«Жоғары оқу орындарында көптілді білім берудің өзекті мәселелері»

«Жоғары оқу орындарында көптілді білім берудің өзекті мәселелері» 
аймақтық ғылыми-практикалық конференция, 30 қараша 2018ж. 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
211 
 
pronunciation  of  this  sound  -  in  some  way  it  looks  like  a  soft  [n  ’],  but  at  the 
same  time,  it  is  pronounced  not  so  much  in  the  mouth  as  through  the  nose. 
Another  complex  sound  is  the  sound  [w].  When  you  pronounce  it,  the  lips  are 
rounded and you get something similar to the Russian sound [y], but only more 
energetic. Further worth mentioning the explosive sounds [p, t, k]. 
Their  difficulty  is  that  they  are  pronounced  with  some  aspiration  in  the 
beginning, hence their name. The next sound that deserves attention is the sound 
[h]. Contrary to a common mistake, it is not pronounced as a Russian sound [x]. 
To pronounce it correctly, try to exhale lightly through your mouth. When you 
breathe  on  the  glass  in  order  to  draw  a  funny  face  on  it,  you  get  exactly  the 
sound that we need. The remaining consonant sounds are generally similar to the 
Russians,  although  they  have  their  own  characteristic  features.  With  vowels  in 
English, everything is much easier. Most of them have analogues in the Russian 
language,  but  despite  this,  you  should  always  pay  attention  to  the  shades  of 
sound, because there are no trifles in learning a foreign language, every detail is 
important. Thus, we can conclude that pronunciation plays one of the most key 
roles in learning English. Unfortunately, our speech apparatus was not originally 
sharpened  by  a  system  of  a  particular  language.  That  is  why  the  study  of 
English, along with native at an early age, gives a huge advantage in all aspects 
of its study, including pronunciation. But this does not mean that at a later age it 
will be impossible to form the sound base of a new language system. It is even 
possible,  you  just  need  to  make  yourself  understand  that  there  are  sounds  in 
English  that  have  no  analogue  in  Russian,  and  even  those  that  at  first  glance 
look  alike  have  many  difficulties,  because  even  in  them  you  need  to  pay 
attention to the differences in shades of sound. 
As  a  native  speaker  of  a  language,  one  does  not  question  where  and  how 
sounds  are  formed  in  the  mouth.  Non-native  speakers  come  from  a  linguistic 
background  composed  of  many  different  sound  patterns  and  may  not  naturally 
be able to handle English phonology quite as well. This usually happens because 
a  specific  sound  that  a  learner  cannot  produce  does  not  exist  in  their  native 
language,  such  as  the  /p/  sound  for  native  Arabic  speakers  learning  English.  
Another  common  problem  that leads  to the  mispronunciation of  English  words 
is that not all languages have the same stress patterns.  Learners of English as a 
foreign language often transfer the stress patterns from their first language onto 
their  foreign  language  without  realising  it.  Putting  the  stress  of  the  second 
syllable of the word ‘management’ or the second syllable in ‘Europe’ can distort 
these words completely, deeming then unintelligible.  This illustrates that correct 
pronunciation  cannot  solely  be  picked  up  -  stress  patterns  of  single  words, 
intonation of sentences, connected speech and place and manner of articulation 
need  to  be  taught  in  the  language  classroom.   Additional  aspects  pf 
pronunciation that English foreign language  learners make is the misuse of long 

«Жоғары оқу орындарында көптілді білім берудің өзекті мәселелері» 
аймақтық ғылыми-практикалық конференция, 30 қараша 2018ж. 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
212 
 
