100
101
8
Жүректе қайрат болмаса,
Ұйықтаған ойды кім
түртпек?
8.Не болды, бақытым, ұйықтап
қалып?!
Оянып бір басыңды көтерсейші.
Ой-толғаныс. Зерттеу.
1. Мәшһур Жүсіп Көпеев. А., «Ғылым» 1992. 2. Мәшһур
Жүсіп Көпеев. Таңдамалы шығармашылығы, 1-5 том, Павлодар
ЭКОҒОФ, 2005. 3. Мәшһур Жүсіп Көпеев. Қазақ фольклоры,
ауыз әдебиеті үлгілері. 6 том. А., «Алаш», 2006. 4. Мәшһур
Жүсіп Көпеев. Қазақ ауыз әдебиеті үлгі дастандары, 5-том, А.,
«Алаш», 2006. 5. Мәшһур Жүсіп Көпеев. Жиған-тергендер, 11
том. А., «Ел шежіре», 2010. 6. Б.Кенжебаев. XX ғасыр басындағы
әдебиет. А., «Білім», 1993. 7. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының
ұрпақтары Қуандық, Нартай, Ертай, Естай, т.б. кандидаттық
докторлық ғылыми еңбектері.
Оқушылар: Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы туралы айтылған
ғалымдардың зерттеу еңбектерін пайдалана отырып, өздерінің
ой-пікірлерін ортаға салады.
Еркін жауап: 1. Оқушылар Мәшһүр Жүсіп шығармаларынан
жаттаған үзінділерін оқиды.
а) қыз бен жігіт айтысынан үзінді; ә) бата түрлері; б) «Сайын
батыр» жырынан үзінді.
2. Мәшһүр Жүсіп шығармалары бойынша суреттер салады.
Тест интервью.
1 Мәшһүр Жүсіптің өзіне тән
ерекшеліктері.
1. Сөзге шешен, өткір
тілді, терең ойлы,
ақынның діни сауаты
өте жоғары.
2
Мәшһүр Жүсіп шығармалары
арқылы өзіңнің болашаққа түйген
ойың.
2
3
4
3
Қыран құс- көңіл ашар қыран тазы.
Тұйғынға күшігендер ауыз салып
Жем болып қарға-ұзаққа қоңыр
қазы (өлең қай үзіндіден, көркемдік
тәсіл).
4 Мәшһүр Жүсіп бейнесі қай
жағынан ұнады, неліктен?
5 Гүл жүзді, шырын сөзді, нәзік
болса,
Түзетсе үй мүлкінің салтанатын
(қай өлеңнен, әдеби талдау).
5
6
7
6 Жалғанның өмір бойы уын іштім,
Өз бойыма шақ емес киім піштім
(өлең кім туралы, әдеби талдау).
7 Мәшһүр Жүсіп мұралары
Жас ұрпақ еншісінде
(өз көзқарасың).
Сэккуэй Бес жолдан туратын қорытынды.
I. 1. Зат есім. Мәшһүр Жүсіп.
2. Сын есім. Зат есім. Ұлы данышпан ғалым.
3. Етістік жинайды, зерттейді жазады.
4. Сезіну Мәшһүр Шоқан Уәлихановтан кейінгі өз ұлтының
тұңғыш фольклоршы ғалымы.
5. Синоним. Мәшһүр Жүсіп – ақын, ғалым, әулие адам.
II. 1. Зат есім. Мәшһүр Жүсіп.
2. Сын есім: асқақ, үздік, талантты, қасиетті.
3. Етістік армандады, ойлады, жазды.
4. Сезіну. Мәшһүр Жүсіп – шын жүрегімен халқын сүйген
қаламгер.
5. Синоним. Данышпан, ұлы ғалым, ақын-көреген.
III. Сабақты қорытындылау.
Көре алмай жарық сәуле, таңды көзім,
Қартайдым, қараңғылық тұманда – өзім.
Өткен күн, жасаған жас – бәрі аман бол,
Артымда бес-алты ауыз қалсын сөзім. Мәшһүр Жүсіп.
