№№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015

№№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X 
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research 
___________________________________________________________________ 
 
 
14 
Жалпы алғанда, үш компания да салауатты ӛмір  салтына, медицина саласына 
және 
ардагерлер 
мен 
балалар 
үйлеріне 
қолдау 
кӛрсетуді 
әлеуметтік 
жауапкершіліктерінің бастапқы тізіміне енгізген. 
Үш  компанияда  да  қоғаммен  байланыс  бӛлімшелері  мен  ұжым  ішілік  газет-
журналдары бар. Әлеуметтік әрі экономикалық ӛмірде белсенді екендігі анықталды. 
Үшінші  тарауда  ресейлік  «Лукойл»  ААҚ  мен  «Газпром»  ААҚ-ның  қоғаммен 
байланыс  саласындағы  қызметтері  зерттеліп,  талданды.  Сонымен  қатар,  олардың 
әлеуметтік жауапкершіліктері туралы тұжырым жасалды. 
Жұмыста  қарастырылған  мәліметтердің  барлығын  орындап,  PR  бӛлімшелерін 
ашса,  кез-келген  компанияның  сыртқы  және  ішкі  байланыстары  нығайып,  жұмысы 
алға жылжи бастайды. 
Сондай-ақ, компания ішіндегі  ұжымдық қатынас мықты болып, қызметкерлер 
құрамы  ӛзара  ынтымақтастықта,  барлық  жаңалықтан  хабардар  болып  жүреді,  ал 
сыртқы  пиарда  инвесторлармен,  серіктестермен,  мақсатты  аудиториямен  байланыс 
жоғары деңгейде болып, сенім нығая түседі. 
Осылайша,  паблик  рилейшнз  қазақстандық  бизнесте  бастапқы  қадамдарын 
жасауда.  Себебі,  бастапқыда  PR  мемлекеттік  құрылымдардан  бастау  алды.  Паблик 
рилейшнз  технологиялары  брендті  танымал  ету,  акционерлермен  және 
салымшылармен жұмыс бағыттарында қарқынды дамуда. 
Әрине,  бизнес  саласындағы  PR  маркетингпен  де  тығыз  байланыста.  Паблик 
рилейшнз бір уақытта әрі ғылым әрі ӛнер болып саналады. Сондықтан да, Қазақстан 
нарығы келешектен кәсіби қоғаммен байланыс мамандарының жаңа буынын күтеді. 
Ӛйткені, әзірге теория мен практика жеткілікті түрде ұштасып жатқан жоқ. 
Қорыта  айтқанда,  бизнес  саласындағы  қоғаммен  байланыс  біздің  еліміздің 
экономикалық қатынастар жағдайында үлкен маңызға ие және  PR ӛзекті нарықтық 
құрал рӛлін атқаруда. 
Жоғары  дәрежедегі  бәсекелестік  бар  және  әр  сатушы  тұтынушының 
сұранымын  қанағаттандыра  алатын  дамыған  нарықтық  жағдайда,  қоғаммен 
байланыс та бәскелестіктің шешуші тәсілі болып табылады. 
Паблик  рилейшнз  қашанда  бизнесті  алға  жылжытудың  мықты  қаруы  болып 
қала бермек. 
Глоссарий 
ATL (above the line) – жарнаманың дәстүрлі (классикалық) түрлерінен тұратын 
маркетингтік  коммуникациялар  кешені.  Оған  баспадағы,  теледидардағы,  сыртқы 
және ішкі, сонымен қатар баспасӛздегі жарнама кіреді. 
АИДА  (AIDА  –  ағылшын  т.  Attention,  Interest,  Desire,  Action –  назар, 
қызығушылық, 
ықылас, 
әрекет) – 
америкалық 
маркетинг 
тәжірибесінде 
қолданылатын тұтынушылық әрекет моделі, мұнда сатып алуға жетелейтін әрекеттер 
баяндалады:  назар  аудару  →  қызығушылық  →  қажетсіну  →  әрекет.  Сату 
стратегиясын  қалыптастыру  кезінде  сауда  дилерлері  мен  менеджерлерді  дайындау 
үшін қолданылады. 
Арнайы шара (special events) – бұл компанияның, ұйымның жұртшылықтың 
назарын  компанияның  ӛзіне,  басшылығына,  оның  қызметтері  мен  ӛнімдеріне 
аудартқызу үшін ӛткізілетін арнайы шара. 
Акционер –  акция иесі.  Ол акционерлік  қоғамға айналған  белгілі  бір 
кәсіпорынның мүлкіне ортақтаса алады. 
Ақпарат  –  информация  (лат.  Informatio  –  түсіндіру,  баяндау,  хабардар  ету). 
Істің жағдайы, қандай да болмасын оқиға немесе біреудің қызметі туралы хабарлау, 
мәлімет беру. 