versus  short  vowel  sounds  ,  such  as  in  the  words  ‘chip’  or  ‘cheap’,  and 
consonant clusters, like ‘str’ in ‘street’. 
Students  need  to  learn  how  exactly  various  sounds  are  formed  in  their 
mouths.  These  need  a  lot  of  practice  and  are  often  difficult  to  remember.  
Creating  scenarios  and  movements  that  can  be  associated  with  the  different 
sounds  enable  your  students  to  retain  these  tricks  and  use  them  to  practice  on 
their  own.  A  good  example  of  this  is  teaching  the  minimal  pairs    /w/  in  ‘wet’ 
and /j/ in ‘yes’. The lips are rounded and as the air pushes through the mouth, 
the  lips  part.  Get  your  students  to  pretend  that  they  are  blowing  a  kiss  to 
someone,  by  covering  their  mouth  with  their  hand  and  then,  as  they  make  the 
sound, opening up their hands to let the sound out, just like one would do when 
blowing someone a kiss. To teach the sound /e/ as in the word ‘egg’, ask your 
students to imagine that there is a fine piece of line attached to their mouths that 
someone is gently pulling outwards at the sides when they say this sound. The 
mouth  therefore  opens  lengthwise  to  the  sides,  as  if  being  pulled.  The  more 
students  have  a  scenario  to  relate  the  sound  to,  the  better  they  can  use  them 
independently. 
Pronunciation needs to be taught in an exciting way that wills your students 
to participate. Create games that test pronunciation indirectly. Look for teaching 
pronunciation  books  that  have  ready-made  games  in  them,  such  as 
‘Pronunciation Games’ by Mark Hancock. 
Teaching  pronunciation  is  an  important  part  of  language  development.  It 
need  not  be  difficult  to  approach.  By  eliminating  theoretical  jargon  and 
contextualising your activities, teaching the sounds of the English language can 
be fun, easy and effective! 
How to Teach Vowel Pronunciation in English 
1. Listen and repeat 
This will be the first and most common method of teaching sound specific 
pronunciation  in  English. You  say  the  target  sound  and  have  your  students 
repeat it after you. If you are teaching a long word with multiple syllables, start 
with  the  final  syllable  of  the  word  and  have  your  class  repeat  it.  Then  add  the 
penultimate syllable and say the two together having your class repeat after you. 
Work  backwards  in  this  manner  until  your  students  are  able  to  pronounce  the 
entire word correctly. 
2. Isolation 
When working on a specific sound, it may help your students to isolate that 
particular sound from any others. Instead of presenting a certain sound as part of 
a  complete  word  in  English,  you  can  simply  pronounce  the  sound  itself 
repeatedly.  When  you  do,  your  students  can  say  it  along  with  you  repeatedly, 
focusing on the small nuances in the correct pronunciation and also engraining 
the  sound  pattern  into  their  minds.  This  is  especially  helpful  when  you  have 
several students struggling with a specific sound delineation. 

«Жоғары оқу орындарында көптілді білім берудің өзекті мәселелері» 
аймақтық ғылыми-практикалық конференция, 30 қараша 2018ж. 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
213 
 
3. Minimal pairs 
Minimal pairs are a great way to focus pronunciation on just one sound. If 
you  are  not  familiar  with  linguistics, a  minimal  pair  is  two  words  that  vary  in 
only  one  sound.  For  example, rat and rate are  minimal  pairs  because  only  the 
vowel  sound  differs  between  the  two  words.  Additional  minimal  pairs 
are pin and pen, dim and dime,  and bat and pat.  You  can  use  minimal  pairs  to 
help your students with their pronunciation by focusing on one particular sound. 
In  addition  to  the  pronunciation  benefits,  your  students  will  also  expand  their 
vocabularies when you teach minimal pairs. 
4. Record and replay 
At  times,  your  students  may  think  they  are  using  correct  pronunciation 
when  in  fact  they  are  saying  something  quite  different. By  using  a  device  to 
record  what  your  students  are  actually  saying,  you  have  empirical  data  to  play 
back  for  each  person.  Encourage  him  to  listen  to  what  he  actually  said  rather 
than what he thinks he said. You may also want him to compare a recording of a 
native  speaker  against  his  recording of  himself. In  this  way,  your students  will 
have  a  more  objective  understanding of their true pronunciation  and be  able to 
take steps to correct it. 
5. Use a mirror 
Giving your students a chance to view their own physical movements while 
they are working on their pronunciation can be of great value. You can always 
encourage  your  students  to  look  at  your  mouth  and  face  as  you  pronounce 
certain sounds, but they will also benefit from seeing what movements they are 
making as they speak. Sometimes, becoming aware of  the physical movements 
involved in pronunciation is all your students will need to correct pronunciation 
issues of which they are unaware. 
6. Phonetics 
When  your  students  are  facing  a  pronunciation  challenge,  it  could  be 
that English  spelling is  adding  to  the  mystery  of  the  spoken  word.  Instead  of 
spelling  new  vocabulary  out  on  the  white  board, try  using phonetic  symbols to 
represent  the  sounds (rather  than  the alphabet to  represent  the  spelling).  If  you 
were  to  use  phonetic  symbols,  the  word  seat  would  be  written  /si:t/  and  eat 
would  be  written  /i:t/.  You  can  find  a list  of  the  phonetic  symbols on  several 
websites  or  in  introductory  linguistics  books.  Once  you  teach  your  students 
the International  Phonetic  Alphabet,  you  can  use  those  symbols  any  time 
you introduce new vocabulary to your students. 
7. Show a vowel diagram 
If you are using phonetic symbols to help you teach vowel pronunciation, a 
diagram of where each English vowel sound is produced can be eye opening for 
your  students.  Print  copies  to  distribute  in  class  or  show  your  students  where 
they can find this diagram online. When students know which area of the mouth 
in  which  they  should  be  making  their  sounds,  they  may  have  an  easier  time 

