тұратын 

қарапайым 

сөзді 

қолдану.«жағдаят»сөз  ,яғни  белгілі  бір  іс-  әрекетті  бір  сөзбен  айту.)  Грамматикалық 

жағынан толық сөйлем құрай алмау. 

2.  Сөздің қарапайымдылығы. Сөздіктің қорының жетімсіздігі. 

3.Қарапайым  диалогиялық  сөз:    Сауатты-тұжырымды  сұрақ  қоюға 

қабілетсізділігі.сұраққа қысқа немесе жай- жауап беру. 

4 Монолог құрай алмау  

5.  Өзінің логикалық  ойлап және байланыстыра сөйлеу алмауы  

6.  Сөзлеу  мәдениетінің  дағдысының  болмағандығы.  дауыс  екпінінін  дұрыс 

пайдалана алмауы. сөздің шапшаңдығын және дауыс ырғағын ретей алмау . 

7.  Сөйлеу  мәдениет  дағдысының  болмағандығы:  пайдалану  епсіздік  дауыс 

ырғақтарын,  дауыстың ырғағын және сөздің шапшаңдығын реттей алмау. 

8.Мәнерлі сөйлеу алмау  

Бала тілін қалай дамыту керек? 

Көптеген  ата-аналар  баласының    тілінің  дамуы  туралы  мәселенің  шешімі 

балабақша  деп  біледіОсындай  қиын  мәселе  жоспарлы  түрде  жүргізілетін 

ұйымдастырылған оқу іс- әрекеті көмектеседі деп санайды.  

Тіл  дамытуда  негізгі  жұмыстың  басымдылығы  ұсақ  моториканы  дамыту  оның 

ішінде саусақ ойыны  болып табылады.  

Саусақ ойыны өте эмоцияналды және қызықты.Олар баланың тілінің жетілуіне, 

шығармашылық дамуына көп септігін тигізеді.  

Саусақ  ойыны  қоршаған  орта  ,жануарлардың  ,  адамдардың  іс-әркеті,  табиғат 

құбылыстарын көрсетеді.  

Ара  жүріс  "саусақтың"  ойындарының    балалар,  ересектердің  қозғалыстарын 

қайталай, қолдың моторику белсендіреді, көңілді көтеді. 

 

444 

 

Саусақ ойыны барысында ересек адамдардың қимылдарын қайталай отырып ұсақ 

қол қимылдарын жетілдіріп,зейіннін жинақтай алады.  

Сондықтан  да  балабақшада  балаға  білім  берудің  жетістігі  ретінде  ең  маңызды 

және  ең  алғашқы  жағдай  ол  –  баланың  байланыстырып  сөйлеу  тілін  дамыту.  Бала 

байланыстырып сөйлеуді жақсы меңгерсе ғана кез келген сұраққа толық, мәнді жауап 

бере алады. 

Балалардың  сөздік  қорын  молайтуда  ойын,  тапсырма  жаттығулардың  орны 

ерекше. Соның ішінде ойын- баланың шын тіршілігі. Ойын арқылы бала айналасындағы 

нәрседен өзіне қызықтысына ықыласы ауып, таңдап алады. Баланың бір ерекше қасиеті 

сөйлеуден  еш  жалықпайды.  Ойын  бала  тілінің  дамуына  ықпалын  тигізіп,  таным 

белсенділігінің дамуына жол ашады. Қай бала болмасын ойынмен өседі, өйткені бала 

табиғатының өзі тек ойынмен байланысты. Ойын үстінде бала еш нәрсеге тәуелсіз. Ол 

озін  еркін  ұстайды.  Ал  еркіндік  дегеніміз  барлық  дамудың  баспалдағы,  бәрін  білуге 

деген талпынысы мен құлшынысы. Баланың білуге деген құштарлығы, сөйлеуі ойын 

үстінде қалыптасады. 

Халық даналығында «Ойнай білмеген, ойлай да білмейді», «Ойында озған, өмірде 

де  озады»  деген  аталы  сөздер  сырына  жүгінсек,  мектепке  дейінгі  жастағы  баланың 

ойынға деген құлқы, қарым- қатынасы, мінез- құлық көріністері олар өсіп- есейгенде де 

жалғасы береді. Ойын барысында бала өзін қоршаған үлкендер сияқты, өзінің сүйікті 

әңгімелері мен кейіпкерлері сияқты өмір сүреді, әрекет жасайды.  

Ойынды  қолданумен  бірге  ойлауға,  тілді  дамытуға,  шығармашылық  әрекетін 

байытуға  бағыт  алады.  Баланың  ойын  кезіндегі  қимыл-  қозғалысы  дене  бітімін 

жетілдірсе, ал қарым- қатынастағы пайымдаулары өзіндік таным- түсінік, мінез- құлық 

әдептерін бекітуіне әсер етеді. Бала ойын арқылы бір әрекеттен екінші әрекетке ауыса 

отырып, өзіне түрлі ақпараттар алады, дүние сырын ашады. 

Мектепке  дейінгі  тәрбиеленушілерде  педагогикалық  процестер  барысында 

баланың көңіл-күйін анықтап, психологиялық мотивтерді туындатып, жағымды мінез- 

құлық  дағдыларын  қалыптастыру  көзделеді.  Психологиялық  жаттығулар  баланы 

үлкендермен  және  достарымен  қарым-  қатынас  мәдениетіне  тәрбиелеп,  өз  пікірлерін 

айтып  жеткізе  білуге  көмектеседі.  Ойын  жаттығулар  арқылы  баланың  білімділік 

дағдыларын күнделікті іс-әрекетте қолдана білу мүмкіндіктері қарастырылады. 

Психологиялық ойын- жаттығулар баланың жан дүниесінің, рухани жай-күйінің 

үйлесімді  дамуына  ықпал  етеді.  Баланың  сезім  әрекетін,  әсерленушілік  деңгейін 

анықтау үшін қолданылады.  

  Ойындардың  негізгі  мақсаты  балалардың  ықылас  зейінін,  сөздік  қорын, 

байқампаздығын,  есте  сақтау,  қабылдауын  дамытуғы,  икемділікті  арттыруға,  өзінің 

жеке  құрбыларының  іс-  әрекетін  бағалай,  құрметтей,  өз  ісінің  дұрыстығын  дәлелдей 

білуін  анықтау,  қалыптастыру.  Ойынға  зер  салып,  ой  жүгіртіп  қарар  болсақ,  сол 

ойындардан үлкен де мәнді, мағыналы істер туындап өрбитінін байқаймыз. Өйткені ең 

алдымен сөйлеу тілінің  жөн бастар қайнар көзі болатыны белгілі. Сондықтан да ойын 

бала бойындағы қандай да бір өнердің бастауы деп білеміз. 

Егер сіз бірінші сынып оқушысында жазуда қиындық болмасын десеңіз немесе 3 

жастағы  баланың  тілінің  дамуында  ақау  болмасын  десеңіз  дамыту  ойын  – 

жаттығуларын бала туылған соң екі айдан кейін бастаңыз. Ұсақ моториканы дамыту