5)
Бҿлшектердің кеңістікте орналысуын табу.
Нұсқа бойынша құрастыру-оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытуға
кҿмектеседі. Балалар үшін нұсқа да үлгі сияқты балалар жұмысындағы бағдар болып
келеді.Үлгіге қарап құрастыру кезінде ҽр түрлі материалдарды қолдануға
болатындықтан,ҽдістемелік жоспар бойыеша бұл қызмет түрі ҿте ҿнімді болады.
Берілген тақырыпқа қарай құрастыру кезінде оқушылар жұмысқа шығармашылық
тҽсілмен қарауға үйренеді.Жұмыстың бұл түрі үлгісіз,нұсқаусыз ұйымдастыруға
арналған.Қуыршақтарға арналған диван орындықтар жҽне т.б құрастырып,ҿздері
орындаған жұмыстарынан лҽззат алатындай балаларға жағдай туғызу қажет.
Металконструктор және сыммен жұмыс жасау әдістемесі
Тҿменгі сынып оқушыларын еңбекке дайындықтың бұл түрінің тапсырмалары:
1)Үлгіні,сурет техникасын талдау негізінде жұмысты жоспарлай білуді қалыптастыру.
2)Балалардың еңбегіне техникалық шығармашылық элементтерін еңгізу.
3)Оқушыларды
металлдың кейбір қасиеттерімен,қолданысымен жҽне қажетті
құралдармен таныстыру.
4)Слесарь мамандығы туралы қарапайым түсінік беру.
5)Сым темірді ҿңдеу жҽне құрастыру жұмыс тҽсілдерін үйрету.
Бұл талаптарды орындау оқушылардың танымдық қызметін,еңбекке деген
қызығушылығын,маманданған еңбекке дайындықтарын бекітуге кҿмектеседі.
Берілген
еңбек
түрінің
ерекшелігі,біріншіден,оқушылар
жақсы
таныс
емес
материалдармен,құралдармен танысады;екіншіден,бағдарламаның тұл тарауын оқу
барысында техника туралы қарапайым түсініктерді,арнайы терминдерді меңгереді.Бұл
сабақтарға дайындықта маманданған еңбек пҽні мұғалімімен тығыз байланыста жұмыс
жүргізу қажет.
Қазір кҿмекші мектепті бітіруші оқушыларды техника,оның тетіктерін білетін етіп
тҽрбиелеу міндеттері қойылып отыр.
Осы бағыттағы істер бастауыш сыныптардан басталуы тиіс.Еңбекке эбаулудың
алғашқы күндерінен жүйелі білім беруді,олардың ой-ҿрісін дамытуды,тапсырманы
орындау жоспары мен жұмысқа қажетті материалды таңдап алатындай етіп ұйымдастыру
қажет.Ақыл-ойы дамымаған кҿмекші мектеп оқушылары қарапайым нҽрселерді
құрастырудан бастап,біртіндеп күрделі жұмыстарды орындай білуге үйренеді.Еңбекке
баулу сабағын пҽнаралық қатынаста тұратын математика сабағымен кесінділерді жҽне
геометриялық фигураларды жолсыз ақ қағазға сызу арқылы байланыстырады.Мұғалімнің
ҿзі жасаған кестесі не тақтаға сызған бұйымы мен оның құрылысының бейнесі сызба
түрінде берілуі керек.Осы сызба бойынша олар орындалатын бұйымның құрылысын
аңғаруға үйренеді.Содан кейін бұйымның сызбасы жҽне үлгісі,не техникалық суреті
салыстырылып,орындалатын жұмыс жоспары белгіленеді.Кҿмекші мектеп оқушылары
сызбамен жұмыс істеуден бұрын,сызбада берілген бүктеу,кесу,жалғау сияқты шартты
белгілерді оқи білуге үйрету керек.Ақыл-ойы дамымаған балалар негізінен бұйымдар мен
жұмыстарды жасауды жүлгі жҽне дайын сызба,нұсқау бойынша белгілі бір жоспармен
үйренеді.
Сызбаны оқу жҽне белгілеу,еңбекке баулу сабағында орындалатын операцияларды
алдын ала жоспарлау барысының алғы шарты.Сызба оқылып белгіленген соң,олар
жоспарда кҿрсетілген жұмыстарды орындауға кіріседі.
Құрастыру
жұмыстарындағы
маңызды
кезең
жұмыс
орнын
дұрыс
ұйымдастыру.Жұмыс орны ҿңделетін материалға қарай,түрліше жабдықталады.Түрлі
материалдарды ҿңдеу үшін бұрауыш,гайка,бұрайтын кілт,біз болуы тиіс. «Конструктор»
жиынтығынан белгілі бір зат жасау керек болса,оған қажеттң бҿлшектер ғана алынады.
Мұғалім оқушыларға жұмыс орнын қалай пайдалану керектігін:үстелді қалай
дайындау,артық нҽрселерді алып қойып,қажетті аспаптарды алу,олардың ақауы жоқтығын
тексеру,оң қолға ұстайтынды оң жаққа,сол қолға ұстайтынды сол жаққа қоюды алғашқы
күннен үйретеді.