«Жоғары оқу орындарында көптілді білім берудің өзекті мәселелері» 
аймақтық ғылыми-практикалық конференция, 30 қараша 2018ж. 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
214 
 
distinguishing  between  similar  sounds  because  they  are  produced  in  different 
areas of the mouth. 
8. Sing 
Surprisingly  enough, singing can  be  a  good  way  for  your  ESL  students  to 
practice  their  vowel  pronunciation.  Because singing requires  a  person  to 
maintain vowel sounds over more than just a moment, it can give your students 
a chance to focus in on the target sound and adjust what sound she is making. 
9. Tongue twisters 
Though tongue twisters are probably more popular for practicing consonant 
pronunciation, they are still a valuable resource for vowel practice. Not only are 
they a challenge to your students’ pronunciation abilities, they add an element of 
fun to the classroom that can help your students relax and therefore free them to 
be more daring in their attempts at English.  See our ‘Top 20 Tongue Twisters’ 
classroom poster. 
10. Target language specific sounds 
Some  pronunciation  patterns  are  found  consistently  in  students  with  the 
same  native  language.  Being  aware  of  these  patterns  is  helpful  in  addressing 
problems  your  students  may  not  even  know  they  have.  You  can  find practice 
exercises to target specific pronunciation patterns, or you can write your own to 
target  the  specific  needs  of  your  class.  Either  way,  making  students  aware  of 
pronunciation  patterns  of  speakers  of  their  native  language  can  be  the  biggest 
help in eliminating the mispronunciations. 
 
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: 
1. 
Меликян А. Перевод как система доязыковых различий //  
2. 
Комиссаров  В.  Н.  Лингвистика  перевода.  –  М.  :  Международные 
отношения, 
3. 
Копанев П. И., Беер Ф. Теория и практика письменного перевода.  – 
Минск: Вышейшая школа, 1986. – 295 с. 
 
 
ӘОЖ (004.9) 
ТУРИЗМ МАМАНДАРЫН ДАЯРЛАУДА КӨПТІЛДЕ ОҚЫТУДЫҢ 
МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ 
 
А.Ж.Мустафина
1
,  С.У.Кузбулова
1 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
 
 
Аңдатпа 
                                                           
1
 
География, туризм және су ресурстары кафедрасының аға оқытушысы, магистр
 

«Жоғары оқу орындарында көптілді білім берудің өзекті мәселелері» 
аймақтық ғылыми-практикалық конференция, 30 қараша 2018ж. 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
215 
 
Мақалада  болашақ  туризм  мамандарын  даярлауда  көптілде  оқытудың 
маңыздылығы  қарастырылған.    Туризм  мамандарының  қызметтік 
салаларында  қазақ  тілі,  орыс  және  ағылшын  тілін  қолдану  жұмыстың 
тиімділігін арттырады. Гид,  турагент,  туроператор, экскурсовод  және 
туризм  менеджерлері  үшін,  ағылшын  тілдері  маңызды  болып  келеді. 
Мақалада 
Х.Досмухамедов 
атындағы 
Атырау 
мемлекеттік 
университетінің  туризм  мамандарын  даярлауда,  көптілде  білім  беру 
бағдарламасы туралы айтылған. 
  