№№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X 
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research 
___________________________________________________________________ 
 
 
15 
Ақпарат  қҧралдары  –  мемлекет  тәуелсіздігінің  саяси-экономикалық  және 
ғылыми-техникалық дербестігімен пара-пар басты белгілерінің бірі. 
Ашық  есік  кҥні  –  бұны  фирманың  ішкі  экспозициясы  деуге  де  болады,  бұл 
белгілі  бір  мақсатты  топты  ұйым  қызметімен,  оның  басшылығымен  таныстыру 
мақсатында ұйымдастырылады. 
Басорама – кӛлік құралдарының тӛбесіне бекітілген жарнама панелі. 
Бенчмаркинг  – бұл компанияның қазіргі таңда қолданып жүрген әрекеттерін 
бағалап,  салыстыру  үрдісі.  Әдетте,  бұл  маркетингтік  қызметті  ең  мықты  бәсекелес 
пен фирманың жұмыс істеу тәсілдерімен салыстыра отырып жүргізеді. 
Бинго-карта  –  мерзімді  басылым  бетінде  жарнамаланған  тауар  туралы 
оқырмандардың сұрақтары мен оған жауап жазылатын арнайы баспа беті. 
Блокбастер – әлемге танымал, кірісі мол фильм немесе кітап. 
Бликфанг  (blick  –  кӛзқарас,  fangen  –  ұстап  қалу)  –  ақпараттық  хабарлама 
арқылы субъектің назарын ұстап қалу әдісі. Сол арқылы тауардың ӛтуіне ықпал ету. 
Бэкграунд  -  (оқиғаның  бастауы,  тәжірибе)  –  бұл  ұйымның  ӛзіндік  бір 
ӛмірбаяны  жазылған  құжат.  Оның  ішінде  шағын  түрде  компания  туралы    негізгі 
деректер сипатталады. 
Баспасӛз  киті  –  әдетте  оның  ішіне  фирма  логотипімен  безендірілген  папка, 
баспасӛз  парағы,  баспасӛз  конференциясының  бағдарламасы,  деректер  парағы 
(компания  дамуының  негізгі  кезеңдері  мен  жетістіктері);  шарада  сӛз  сӛйлейтіндер 
туралы  шағын  мәлімет  пен  олардың  фотосуреттері  немесе  толық  аты-жӛндері  мен 
қызметтері жазылған деректер кіреді. 
Басқару стилі – басқарушының қызметкерлермен қарым-қатынас жасау тәсілі, 
жұмыс міндеттемелерін орындау барысындағы қарым-қатынастар сипаты. 
Басқару  технологиясы  –  басқару  қызметінде  шешім  қабылдау  үшін  бір-
бірімен қажетті операциялардың орындалу тізбегі. 
Басқару – экономикалық субъектілер мен адамдарға саналы түрде тікелей әсер 
ету арқылы күтілген нәтижелерді алу мақсатында іс-әрекеттерді кӛзделген мақсатқа 
бағыттау. 
Брендинг  –  бұл  белгілі  бір  кӛзқарасты  ұзақ  уақыт  бойына  сақтап  тұруға 
бағытталған қызмет түрі. Бұл белгілі бір ортақ идеясы бар тауардың сыртқы келбеті, 
тауарлық белгісі, эмблемасы және т.б. 
Бір сӛзбен айтқанда, ӛзге бәсекелестермен салыстырғанда тұтынушылар бірден 
сенің тауарыңды таңдайтындай ерекше белгісінің, сол фирма шығаратын ӛнімдерге 
тән ӛзіндік бірегей белгіні кӛрсететін қызмет. 
Гудвилл  –  фирманың іскери  байланыстарының  шартты  құны  –  компанияның 
материалдық емес активтерін (имидж, фирмалық белгі, тұрақты клиенттердің болуы) 
ақшалай бағалау. 
Джингл – түрлі жарнама тәсілдерін әуенмен әрлеу. 
Джинса – жасырын жарнама. Құпия түрде ақысы тӛленген жарнама. 
Джоббер  –  жылдам  сатып  жіберу  үшін  импорттаушыдан  тауардың  үлкен 
бӛлігін сатып алатын фирма. 
 
Дискламация  –  белгілі  бір  тауар  маркасының  элементі  тіркеу  кезінде 
қорғалмағанын  айтып,  заңға  сәйкес  келмейтінін  айтып,  жұртшылық  алдында  одан 
бас тарту. 
Джиффен  әсері  –  тауардың  бағасын  қымбаттатқан  кездегі  сұраныстың 
шамадан тыс артуы. 
Дӛңгелек  ҥстел  –  конференциядан  оның  ерекшелігі  –  бұл  идеяны  алға 
жылжыту  емес,  оны  ойлап  табуға  бағытталған  шара.  «Дӛңгелек  үстелде»