Қажетті сызықты жүргізу қарындаштың дұрыс ұсталуына байланысты.Қарындаш
кедір-бұдырсыз,теп-тегіс ұсталуы қажет.Сонда жүргізілген сызық дұрыс болып
шығады.Түзу сызық сызғанда,қарындашты жылжытатын бағытына қарай аздап кҿлбете
ұстап,үлгінің не сызғыштың қырына тақап сызады.Сызу үшін қалыңырақ ағаш сызғыш
пайдаланылады.
Сабақтарда балаларды техникалық суретті оқуға,үлгінің техникалық суретпен
қатысын тауып,салыстыру жҽне осының негізінде алдағы жұмысты жоспарлау.
Бұл негізінде металл конструкторымен сабақтарға қатысты.Балалар үшін құрастыру
тҽсілдері соншалықты күрделі болмағанымен,сабақты бағдарлау бҿліктерінде ҿте кҿп
қиындықтарға
кездеседі.Бағдарламаға
кіретін
бұйымдарды
құрастырудың
бірізділігін,жұмыс қарқынын,техникалық суретті,үлгіні талдаудың ыңғайлы түрін табу
жҽне жоспар құру үшін мұғалім конструктордың нұсқауымен танысып,оны алдымен ҿзі
құрып кҿру керек.
Бҿлшектер бір-бірімен түрлі ҽдістермен:жіп,сым,желім,шеге,болт жҽне гайкамен
бекіту,тойтару жҽне дҽнекерлеу жҽне т.б.арқылы біріктіріледі. Мұғалім оқушыларды
біріктірудің аталған ҽдістерімен жҽне монтаждау мен тіктеуік,біз,балға,қылқалам жҽне
т.б.құралдарымен таныстырылады.
Бҿлшектер ажыратылмайтын болып келулері керек.Ажыратылмайтындарға шеге,желім
дҽнекер,тойтарма жҽне кертікпен біріктіріп ұстатылғандар жатады. Кҿмекші мектеп
оқушылары құрастыру сабағында осы екі ҽдісті де орындай білуге дағдыланады.Балалар
ең алдымен желімдеу ҽдісін үйренеді.Қатырма қағазды желімдеу үшін оның екі жағы да
бірдей желімденіп,ауыр нҽрсенің астына бастырылады. «Металл конструкторы»
жиынтығында бҿлшектері болт,гайка арқылы бекітіледі.Мұндағы негізгі кҿмекші
құралдар:кілт жҽне бұрағыш.Модельдер конструктивтік ерекшеліктеріне жҽне
жылжымалы не жылжымайтын қосылыстарына қарай анықталады.
Берілген модельді
жасау үшін кҿмекші мектеп оқушылары аспаптың
қасиеттерін,модельдер технологиясын жҽне олардың атқаратын қызметін жақсы білуі
керек.Ол жұмыстарды мұғалімнің бақылауымен,кҿптеген қайталаулардың нҽтижесінде
меңгереді,соған дағдыланады.
Жұмысты ұйымдастыруда да ҿз ерекшеліктері бар.Құрастыру жұмыстарында ұсақ
бҿлшектер кҿп болғандықтан жұмыс орнын,құрастыру үдерісін ұқыптылықпен
ұйымдастыру қажет,немесе металл конструкторының бҿлшектері жоғалып қалуы
мүмкін.Сондықтан да мұндай сабақтарды кҿлденең қақпақты үстелдері бар қол еңбек
немесе сынып бҿлмесінде ҿткізуі керек.Сабақтың осындай ерекшеліктері мұғалімнің
сабаққа ұқыптылықпен дайындығын қажет етеді.
Сым темір мен тҽжірибе,конструктор бҿліктерін құрастыру жұмыстары басқа
пҽндерді оқытумен ҿзара тығыз байланысты.
Ақыл-ойы дамымаған оқушылардың түсінік аумағын кеңейтуде,білімдерін
бекітуге мүмкіндік туғызатын,қол еңбек сабағының жалпы педагогикалық маңызы
зор.Ақыл-ойы
дамымаған
балалардың
еңбекке
дайындағына
техникалық
шығармашылықтың бҿліктерін еңгізу,олардың еңбекке деген қызығушылықтарын
арттырып, кҽсіби оқуға дайындайды.Ҽрине,жұмыстың бұл түрінің түзете дамыту маңызы
зор.Сабақтарда еңбек қимылдарын жоспарлау жҽне бақылау,заттың қасиеттері мен
сапасын талдау қабілетін қалыптастыру жұмыстарын жүргізіледі.
Қағаз және қатырмақағазбен жұмыс жасау әдістемесі
Қағаз жҽне қатырма қағазбен жұмыс бастауыш сынып оқушыларын қол еңбегін оқыту
жүйесінде маңызды орын алып, оқушыларды еңбек сүйгіштікке, ұқыптылыққа, жоғары