Тірек  сөздер:  Туризм,  туризмдегі  геоақпараттық  технология,  туризм 
инфрақұрылымы, гид,  экскурссия, экскурсовод,  брондау.  
 
Қазіргі  заманның  жетекші  мамандығы  қатарына  кіретін  туризм 
мамандығының еліміз үшін алатын орны ерекше. Соңғы жылдары жұмыс 
пен  демалысты  бірге  алып  жүретін  азаматтардың  көптігіне  байланысты 
туризм саласында түрлі бағдарлама жасалған. Сол себептен елімізде де бұл 
саланың даму деңгейі өте жоғары.  
Туризм  дегеніміз  –  адамның  арнайы  бір  уақыт  аралығында  жан 
сергітіп  демалыс  қабылдауы.  Демалыс  кезінде  демалушы  түрлі  елдерге 
саяхаттай  отырып,  танымдық  қабілетін  арттыра,  мәдениет  пен  өнер 
қызығына  батады.  Туризм  тек  шетелдерде  ғана  жүзеге  аспайды,  сонымен 
қоса  елдегі  табиғаты  керемет  немесе  демалыс  орындарында  болады.  Ал 
туризм  маманы  болса,  осы  кісілердің  ойдағыдай  демалуын  қарастырып, 
уақытын барынша қызықты өткізуіне қолайлы жағдай тудырады. 
Бұл  мамандық  саяхат,  шетелге  шығу,  мәдениетпен  танысу  секілді 
ықпалдармен  жұмыс  жасайды.  Туризм  мамандығы  бір  сөзбен  айтқанда 
бизнеспен айналысудың бір түрі. Осы маман иелері жұмыс жасай отырып 
параллельді түрде демалып та үлгереді[1].  
Қазіргі  таңда  Қазақстанның  көптеген  жоғары  білім  ордалары  туризм 
мамандарын  даярлап  келеді.  Соның  ішінде  Х.Досмухамедов  атындағы 
Атырау  мемлекеттік  университетінде  2006  жылы  «Туризм  менеджері» 
біліктілігі  бойынша,  студенттер  қабылдап  келеді.  2006-2018  оқу  жылдар 
аралығында 300 жуық мамандар тамамдап шықты. 
Оқу  барысы:  Студент  білім  алу  кезінде  туризмдік  мекемелер  негізін, 
менеджмент  және  маркетинг,  туризмдегі  бухгалтерлік  есептеудің  негізін, 
туризм  инфрақұрылымын,  туристік  аймақтану  әдістемесін,  аймақтану, 
геоэкология  жұмыстары  мен  туризмдегі  геоақпараттық  технологиясын 
оқып шығатын болады.  
Мамандық  бойынша  қызметтік  нысаны:  -   туризм  саласына  қатысты 
мемлекетті  басқару  ұйымдары  (министрліктер,  әкімшілік,  аудандық 
құрылымдар);  -   туризм  кәсібімен  айналысатын  мемлекеттік  және  жеке 
меншік  компаниялар;  -  турим  бойынша  кеңес  беру  компаниясы;  - 

«Жоғары оқу орындарында көптілді білім берудің өзекті мәселелері» 
аймақтық ғылыми-практикалық конференция, 30 қараша 2018ж. 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
216 
 
маркетингтік  туризм  бойынша  кәсіпорындар;  -  туризмдік  инфрақұрылым 
нысаны;  -  туризм  мамандығын  дайындайтын  білім  беру  орындары,  - 
туризмді  дамыту  мәселесімен  айналысатын  ғылыми-зерттеу  ұйымдары;  - 
туризм  қызметін  сыртқа  және  ішкі  нарыққа  жандандыратын  жарнама 
агенттіктері мекемелерінде қызмет жасай алады[2]. 
2006  -  2016  жылдар    аралағында  5В090200  – Туризм мамандығының 
Мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру  стандарты  бойынша,  оқу 
жоспары  жасақталды.  Кредиттік  жүйе  бойынша  студенттер 
оқытылатын пәндер мен оқытушыларды тандады.  
Ал,  2016  жылы  кәсіби  практикаларды  ұйымдастыру  және  өткізу 
туралы  ереже  және  практика  базасы  болатын  мекемелерді  анықтайтын 
ереже  (қр  бжғм    29.01.2016  ж.  №  107)  бұйрығы  негізінде  «5В090200-
Туризм»  мамандығының  үлгілік  оқу  жоспарына,  үлгілік  оқу 
бағдарламларына  сәйкес  құрастырылды.  Бұл  бағдарламада  туризм 
мамандарының  жоғарыда  көрсетілген  қызмет  саласына  байланысты, 
көптілде  оқыту  жоспарланды.  Бағдарлама  қазақ,  орыс  және  ағылшын 
тілдерін еркін меңгертуді көздеп отыр. Білім бағдарламасы  жұмыс беруші 
«Columbus  company»  директоры  Ж.Б.  Болатова  ұсынысы  бойынша, 
бірнеше пәндер енгізілді.  Бұл өзгеріске байланысты, «География, туризм 
және  су  ресурсы»  кафедрасының  туризм  пәндерін  оқытатын оқытушылар 
Г.Б.  Таскалиева,  А.А.  Ондасинова  ағылшын  тілінен  курстарға  қатысып, 
біліктілігін жетілдірді.  
Оқу жоспарына сай  «Базалық шетел тілінің тәжірибелік курсы»  және 
т.б. пәндерді «Аударма ісі және ағылшын тілі» кафедрасының  профессор, 
оқытушылары  Г.Ж.  Женисова,  К.Т  Байниева,  С.М.  Гилажева  оқытып 
келеді.  Сонымен қатар  бірнеше  базалық  пәндер  ағылшын,  орыс  тілі  және 
қазақ тілінде оқылады. 
Студенттер көптілді білім алу арқылы: тілді дұрыс меңгерту, ауызекі 
сөйлей  білуді  үйренеді.  Мамандардың  ұсынылған  педагогикалық  іс-
тәжірибесінде  көптілді    үйретуді  арқылы  –  Студенттің  сөздік  қорын 
кеңейте тілін дамытамыз; 
– Жаңа сөздердің мағыналарын жетік түсінеді; 
– Синоним мен антонимді қолдана біледі; 
– Сөйлемдерді дұрыс қолдана алады; 
– Сөзді құрастырып, сөйлеуге үйренеді; 
– Диалог түрінде сөйлей біледі. 
Туристік қызмет көрсетуде менеджерлер - туристермен келсім шартқа 
отыру,    туристерді  қарсы  алатын  гид,    экскурссия  өткізетін  экскурсовод, 
көліктерді брондау, қонақ үйде орналасу және т.б қызметтер үшін, бірнеше 
тілді білуі тиіс. Аталған білім бағдарламасы жас мамандар үшін, бірден  – 
бір керек деп санаймын[3-4]. 

«Жоғары оқу орындарында көптілді білім берудің өзекті мәселелері» 
аймақтық ғылыми-практикалық конференция, 30 қараша 2018ж. 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
217 
 
Қорытала  келе,  үштілді  меңгертудің  басты  мақсаты   тіл 
үйренушілердің  коммуникативтік  құзырлығын  қалыптастыру  болып 
табылады. Тіл – қандай тілде сөйлемесін адам үшін құдірет, байлық, халық 
мәдениеті,  тарихы.  Тіл  үйрену  арқылы  адам  өзге  ұлттың  мәдениетін, 
тарихын,  салт-дәстүрі  мен  әдет-ғұрпын  танып  біледі.  Сол  себептен  жас 
маман  ішкі  және  сыртқы  туризмді  дамыту  үшін,  тілді  еркін  меңгерумен 
тікелей байланысты. 
 
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
1. 
https://massaget.kz/layfstayl/bilim/zharatylystanu/20317/ 
2. 
 Ақиқат. 2013 жыл, №1. «Қазақстан – 2050» стратегиясы – 
қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. Қазақстан Республикасының 
Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы 
3. 
 Ақиқат. 2011жыл, №5. «Қазақ тілін білу – әншейін бір ұран емес», 
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқы ассамблеясының ХҮІІ сессиясында 
сөйлеген сөзі 
4. 
 Мейірманқұлова Т. Білім берудегі инновациялық технология А,2005