Управление образования павлодарской области

149 

 

сүйемелдеуші  болып,  әрдайым  жанында  достық  қарым-қатынаста  болсақ,  оқыту 

мазмұнын  жаңғыртуға,  әрі  тиімді  әдіс-тәсілдерді  кеңірек  қолдануға  еркін  жол  ашады. 

Жоғарыда  айтып  кеткен  топтық,  жұптық,  ұжымдық  оқытуларда  мнемокестелерді 

тақырыпқа  байланысты   өткізуге   болады.   Мысалы:    жұптық   оқытуда,   балаларға 

жеке символдармен бейнеленген кестелерді беріп , балалар сол кестені пайдалана отырып 

диалог  түрінде  сөйлесе  алада.  Ал  негізі  монологтарды  ең  алғашқысында  ұжымдық 

оқытуда пайдаланып, содан соң жеке – дара сол тақырыпта әңгіме жүргізе алады. Осы ең 

тиімдісі 

 

 

  деп 

 

 

ойлаймын. 

Балалардың  ойын  дамытуда  тағы  бір  әдістің  түрі  бұл  -  үстел  үстіндегң  мнемокестені 

ұйымдастыру.  Адам  мәдениеті  ойын  арқылы  дамиды,  демек  балалық  шақтан  бастап, 

қартайған 

кезге 

дейін 

адамды 

ойын 

жетелеп 

  отырады. 

Мнемокесте басқа кестелерден ерекешелігі бала бұл кестені қолмен ұстап , көзбен  көреді, 

жан  –  жақты  таниды  .  Балаға  өзі  білген  сөздерден  және  де  өткен  сабақтардан  меңгерген 

сөздермен  кесте  бойынша  сөз  тіркестерін,  сөйлемді  құрастыруға  қызықты.  Олар  мұны 

шын көңілдермен орындайды. Мысалы : « Отбасы » тақырыбын өткен кезде ата, ана, әже, 

әке сөздерін меңгеретін болсақ, өткен сабақта білетін, әдемі, таза сөздері тағы бар, осыдан 

бала  «  әдемі  ана  »  деген  сөз  тіркесін  лезде  орындай  алады,  ал  келесі  сабақта  басқа 

тақырыпты  өткеде,  мысалы  :  «  Тағамды»  алатын  болсақ  ,  «  анада  нан  бар  »  тағы  сол 

сияқты  сөз  тіркестерін  құрай  алады.  Осы  аталған  әдіс  мнемокестелердің  барлығын 

айналып келгенде бүлдіршіндерге ойын түрінде жеткіземіз. Ойын ең басты элемент болып 

саналады. 

Дидактикалық  ойындар  -  баланың  ынтасын  сабаққа  аударуға,  көңіл  қойғызуға, 

қабылдауын  жеңілдетуге,  білімді  толық  игеруге  көмектеседі,  сабаққа  эмоциялық  бояу 

береді. 

«Ойын  –  күнделікті  бала  еңбегі,  болашақ  өмірінің  бастамасы.  Ойын  үстінде  баланың 

ертеңгі  өмірге  деген  қабілеті  байқалады»  К.  А.  Покровский  «Ойын  –  ұшқын,  білімге 

құштарлық      пен      еліктеудің      маздап      жанған      оты.»      (В.М.Сухомлинский  

Дидактикалық  ойынның  түрі  :  заттық  дидактикалық  ойын  –  бұл  ойын  әртүрлі 

ойыншықтармен      және         әртүрлі         ойын        материалдармен         ұйымдастырылады. 

Ойын:  «Сөз  ойла»,Мақсаты:  өткен  сабақта  сөздерді  қайталау,  бекіту.Шарты:  текшедегі 

суреттер 

арқылы 

сөз 

тіркестерін 

құрастыру. 

Ойын  :  «Сөйлейтін  моншақтар»  Мақсаты.  Берілген  тақыры  бойынша  қасиеттеріне  қарай 

ажырата       білу.       Шарты:       Суреттерден       моншақ       жасау      (       жіпке    тереді) 

«Ойнайық  та, ойлайық, ойлайық  та  сөйлейік  »  Ойынның  барысы:  шеңбердегі  суреттерді 

таңдау 

арқылы 

сөйлем 

құрастырып, 

байланыстырып 

  сөйлеу. 

Дидактикалық ойын: «жыл мезгілдері» Мақсаты: есте сақтау қабілеттерін дамыту, сөздік 

қорларын 

 

 

 

 

молайту. 

Ойын      шарты:      тақырыпқа      сай      түрлі-түсті      суреттерді        қиып        жапсыру. 

Дидактикалық  ойын:  «Әңгімелеп  бер»Тақырыпқа  байланысты  байланыстырып  сөйлеуді 

дамыту.Ойын шарты:  балаларға тірек сызбалар таратылып беріледі. Олар тақырыпқа сай 

байланыстырып 

сөйлем 

құрастыру 

Сабағымда  әр  тақырыптарға  байланысты  сызба-схемаларды    қолданамын.    Сол  

сызбаларға  қарап,  балалар  әңгіме  құрастыруды  тез  үйренеді.  Мұғалім  өз  балаларының 

қабылдау  қабілетін,  жас  шамасын  ескере  отырып,  сызбаны  өзі  жасап  алуына  да  болады. 

Әр  сабақ  сайын  тақырыпқа  сай  көрнекі  құралдар,  түрлі  суреттер  ,  кестелер,  сабақты 

көркемдеп отырса, балалардың сөздік қоры біршама толығады деп сенімдін. 

 

Әдебиеттер: 

1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. - Астана, 2007. 

2. Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан халқына жолдауы». 

3. Изучаем казахский язык, әдістемелік құрал 

4. А.М.Бородич «Методика развития речи детей» Москва, 1981г. 

150 

 

5. О.Ушакова «Развитие речи детей» 

6. «Отбасы және балабақша» журналдары 

7. Мақал - Мәтелдер жинағы 

8. Е. Өтетілеуов «Дидактикалық ойындар мектеп жасына дейінгі басқа ұлт балаларына 

арналған» 

9. Артемова Л.В. Дидактикалық ойындар. ¬ М., 1992. 

 

«Мектеп жасына дейінгі ересек балаларды «Кубидом» технология арқылы 

қазақ тілін үйрету. 

 

Султанова А.А.,«Павлодар қаласының №33 сәбилер бақшасы» МҚКК – ның 

тәрбиешісі 

 

Қазақстан Республикасының «Тіл туралы» Заңының 4-бабында: «Қазақстан халқын 

топтастырудың  аса  маңызды  факторы  болып  табылатын  мемлекеттік  тілді  меңгеру- 

Қазақстан  Республикасының  әрбір  азаматтың  парызы»  деп  жазылған.  Ең  бай,  ең  сұлу 

тілдердің  бірі-қазақ  тілі.  Қазақ  тілі  тек  қазақ  халқының  рухани  қазынасы  ғана  емес,  ол 

біздің жеке мемлекет ретіндегі тәуелсіздігіміздің басты белгісі. 

Елбасы  Н.  Назарбаевтың  «Қазақстан  2050»:  «Бір  мақсат,  бір  мүдде,  бір  болашақ» 

атты  Жолдауында:  «Енді  ешкім  өзгерте  алмайтын  бір  ақиқат  бар!  Ана  тіліміз  Мәңгілік 

елімізбен бірге Мәңгілік тіл болды. Бұл мәселені даудың тақырыбы емес, ұлттың ұйтқысы 

ете  білгеніміз  жөн.  Біздің  тіліміз  мемлекеттің  барлық  жүйесінде  қолданылуы  үшін  біз 

өзімізді  өзіміз  қамшылауымыз  керек  және  осыған  өзіміз  атсалысуымыз  қажет»  деген 

жолдауында. 

Заман  талабына  сай  әр  мұғалім  өз  сабағын  жаңаша  ұйымдастырады. 

Шығармашылық  ізденіспен  жүреді.  Кейін,  тілге  деген  қызығушылықтарын  қалай  ояту 

керек?  Не  арқылы  дамытамын?  сұрақ  туындады.  Әрі  білім  беру  саласында  жаңа 

технологиялар  өмірге  келді.  Қазіргі  уақытта  педагогика  ғылымының  бір  ерекшелігі- 

баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологиялар шығарылуда. 

Әрі сұраққа ойлай отырып осындай шешімге келдік, оларға көмек көрсететін ойын 

технологиясы.  Мектепке  дейінгі  балаларды  қазақ  тілін  оқытуда  ең  басты  рөл  ойындарға 

бөлінеді. Ойнау және ойындар арқылы айналаны тану- бұл осы жастағы бала үшін табиғи 

жағдай.  Осы  жастағы  балаларда  көрнекі  бейнелі  ойлауы  қалыптасады.  Сондықтан  ең 

маңыздысы  айтқаннан  көрі  көрсетіп  түсіндіру.  Ол  үшін  әртүрлі  көрнекі-кұралдар  қажет 

(кітаптар,  лото,  текшелер,  ойыншықтар,  суреттер).  Қазақ  тілі  оқыту  үрдісінде  кездесетін 

қиындықтарға  ойын  бастамасы  әрқашанда  көмекке  келеді.  Балалармен    қолданатын 

әртүрлі  әдістермен  әдістемелік  жұмыстар,  олардың  шығармашылық  потенциалдарын 

дұрыс қабылдауына көмектеседі. Балаларда лексикалық материал көбейіп кеңейеді. Олар 

педагогты  тыңдап,  түсінеді,  өз  құрбы-құрдастарымен  және  ересек  адамдармен  қарым- 

қытынаста өз білімдерін қолдана алады. 

Көп  балаларда  қазақ  тіліндегі  тән  дыбыстардың  айтылуы  жағынан  және  айыру 

қаблеттері  төмен  болады.  Егерде  оқыту,  ойын  формасында  өткізілсе,  балалар 

дыбыстардың дұрыс айтылуы жағын тез қабылдайды. 

Мен  осы  мәселелерді  шешу  үшін  «Кубидом»  дидактикалық  құралды  дайындап 

шығардым.  Бұл  ойын  технологиясы-үрдіс  кезінде  балаларда  дыбысты  айту  жағынан 

кемшіліктер  түзетіледі,  бастауыш  фонематикалық  көз  қарастары  калыптасады,  тіл 

байланысы дамиды, артикуляциялық және ұсақ қол моторикасы жетіледі. 

«Кубидом»  бұл  үй,  бірінің  үстіне  бірі  қойылған,  өзі  екі  кубтан  және  шатырдан 

тұрады.  Олар  өзара  қабырға  беттерінде  орналасқан  жабыстырғыш  арқылы  қосылған. 

Бірінші  кубтың  қабырғаларында  қалта-терезелер  бар,  осы  жерде  ойын  жаттығулар 

орналасады;  екінші  кубтың  қабырғаларында-жабысқақтар  сол  арқылы  педагог  алып 

салынатын суреттер және есік, оның ар жағында ертегі кейіпкерін тауып алады (Мысалы: