31
Мектепте білім берудің негізгі түрі ретінде оқуға сүйену үшін мектеп
бітірушілері мәтінмен толыққанды жұмыс істеу үшін қажетті арнайы оқу
дағдыларына ие болуы керек.
Дамыған оқырманда қос біліктілік топтарында қалыптасқан болуы
керек:
•
Толығымен шеберлік мәтініне негізделген дағды, мәтіннен ақпаратты
айыру және оның негізінде қарапайым тұжырымдар жасау:
•
Мәтіннен ашық түрде көрсетілген ақпаратты табу:
•
Ашық нысанда ұсынылған ақпарат мәтінін табуға;
•
Мәтінге сүйене отырып, оқығаныңыз туралы өз ойларыңыздың негізінде
қарапайым тұжырымдар жасаңыз; оқырманның жеке білімдері негізінде
ақпаратты біріктіру, түсіндіру және бағалау.
•
Автормен тікелей айтылмаған
байланыс орнату;
•
Мәтіннің жалпы идеясын салыстыра отырып, оларды түсіндіру;
•
Тек мәтіндегі ақпаратқа емес, сонымен қатар мәтіннің формальды
элементтеріне (жанрға, құрылымға, тілге) сүйеніп, авторлық идеяны
қайта құру.
Оқу сауаттылығының деңгейі - оқырмандардың бастауыш мектеп
түлектерінің дербес сапалық сипаттамаларына байланысты.
Оқу сауаттылығының жоғары деңгейі оқушының ары қарай оқуға, келесі
білім сатысына көтерілуге дайындығы туралы меңзейді. Мұндай оқушылар
өздерінің сөйлеу және күнделікті тәжірибесі мен білімдерінен асып кетпейтін
көркем өнер және ақпарат мәтіндерін түсіну және бағалау үшін көмек көрсетуді
қажет етпейді.
Жоғары деңгейдегі оқырмандар -оқудың осы компоненттерін игеруге
дайын, бұл өздерінің тәжірибелерін және білімін жаңа ақпарат, ойлар,
тәжірибелер арқылы жазбаша түрде баяндау арқылы кеңейтуге және өзгертуге
мүмкіндік береді.
Мәтінді түсінудің орташа деңгейі- оқудың негізін толық меңгермеген
оқырмандарға тән. Мәтіндік хабарларды оқып, олардың негізінде өздерінің
құндылықтарын құрастыру үшін бәрі көмекке мұқтаж. Бұл жеке тәжірибесіне
қайшы келмейтін мәтіннің хабарламаларын түсінуге көмектеседі және әлемдегі
өмірлік тәжірибесі мен көзқарастары олардың тәжірибесіне қайшы келетін
сұхбаттасушылармен жазбаша байланыс пен ынтымақтастықты дамытуға
көмектеседі.
Мәтінді түсінудің төменгі деңгейі- оқушыларға адамның сезімі, ой-
пікірлері және өзін-өзі оқыту үшін білімі туралы мәліметтерді жзбаша
формаларын қолдануда мұғалімге көмектесуге мүмкіндік бермейді.
Қазіргі заманғы қазақстандық мектептің маңызды міндеті білім берудегі
гуманистік үрдістерді дамыту, тілдің көп мәдениетті функцияларын қалпына
келтіру болып табылады. Тілдік білім гуманитарлық білім беру жүйесінің бөлігі
болып табылады, оның мәні адамның әлемге көзқарастарын зерттеу болып
табылады. Адамның қоршаған әлемге қатынасы сөзінен көрінеді.
Біздің еліміздің ашықтығы, мемлекетаралық, саяси, экономикалық және
мәдени байланыстардың дамуы мен нығаюы, өмірдің барлық салаларын
32
интернационализациялауда көптілділіктің шынымен де қоғам сұранысы болып
отыр. Тілдерді білмеу болашақ ұрпақтардың мәдениеттер диалогына толықтай
қатыса алмайтындығына әкеп соқтырады..
Қазіргі мектептің ең маңызды міндеттерінің бірі - функционалды сауатты
адамдар қалыптастыру. «Функционалды сауаттылық» дегеніміз не?
Функционалдық сауаттылық - адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа
түсу қабілеті, оған тез бейімделу және жұмыс істеу мүмкіндігі.
Функционалды сауаттылықтың негіздері бастауыш мектепте қалыптасады. Ол
әртүрлі сөйлеу қызметінде қарқынды оқыту барысында - жазу және оқу, сөйлеу
және тыңдауда көрінеді.
Бүгінгі таңда мектептегі оқу және жазу академиялық мақсаттармен
шектелмейді, ол күнделікті өмір мен жұмысқа байланысты функционалдық
және операциялық мақсаттарды қамтуы керек. Оқытудың мемлекеттік жаңа
бағдарламасы мұғалімдерді оқушылардың функционалды сауаттылығын
дамытуға бағытталған. Ана тілін үйрену кезінде мәтінді оқытуға баса назар
аударылады, коммуникативтік көзқарас қалыптасады және көп мәдениетті орта
ерекшеліктері ескеріледі.
Оқу дегеніміз- қазіргі қоғамдағы білім мен өмірге арналған функционалды,
базалық дағды.
Дегенмен, осы тізімде «ақпараттық ғасыр кілтінің» нақты рөлі бар, бүкіл
әлемде жалпы үрдістер бар: оқу беделінің төмендеуі және оқу уақытын
қысқарту; оқу дағдыларының нашарлауы. Қазіргі заманғы балалар оқырмандар
мен тыңдаушыларға қарағанда әлдеқайда көп нәрсе көреді. Компьютерлік дәуір
өмір сүру формасын, көлемін, тасымалдаушыларын, ақпаратты беру және
қабылдауды түбегейлі өзгертеді. Компьютерлендіру өздігінен көптеген
ақпараттық және білім беру мәселелерін шешпейді, себебі негізгі кедергі -
оқырман мәдениетінің төмен деңгейі, ал оқырмандар мәдениеті ақпараттық
мәдениеттің және жалпы мәдениеттің негізі болып табылады. Оқитын ұлт -
дамушы ұлт. Мектептің бастауыш, орта және жоғарғы буындарында оқымаған
оқушының алғырлығы, сауаттылығы, табыстылығы оқуға жеткілікті уақыт
бөлген оқушыдан әлдеқайда аз болады.
Оқымайтын балалардың сөздік қоры кедей және айқын болмайды. Осыдан
барып әдебиет, тарих, география, биология, әлеуметтік зерттеулер және т.б.
сияқты пәндерді зерттеуде қиындықтар бар.
Біздің ойымызша мынадай салыстыруға болады: оқымаған оқушыдан -
кейінірек оқымаған ата-аналар шығады. Зерттеулерге сәйкес, оқымайтын ата-
аналар оқымайтын балаларды тәрбиелеп шығарады.
Негізгі дидактикалық желі ретінде бастауыш сыныптағы оқушының оқу
дағдыларын дамыту, соның ішінде, әдеби оқу курсына арналған оқырман
құзыретін айтамыз. Кітап оқуға құмар бастауыш мектеп түлегі оқырман
құзыреті деңгейіне сәйкес өз бетінше сенімді және еркін түрде әртүрлі көркем
әдебиетті жүгіртіп оқи алатын болады. Сонымен қатар, сюжет мәліметтерін
талдауға, шығармадағы кейіпкерлердің портреттік бейнесін анықтауға,
шығарманы оқып не талқылауға, әдеби стильдер мен жанрларды ажыратуға
Достарыңызбен бөлісу: |