Мәшһүр Жүсіптің ғибраты мол асыл сөздері қазақ халқымен
бәрі мәңгі жасай бермек.
IV. Оқушылардың білімін бағалау.
Үйге тапсырма: «Халқының маржан тілін қадірлеген-
Мәшһүр бабам» тақырыбына шығарма жазып келу.
102
103
Әсел ЕРҒАЛИЕВА,
№116 орта мектептің мұғалімі.
Қызылорда облысы,
Жалағаш ауданы.
МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕР
(5-сынып)
Сабақтың
мақсаты:
мақал-мәтелдер
халықтың
рухани қазынасы екендігі, олардың өзара ұқсастығы мен
ерекшеліктерін, мақалдың ғибраттық, өсиеттік мәні, мәтелдің
ишара, меңзеу тұрғысында қолдантатындығын түсіндіру.
Міндеттері: білімділік – оқушылардың мақал-мәтелдер
жөніндегі түсінігін тереңдетіп, олардың жеңіл және күрделі
түрлерін нақты мысалдар арқылы меңгерту; дамытушылық –
тіл байлықтарын, ойлау қабілеттерін, өз беттерінше салыстыру,
қорытынды жасау және таным белсенділіктерін дамыту;
тәрбиелік – мақал-мәтелдерді орынды пайдалана білуге,
ұшқыр ойлы сөйлеуге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу. Түрі: аралас.
Әдісі: іздендіру, түсіндіру, сұрақ-жауап, оқушы пікірін тыңдау,
жарыстыру. Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих, орыс тілі,
ағылшын, сурет. Көрнекілігі: кесте, сызбалар, үлестірмелі
парақшалар, слайд, бағалау фишкасы.
Сабақтаң барысы:
I. Ұйымдастыру: оқушылармен сәлемдесу; кезекші
мәліметі.
«Жүректен – жүрекке» (тренинг).
- Балалар, экранда ненің суреті шықты?
- Жүректің.
- Балалар, жүректі көргенде сендер қандай сезімде
боласыңдар?
- Біз жүрек арқылы Отанға, ата-анаға, досымызға және
ұстаздарға деген ыстық махаббатымызды, сүйіспеншілігімізді
білдіреміз.
- Енді, осы жүректер арқылы бір-бірімізге тілек жолдайық.
Сондықтан, бәрің бір-біріңнің қолдарыңнан ұстап, тілектерді
оқып шығыңдар. Оқушыларға жүрекшелер таратылып, сабақ
барысында білім шыңына жету үшін керекті қасиеттерді бір-
біріне тілейді.
- Бүгінгі сабағымыз ерекше, бізге қонақтар келіпті.
«Келгенше қонақ ұялады,
Келген соң үй иесі ұялады» демекші, біз ұятқа қалмауға
тырысайық. Сендердің білімді де зерек оқушы екендеріңе куә
болсын!
Қайырлы күн, достым,
Сәттілікке толсын!
Біздің алар бағамыз,
Кілең «бестік» болсын!
II. Үй тапсырмасын сұрау.
- Ендеше, үй тапсырмасын тексеріп алайық, балалар!
Семантикалық карта.
Р/с
Сөйлемдер
Табу Эвфе-
мизм
Дисфе-
мизм
Тұрақты
тіркес
Мақал
Мәтел
1
Баласы атқа мінсе,
анасы тақымын
қысар.
+
2
Дәукеннің баласы
– ұры, өсекші,
боқмұрын.
+
3
Ауыл сыртында
атекем жәкемді
зыттыра қуып
бара жатыр.
+
4
Үй менікі демеңіз,
үй сыртында кісі
бар.
+
5
Аудан мен ауыл-
дың арасы таяқ
тастам жер
+
6
Алдар көсе бай-
ларды алдау
мақсатында өз
жанынан қосып
айтады.
І. Ізденіс кезеңі.
Үйден оқушыларға өз беттерімен ізденіп, мақал-мәтелдерді
жаттап келуге берілген болатын.
Оқушылар мақал-мәтелдер айтады. Мақал-мәтелдің мағынасын
